Cách đây vài năm, tờ Economist đã tuyên bố trên trang bìa rằng Đài Loan – một hòn đảo nhỏ với 24 triệu dân – là “nơi nguy hiểm nhất trên hành tinh này”.
Những lý do đưa đến kết luận đó đến nay vẫn còn hợp lý. Trên thực tế, họ chỉ mới phát triển mạnh mẽ hơn trong thời gian gần đây.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Tất nhiên, bối cảnh của những căng thẳng về Đài Loan là sự cạnh tranh địa chính trị ngày càng mở rộng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ. Kể từ sự trỗi dậy đầu tiên của nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình và sau đó là cựu Tổng thống Mỹ thừ 45, Donald Trump, cả hai quốc gia về cơ bản đã thay đổi thái độ đối với đối phương – từ ôn hòa, cảnh giác, sang thù địch.
Có lẽ sự tăng trưởng nhanh chóng và phi thường của Trung Quốc cũng như thực tế về vị thế thống trị của Mỹ đã khiến điều này trở thành điều tất yếu. Một cường quốc đang lên phải đối mặt với một cường quốc đã có uy tín, tạo ra một tình huống khó có thể tạo được sự dung hòa, theo lời của tác giả và học giả an ninh quốc tế Harvard Graham Allison, là “định mệnh dẫn đến chiến tranh”.
Chiến tranh là điều có thể xảy ra bởi quyết định của hai chính phủ nhưng liệu người dân của cả hai quốc gia có định dấn thân vào chiến tranh không? Mỹ và Trung Quốc khác thường ở chỗ, mặc dù hai quốc gia ngày càng trở nên là những đối thủ địa chính trị rõ nét nhưng họ cũng có mối quan hệ gắn bó sâu sắc về mặt kinh tế.
Một ví dụ: Trong Chiến tranh Lạnh, ở thời kỳ đỉnh cao của thương mại Mỹ-LiênXô, hai nước đã trao đổi lượng hàng hóa trị giá 5 tỷ USD với nhau trong một năm. Nhưng hiện nay, Trung Quốc và Mỹ thực hiện thương mại trị giá 5 tỷ USD mỗi ngày. Và con số đó đã không giảm nhiều ngay cả khi thuế quan, lệnh cấm và hạn chế thương mại tăng lên trong những năm gần đây.
Ngoài ra, Trung Quốc dường như không phải là một quốc gia cách mạng, đang tìm cách lật đổ hệ thống quốc tế và giới thiệu cho thế giới một hệ tư tưởng thay thế cho Mỹ. Sự cạnh tranh ý thức hệ đó, cốt lõi của Chiến tranh Lạnh, phần lớn đã vắng bóng ngày nay.
Tuy nhiên, một điều hiện hữu là vấn đề răn đe hạt nhân. Cả Trung Quốc và Mỹ đều có kho vũ khí hạt nhân lớn, điều này lẽ ra sẽ có tác dụng như ở những nơi khác – từ Mỹ và Liên Xô đến Pakistan và Ấn Độ – trong việc ngăn chặn chiến tranh tổng lực.
Chưa đó chưa phải là tất cả: Vấn đề Đài Loan nằm ở trung tâm của quan hệ Mỹ-Trung.
Trung Quốc chưa bao giờ chấp nhận Đài Loan có thể là một quốc gia độc lập. Đây không phải là một sự đổi mới của Tập Cận Bình. Đó là trong hiến pháp của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Tất cả những nhà lãnh đạo Trung Quốc bắt đầu từ Mao Trạch Đông đều khẳng định mục tiêu thống nhất hai nước, nhưng trước đây, Trung Quốc Cộng sản tin rằng họ có thể chờ đợi vì thời gian đang ủng hộ họ. Cuối cùng, đại lục với nền kinh tế khổng lồ và dân số hơn một tỷ người sẽ thu hút hòn đảo nhỏ 24 triệu dân vào quỹ đạo của nó.
Dù sao, đó vẫn là suy nghĩ của những nhà lãnh đạo đầy tham vọng. Nhưng tiền đề đó đang được chứng minh là sai sự thật.
Đài Loan đã phát triển thành một nền dân chủ phong kiến với nền văn hóa chính trị được xác định bởi hệ thống chính trị của nước này hoàn toàn trái ngược với Trung Quốc. Trong vài thập kỷ qua, Đài Loan ngày càng quyết tâm không thống nhất với Trung Quốc. Vì vậy, Tập Cận Bình chắc hẳn đang nhìn vào tình hình này và cảm thấy rằng thời gian không đứng về phía mình. Rằng có lẽ tốt hơn là nên hành động sớm hơn.
Đối với Mỹ và nhiều đồng minh của nước này ở châu Á, hành động gây hấn của Trung Quốc nhằm chiếm lại Đài Loan sẽ là không thể chấp nhận được. Washington sẵn sàng chấp nhận các yêu sách của Trung Quốc đối với Đài Loan miễn là nước này không sử dụng biện pháp ép buộc bằng vũ lực để đạt được chúng.
Chính sách của Đài Loan, đối với tất cả các bên, là dung túng những ảo tưởng về tương lai miễn là không có thay đổi thực tế nào trong hiện tại. Hầu hết mọi người ở Đài Loan chỉ muốn duy trì hiện trạng và giữ mọi thứ diễn ra như hiện tại. Trong khi các cuộc bầu cử gần đây trên hòn đảo này đã đưa một đảng lên nắm quyền cho nhiệm kỳ thứ ba, một đảng gắn liền với ý tưởng về một Đài Loan độc lập, thì điều đáng chú ý là đảng này chỉ nhận được 40% phiếu bầu, 60% còn lại thuộc về hai ứng cử viên với những quan điểm ít độc lập hơn.
Lời kết:
Tất cả điều này có nghĩa là gì? Rằng vấn đề này sẽ cần được quản lý đúng cách hơn là giải quyết dứt điểm – và được cả Bắc Kinh và Washington quản lý rất cẩn thận. Đây là một nơi trên hành tinh này, có rất ít chỗ cho những hành động khiêu khích và biểu lộ cơ bắp. Cả ba bên cần tiếp tục đối thoại để bảo đảm không có những hiểu lầm, tính toán sai lầm.
Không có điều nào trong số này thỏa mãn về mặt đạo đức. Nhưng rủi ro đủ lớn để có thể thấy rõ một điều: Nếu những căng thẳng này được quản lý sai, nếu cuộc xung đột này biến thành chiến tranh, thì đó sẽ là thua-thua-thua cho cả ba bên, Mỹ-Trung Quốc và Đài Loan. Quả thực, cả thế giới sẽ gánh chịu những hậu quả thảm khốc. Điều tốt hơn hết là thế giới này nên cầu nguyện cho các nhà lãnh đạo của ba quốc gia này nhìn ra vấn đề, rằng chiến tranh trong thời đại công nghệ quân sự tiên tiến như hiện nay, không phải là một trò chơi để khi kết thúc sẽ có người thắng kẻ thua.
Việt Linh
https://www.globalguardian.com/global-digest/will-china-invade-taiwan
https://thediplomat.com/2024/02/most-experts-agree-china-isnt-about-to-invade-taiwan/
https://www.ft.com/content/9ac24303-aef9-4a73-825d-c32366a9cde6
https://www.taipeitimes.com/News/editorials/archives/2024/03/16/2003814987