Các đại sứ nước ngoài tại Washington cảnh báo rằng sự chia rẽ đảng phái ngày càng sâu sắc giữa Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ đang gây nguy hiểm cho an ninh quốc gia của Mỹ. Đây có lẽ là lần hiếm hoi nhất mà nhiều nhà ngoại giao nước ngoài lên tiếng, vì hầu hết những người họ thường không thích thảo luận về chính trị trong nước của Hoa Kỳ.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Một vị đại sứ đã cảnh báo rằng nền chính trị độc hại của Mỹ đang làm tổn hại đến an ninh, nền kinh tế, bạn bè và vị thế của nước này như một trụ cột của nền dân chủ và sự ổn định toàn cầu.
Vị đại sứ trầm ngâm nói thật nhỏ như sợ có ai nghe thấy: “Mỹ là con trâu béo đang cố gắng chợp mắt khi bầy sói đói ăn đang đến gần. Tôi có thể nghe thấy tiếng nút chai Champagne được khui ở Moscow – như thể ngày nào cũng là đón mừng Năm Mới.”
Khi cử tri bỏ phiếu tại cuộc họp kín ở Iowa hôm thứ Hai, nhiều người ở Hoa Kỳ coi cuộc bầu cử tổng thống năm nay là một bài kiểm tra thử thách đối với nền dân chủ Mỹ. Tuy nhiên, nhiều nhà ngoại giao nước ngoài đều đồng ý rằng Mỹ đã thất bại trong bài kiểm tra này. Nếu bài kiểm tra này được đặt ra là để thử thách sự chịu đựng của nền dân chủ Mỹ cố chống đỡ để tồn vong khi bị những thế lực phát xít, độc tài mạnh mẽ và quyết đoán hơn tấn công quyết liệt.
Các nhà ngoại giao rất kinh ngạc khi thấy có quá nhiều nhà lãnh đạo Hoa Kỳ để cho lòng nhiệt thành của họ đối với nền chính trị đảng phái ngăn cản các chức năng cơ bản của chính phủ. Đó là chủ đề chính của các cuộc trò chuyện trong các bữa tối và buổi họp mặt riêng tư của họ.
Ví dụ, một cựu đại sứ Ả Rập từng được bổ nhiệm ở Mỹ trong cả hai chính quyền Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ đã nói rằng nền chính trị Mỹ đã trở nên không lành mạnh đến mức ông ấy sẽ từ chối cơ hội quay trở lại để làm việc.
Một nhà ngoại giao Ả Rập thứ hai cảnh báo rằng: “Tôi không biết liệu trong những năm tới mọi người có coi Hoa Kỳ như một hình mẫu cho nền dân chủ hay không”.
Nhiều cuộc trò chuyện như thế này đã không xảy ra cách đây vài tháng. Có những quy tắc, truyền thống và những mối lo ngại thực dụng ngăn cản các nhà ngoại giao nước ngoài bình luận về chính trị nội bộ của quốc gia sở tại.
Nhưng, những diễn biến của chiến dịch tranh cử tổng thống năm nay, một Quốc hội hầu như không thể chọn một chủ tịch Hạ viện hay giữ cho chính phủ cởi mở, và có lẽ trên hết, cuộc tranh luận của Mỹ về viện trợ quân sự cho Ukraine đã khiến một số nhà ngoại giao phải dỡ bỏ sự kiềm chế của họ. Và mặc dù họ thường do dự khi chỉ đích danh một đảng là thủ phạm lớn hơn, nhưng nhiều ví dụ mà họ chỉ ra đều liên quan đến các thành viên Đảng Cộng hòa trong Quốc hội.
Khi họ bày tỏ nỗi thất vọng, khi đã không thể can thiệp để giúp một người bạn. Mối quan tâm của họ không chỉ xuất phát từ lòng vị tha; họ lo lắng vì tình hình ở Mỹ cũng sẽ ảnh hưởng đến đất nước của họ. Tôi cũng thế, tôi cũng muốn nói lên sự quan tâm, lo lắng của tôi về hiện tình chính trị Mỹ, vì không thể phủ nhận rằng chính sách cực đoan của nước Mỹ ít nhiều cũng ảnh hưởng đến các quốc gia Châu Âu về nhiều khía cạnh khác nhau.
