Đó là một cái bắt tay nồng nhiệt giữa những chính khách không ngờ tới nhất, được thực hiện dưới cái nhìn rạng rỡ của Tổng thống Jimmy Carter. Ánh nắng xuyên qua những tán cây ở Trại David, Maryland, khi Tổng thống Ai Cập Anwar Sadat và Thủ tướng Israel Menachem Begin củng cố một thỏa thuận mang tính bước ngoặt đã mang lại hòa bình hơn 40 năm giữa Israel và Ai Cập. Nó đóng vai trò là nguồn ổn định quan trọng ở một khu vực đầy biến động.
Nền hòa bình đó đã được duy trì qua hai cuộc nổi dậy của người Palestine và một loạt cuộc chiến tranh giữa Israel và Hamas. Nhưng giờ đây, với việc Thủ tướng Benjamin Netanyahu thề sẽ đưa quân đội Israel vào Rafah , một thành phố ở Gaza giáp biên giới với Ai Cập, chính phủ Ai Cập đang đe dọa hủy bỏ thỏa thuận.
Dưới đây là lịch sử của hiệp ước và điều gì có thể xảy ra nếu nó bị vô hiệu.
HIỆP ƯỚC NGUỒN GỐC NHƯ THẾ NÀO?
Đó là năm 1977, và Begin, thủ tướng mới của Israel, phản đối việc nhượng lại bất kỳ vùng đất nào mà Israel đã chiếm được một thập kỷ trước đó trong cuộc chiến tranh Trung Đông năm 1967. Những vùng đất đó bao gồm Bán đảo Sinai của Ai Cập.
Ai Cập và Israel đã xảy ra bốn cuộc chiến tranh lớn, gần đây nhất là vào năm 1973. Vì thế, thế giới đã bị sốc khi Sadat của Ai Cập đoạn tuyệt với các nhà lãnh đạo Ả Rập khác và quyết định giao chiến với người Israel.
Các cuộc đàm phán lên đến đỉnh điểm là Hiệp định Trại David vào tháng 9 năm 1978 và hiệp ước hòa bình vào năm sau.
Theo hiệp ước hòa bình, Israel đồng ý rút khỏi Sinai, nơi Ai Cập sẽ phi quân sự hóa. Các tàu của Israel đã được phép đi qua Kênh đào Suez, một tuyến đường thương mại quan trọng. Các nước thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ trong thỏa thuận hòa bình đầu tiên của Israel với một quốc gia Ả Rập.
Hiệp định Trại David được lãnh đạo bởi ba người đàn ông dũng cảm có lập trường táo bạo vì họ biết những tác động lâu dài đối với hòa bình và an ninh, cả lúc đó và cho tương lai. Paige Alexander, giám đốc điều hành của Trung tâm Carter, cho biết ngày nay chúng ta cần kiểu lãnh đạo tương tự và điều đó hiện đang thiếu.
VỊ TRÍ HIỆN TẠI CỦA AI CẬP LÀ GÌ?
Hai quan chức Ai Cập và một nhà ngoại giao phương Tây nói với hãng tin AP hôm Chủ nhật rằng Ai Cập có thể đình chỉ hiệp ước hòa bình nếu quân đội Israel xâm chiếm Rafah.
Ông Netanyahu cho biết Rafah là thành trì cuối cùng còn sót lại của Hamas sau hơn 4 tháng chiến tranh và việc gửi quân trên bộ là điều cần thiết để đánh bại nhóm này.
Nhưng Ai Cập phản đối bất kỳ động thái nào có thể khiến người Palestine tuyệt vọng chạy trốn qua biên giới vào lãnh thổ của mình. Rafah cũng đóng vai trò là điểm vào chính của lãnh thổ bị bao vây để viện trợ nhân đạo, và một cuộc tấn công của Israel có thể cản trở việc vận chuyển các nhu yếu phẩm quan trọng.
Dân số Rafah đã tăng từ 280.000 người lên khoảng 1,4 triệu người khi người Palestine chạy trốn chiến sự ở những nơi khác ở Gaza. Hàng trăm ngàn người sơ tán đang sống trong các lều trại rộng lớn.
Thủ tướng Netanyahu đã ra lệnh cho quân đội chuẩn bị kế hoạch sơ tán toàn bộ dân thường Palestine trước khi cuộc tấn công bắt đầu. Nhưng không rõ họ sẽ đi đâu.
Ông Netanyahu cho biết hôm Chủ nhật rằng họ sẽ có thể quay trở lại những không gian mở xa hơn về phía bắc. Nhưng những khu vực đó đã bị thiệt hại nặng nề bởi cuộc tấn công của Israel.
ĐIỀU GÌ XẢY RA NẾU HIỆP ƯỚC BỊ VÔ HIỆU?
Hiệp ước hạn chế đáng kể số lượng binh sĩ ở cả hai bên biên giới, mặc dù trước đây các nước đã đồng ý sửa đổi những thỏa thuận đó để ứng phó với các mối đe dọa an ninh cụ thể. Điều này cho phép Israel tập trung quân sự vào các mối đe dọa khác.
Cùng với cuộc chiến ở Gaza, Israel đã tham gia vào các cuộc giao tranh gần như hàng ngày với nhóm chiến binh Hezbollah ở Lebanon trong khi lực lượng an ninh của nước này triển khai mạnh mẽ ở Bờ Tây bị chiếm đóng.
Nếu Ai Cập vô hiệu hóa thỏa thuận, điều đó có nghĩa là Israel không còn có thể dựa vào biên giới phía nam của mình như một ốc đảo bình yên. Việc tăng cường lực lượng dọc biên giới với Ai Cập chắc chắn sẽ thách thức quân đội Israel vốn đã mỏng manh.
Nhưng nó cũng sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho Ai Cập. Ai Cập đã nhận được hàng tỷ USD viện trợ quân sự của Mỹ kể từ khi có thỏa thuận hòa bình.
Nếu thỏa thuận bị vô hiệu, nó có thể gây nguy hiểm cho nguồn tài trợ đó. Việc xây dựng quân đội quy mô lớn cũng sẽ gây căng thẳng cho nền kinh tế vốn đang gặp khó khăn của Ai Cập.
Alexander cho biết bất kỳ bước đi nào có thể lôi kéo Ai Cập vào cuộc chiến “sẽ là thảm họa cho toàn bộ khu vực”.
Việt Linh (Theo Al Jazeera)