Ronald Sanders, đại sứ lâu năm của Antigua và Barbuda tại Washington, cho biết rằng: “Khi tiếng nói của Hoa Kỳ không còn mạnh mẽ, không cân bằng, không còn được lắng nghe thì sẽ tạo ra một vấn đề cho thế giới. Tôi có thể dự đoán rằng, một chiến thắng của Trump vào năm 2024 sẽ đẩy nhanh sự phân cực của nước Mỹ – nhưng thất bại của Trump khó có thể làm chậm đáng kể hoặc đảo ngược các lực lượng cơ cấu khiến nhiều chính trị gia của nước này coi sự thỏa hiệp là một tội lỗi. Khả năng xảy ra sự chia rẽ chặt chẽ giữa Hạ viện và Thượng viện sau cuộc bỏ phiếu năm 2024 càng làm tăng thêm nỗi lo lắng.”
Các nhà ngoại giao tập trung phần lớn sự cảnh giác vào cuộc tranh luận của Mỹ về viện trợ quân sự cho Ukraine. Đặc biệt, họ chỉ trích quyết định gắn vấn đề viện trợ của Ukraine và viện trợ của Israel với an ninh biên giới của Mỹ. Hành động này không chỉ làm vướng mắc vấn đề chính sách đối ngoại với một vấn đề thuần túy trong nước. Hiện tại vấn đề an ninh biên giới và nhập cư là những chủ đề khiến cơn sốt đảng phái tăng cao bất thường, khiến việc đạt được thỏa thuận trở nên khó khăn hơn. Vấn đề nhập cư nói riêng là một vấn đề khá nhạy cảm mà nhiều nhà lập pháp Hoa Kỳ có ít động lực để thực sự giải quyết vì nó cướp đi tiếng kêu gọi vận động tranh cử của họ.
Francisco Santos Calderón, cựu đại sứ Colombia tại Hoa Kỳ, cho biết rằng: “Hiện nay, Ukraine có thể không nhận được viện trợ, Israel có thể cũng không nhận được viện trợ, vì chính trị phân cực quá nặng nề, không có lối thoát”.
Đặc biệt, các nhà ngoại giao từ nhiều nước châu Âu không hài lòng về hệ thống chính trị phân cực của Mỹ.
Họ nhớ rằng, khi Nga phát động cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine, nhiều thành viên Đảng Cộng hòa đã hạ thấp mối lo ngại về phe cực hữu trong đảng của họ vốn đặt câu hỏi về sự ủng hộ vững chắc của lưỡng đảng khi đó. Bây giờ, khi cuộc tranh luận về viện trợ diễn ra, có vẻ như phe cực hữu đang nắm quyền quyết định mọi thứ, phớt lờ đảng Dân chủ và sự lo ngại của các quốc gia Châu Âu và sự an nguy của đất nước Ukraine.
Các nhà ngoại giao nước ngoài ngày càng có ý thức rằng các lập luận về đạo đức hoặc an ninh quốc gia – về việc bảo vệ một đất nước bị xâm lược một cách bất công, ngăn chặn Nga, ngăn chặn một cuộc chiến tranh lớn hơn ở châu Âu và bảo vệ các nền dân chủ – không có tác dụng và nghĩa lý gì đối với phe cực hữu Mỹ.
Thay vào đó, một số người đang cố gắng nhấn mạnh với các nhà lập pháp Hoa Kỳ rằng ngân sách dành cho Ukraine phần lớn là được chi tiêu bên trong Hoa Kỳ, tạo việc làm và giúp xây dựng lại cơ sở công nghiệp quốc phòng của Mỹ đồng thời có lợi ích phụ là làm suy yếu quân đội của một kẻ thù lớn của Hoa Kỳ.
Một Đại sứ châu Âu hỏi rằng: “Nếu những điều chúng tôi vừa nói với họ, họ phớt lờ, bỏ ngoài tai, điều này không có ý nghĩa đối với các chính trị gia vì chủ trương đảng phái, họ không thể để chính phủ và tổng thống của đảng đối lập gặt hái thành công thì điều gì sẽ xảy ra?”
Một cựu đại sứ Đông Âu tại DC lo lắng về việc một số nhà phê bình chiến tranh của Đảng Cộng hòa coi cuộc khủng hoảng Ukraine là cuộc chiến của riêng Tổng thống Joe Biden nhưng những người họ đã không chịu hiểu đó cũng chính là lợi ích quốc gia của Hoa Kỳ.
Các nhà ngoại giao nước ngoài cũng cảm thấy khó hiểu khi các nhà lập pháp Cộng hòa ngày càng dựa vào chính trị phá thai phân cực đã trì hoãn việc thăng chức cho các sĩ quan quân đội Hoa Kỳ và đe dọa gây thiệt hại cho an ninh quốc gia. Việc có những câu hỏi về cam kết của Mỹ với NATO khiến các nhà ngoại giao đều bất bình.
Khi Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ đạt được một thỏa thuận nào đó, họ thường nói rằng điều đó cho thấy hệ thống lưỡng đảng đang hoạt động. Nhưng chỉ cần có một cuộc tranh luận gay gắt, kéo dài về một chủ đề an ninh toàn cầu nào đó có thể làm tổn hại đến nhận thức về Mỹ như một đối tác đáng tin cậy.
Một nhà ngoại giao châu Âu cảnh báo rằng: “Việc các nước tranh luận về lập trường chính sách đối ngoại của mình là đúng, nhưng nếu tất cả các vấn đề chính sách đối ngoại đều trở thành sân khấu chính trị trong nước, thì việc Mỹ thực hiện vai trò toàn cầu của mình một cách hiệu quả trong các vấn đề cần cam kết lâu dài và vốn chính trị của Mỹ ngày càng trở nên khó khăn hơn – chẳng hạn như biến đổi khí hậu, chủ nghĩa độc tài của Trung Quốc, hòa bình ở Trung Đông và ngăn chặn chủ nghĩa xã hội đen Nga”.
Các nhà ngoại giao hiện tại và trước đây cho biết các chính phủ của họ giờ đây ngần ngại ký thỏa thuận với Washington hơn vì sự chia rẽ đảng phái tại Mỹ. Họ lo ngại rằng chính quyền mới sẽ từ bỏ các thỏa thuận trong quá khứ chỉ nhằm xoa dịu các cơ sở bầu cử ồn ào chứ không quan tâm đến lý do chính đáng của an ninh quốc gia . Số phận của thỏa thuận hạt nhân Iran là một ví dụ được một số người đề cập đến.
Một nhà ngoại giao Mỹ Latinh hỏi rằng: “Quan hệ đối ngoại chủ yếu dựa trên sự tin tưởng, nhưng khi bạn biết rằng người đứng trước mặt bạn, người sẽ ký một thỏa thuận với bạn cũng không biết chắc là thỏa thuận sẽ sống sót được qua bao nhiêu ngày thì động cơ của bạn để thực hiện các giao dịch dài hạn là gì?”
Tuy nhiên, không có phong trào đại sứ nào tập hợp lại và đưa ra một kiến nghị hoặc một lá thư kêu gọi sự đoàn kết hoặc tập trung hơn nữa của chính trị Hoa Kỳ.
Các quốc gia của các nhà ngoại giao không phải lúc nào cũng có cùng lợi ích. Một số quốc gia cũng có rất nhiều quan điểm chính trị phân cực. Nói cách khác, sẽ không có sự can thiệp nào.
Một số nhà ngoại giao nhấn mạnh họ ngưỡng mộ nước Mỹ – một số đã học đại học ở đây. Họ thừa nhận rằng họ không có giải pháp kỳ diệu nào đó cho các thế lực đang làm sâu sắc thêm sự phân cực chính trị của nước Mỹ.
Họ biết Hoa Kỳ đã có những thời điểm phân cực trong quá khứ , từ giữa những năm 1800 cho đến Chiến tranh Việt Nam, điều đó đã ảnh hưởng đến chính sách đối ngoại của nước này.
Nhưng họ lo ngại sự chia rẽ chính trị ngày nay ở Mỹ có thể có tác động lâu dài đến một thế giới ngày càng kết nối với nhau.
Một vị đại sứ châu Á nói rằng: “Thế giới không có thời gian để chờ đợi Mỹ phục hồi trở lại như trước đây”. “Chúng ta đã đi từ một thế giới đơn cực quen thuộc từ những năm 1990 sang một thế giới đa cực, nhưng cực chủ chốt vẫn là Mỹ. Và nếu cực chủ chốt đó không đóng vai trò mà thế giới muốn Mỹ làm, thì dĩ nhiên, chúng ta sẽ thấy các lực lượng khác thay thế xuất hiện.”
Trong khi đó, các nhà ngoại giao Nga nằm trong số những người vui mừng trước sự hỗn loạn của Mỹ. Một Đại sứ Đông Âu cho biết, người Nga từ lâu đã cảnh báo những người đồng cấp của họ không nên tin tưởng hay trông cậy vào Washington.
Và bây giờ họ nói gì? “Đó, thấy không? Chúng tôi đã nói với bạn như vậy mà.”
Arturo Sarukhan, cựu đại sứ Mexico tại Hoa Kỳ, cho biết rằng: “Hầu hết các quốc gia sẽ ở thế phòng thủ, bởi vì sự bất cân xứng về quyền lực giữa họ và Hoa Kỳ lớn đến mức bạn khó có thể làm gì một cách chủ động hoặc tấn công để tác động đến điều đó”.
Lời kết:
Vì vậy, các đặc phái viên của thế giới đang xem xét lại cách quan hệ và chính sách mà các chính phủ của họ có thể đối phó với nước Mỹ này trong những năm tới và các tổng thống sắp tới.
Một số người dự đoán rằng chiến thắng của Đảng Cộng hòa vào tháng 11 có nghĩa là các quốc gia của họ sẽ phải trở nên giao dịch nhiều hơn trong mối quan hệ với Hoa Kỳ thay vì coi đó là một đối tác sẽ ở đó dù có chuyện gì xảy ra. Các đại sứ quán đã tăng cường liên lạc với các đảng viên Cộng hòa trong trường hợp họ giành lại Tòa Bạch Ốc. Nói đơn giản là, lúc đó, không còn là những mối quan hệ giao hảo, hiểu biết, giúp đỡ lẫn nhau nữa mà chính xác là những mối giao dịch làm ăn giữa cac quốc gia với nhau, giữa các chính phủ và các chính trị gia. Nếu thực sự, Trump quay trở lại Tòa bạch Ốc thành công thì cac đảng viên Cộng hòa tại lưỡng viện Quốc hội sẽ có dịp ăn nên làm ra, tiền vô như nước, không sợ bị truy tố hay phải giải trình, tha hồ nhận tài trợ từ các chính phủ nước ngoài để vận động hành lang cho các chính sách.
Và sau cùng, các nhà ngoại giao cùng đưa ra một kết luận với hy vọng rằng: “Nếu nước Mỹ còn may mắn, những người tốt sẽ tìm cách vượt qua sự chia rẽ, ít nhất là khi liên quan đến các vấn đề có ảnh hưởng vượt ra ngoài biên giới Hoa Kỳ.”
Cựu đại sứ Colombia nói rằng: “Người Mỹ cần hiểu rằng: Hãy tạo ra sự đồng thuận và một chính sách đối ngoại lâu dài nếu họ vẫn muốn là cường quốc đứng đầu thế giới. Người Mỹ không nên để các vấn đề nội bộ tạo ra một cuộc khủng hoảng chính sách đối ngoại quốc tế.”
Việt Linh
https://content.time.com/time/video/player/0,32068,649931101001_2028155,00.html
https://www.ft.com/content/8de665cc-f391-43cb-be0d-40646ed158c0 https://www.theatlantic.com/international/archive/2024/01/fluke-brian-klaas-chaos-theory/677111/