Hai nhà lãnh đạo quân sự hàng đầu của Brazil tuyên bố với cảnh sát rằng cựu Tổng thống Jair Bolsonaro đã trình bày với họ một kế hoạch để ông tiếp tục nắm quyền sau cuộc bầu cử năm 2022 mà ông đã thua, nhưng cả hai đều từ chối và cảnh báo ông rằng họ sẽ bắt ông nếu ông thử làm điều đó. Theo các tài liệu tư pháp được công bố hôm thứ Sáu.
Lời khai của các cựu chỉ huy Quân đội và Không quân của Bolsonaro gửi cho cảnh sát và được Tòa án Tối cao công bố, bao gồm những đề cập trực tiếp đầu tiên về nhà lãnh đạo cánh hữu là tích cực tham gia vào một âm mưu phớt lờ kết quả của cuộc bầu cử tháng 10 năm 2022 do đối thủ của ông giành chiến thắng là Tổng thống đương nhiệm Luiz Inácio Lula da Silva.
Những tuyên bố của các chỉ huy quân sự trong nhiệm kỳ của Bolsonaro làm tăng thêm những rắc rối pháp lý của ông khi các công tố viên tìm cách tìm ra mối liên hệ giữa nhà lãnh đạo cực hữu và cuộc bạo loạn ngày 8 tháng 1 năm 2023 đã phá hủy các tòa nhà chính phủ ở thủ đô Brasilia một tuần sau lễ nhậm chức của Lula.
Thẩm phán Tòa án Tối cao Alexandre de Moraes, mục tiêu thường xuyên của Bolsonaro và là chủ tịch cuộc điều tra, đã ủy quyền công bố các tài liệu.
Một báo cáo của cảnh sát liên bang cho biết cựu chỉ huy quân đội Marco Antônio Freire Gomes đã làm chứng rằng ông và các nhà lãnh đạo quân sự hàng đầu khác đã tham dự một số cuộc họp đột xuất vào phút chót tại dinh tổng thống sau vòng bầu cử thứ hai “trong đó Tổng thống lúc đó là Jair Bolsonaro đưa ra các khả năng sử dụng các công cụ pháp lý liên quan đến quá trình bầu cử.”
Tướng Freire Gomes nói với cảnh sát liên bang rằng tại một trong những cuộc họp, Bolsonaro đã nói với ba chỉ huy quân đội của ông và Bộ trưởng Quốc phòng lúc bấy giờ là Paulo Sergio Nogueira rằng ông muốn thành lập một ủy ban để “điều tra việc xác nhận và tính hợp pháp của quy trình bầu cử”. Ông nói thêm các công cụ khác có thể được sử dụng, chẳng hạn như ban hành sắc lệnh tuyên bố tình trạng bao vây.
Theo tài liệu của cảnh sát liên bang, Freire Gomes cho biết ông đã bác bỏ ý tưởng này ngay từ đầu và nói với Bolsonaro rằng một hành động như vậy “có thể dẫn đến trách nhiệm pháp lý của tổng thống lúc đó”.
Vị tướng Brazil cũng tuyên bố với cảnh sát rằng ông “luôn nói rõ với tổng thống lúc bấy giờ rằng, trong điều kiện lúc đó, không có khả năng đảo ngược kết quả bầu cử từ quan điểm quân sự”.
Cựu Tư lệnh Không quân Brig. Carlos de Almeida Baptista Júnior cũng nói với cảnh sát liên bang rằng ông bác bỏ các hành động sau bầu cử của Bolsonaro. Ông nói thêm rằng ông tin rằng lời quở trách của Tướng Freire Gomes là chìa khóa để ngăn Bolsonaro tìm cách đảo ngược kết quả bầu cử.
“Nếu người chỉ huy (Freire Gomes) đồng ý, có thể một nỗ lực đảo chính sẽ diễn ra,” tài liệu của cảnh sát liên bang dẫn lời Baptista Jr.
“Tướng Freire Gomes nói rằng nếu cố gắng thực hiện hành động đó, ông ấy sẽ phải bắt giữ tổng thống”, tài liệu của cảnh sát viết.
Baptista Jr. cũng nói với cảnh sát liên bang rằng Đô đốc Hạm đội Almir Garnier, cựu chỉ huy Hải quân Brazil, “nói rằng ông ấy sẽ giao quân đội của mình cho Jair Bolsonaro tùy ý sử dụng,” theo tài liệu.
Bolsonaro đã phủ nhận việc ông và những người ủng hộ ông đã cố gắng đảo chính khi những kẻ bạo loạn tấn công các tòa nhà chính phủ một năm trước.
“Cuộc đảo chính là gì? Đó là xe tăng trên đường phố, vũ khí, âm mưu. Điều đó không xảy ra ở Brazil,” ông nói trong một cuộc biểu tình vào tháng trước.
Luật sư của Bolsonaro, Fabio Wajngarten, cho biết trên X, trước đây là Twitter, ông chưa bao giờ nghe nói về bất kỳ âm mưu nào nhằm giữ cựu tổng thống tại vị hoặc đe dọa từ các chỉ huy quân sự sẽ đưa ông vào tù nếu ông cố gắng.
Không nêu tên các cựu chỉ huy, Wajngarten nói: “Họ là bạn của bất kỳ ai nắm giữ quyền lực. Sự tầm thường của họ là đặc điểm lớn nhất và tốt nhất của họ. Tầm thường.”
Bolsonaro bắt đầu đưa ra những câu hỏi vô căn cứ về quy trình bỏ phiếu điện tử của Brazil nhiều năm trước cuộc bầu cử, và những nỗ lực gieo rắc nghi ngờ đó đã tăng tốc trước cuộc bầu cử đã đưa Lula trở lại chức vụ mà ông nắm giữ từ năm 2003-2010.
Gleisi Hoffmann, chủ tịch Đảng Công nhân của Lula, cho biết những tiết lộ của các nhà lãnh đạo quân sự đã chứng minh rằng “chiến thắng của tổng thống là nền tảng để giữ vững nền dân chủ” ở Brazil.
Hoffmann nói trên các kênh mạng xã hội của mình: “Chúng ta đang ở phía bên phải của lịch sử.”
Một số đồng minh của Bolsonaro trong Quốc hội đã lên tiếng về dự luật ân xá những người liên quan đến cuộc bạo loạn ngày 8/1. Một số người trong số họ thuộc Đảng Tự do của ông, chủ tịch của đảng này Valdemar Costa Neto cũng đã nói chuyện với cảnh sát liên bang. Neto khẳng định, theo tài liệu, ông chỉ đặt câu hỏi về kết quả bầu cử vì chịu áp lực từ cựu tổng thống.
Những nhân vật hàng đầu trong quân đội đưa ra những lời khai dài dòng cho Cảnh sát Liên bang là một điềm xấu đối với Bolsonaro.
Sérgio Praça, một nhà khoa học chính trị từ Tổ chức Getulio Vargas có trụ sở tại Rio de Janeiro, một tổ chức nghiên cứu và trường đại học, cho biết: “Đó là một trong những dấu hiệu lớn đầu tiên cho thấy Bolsonaro sẽ đứng một mình và mất đi phần lớn sự hỗ trợ quân sự mà ông ấy có”.
Tuy nhiên, Manoel Galdino, nhà khoa học chính trị tại Đại học Sao Paulo, cho biết những lời khai này khó có thể có tác động đáng kể đến dư luận.
Những người trung thành với Bolsonaro sẽ không bị ảnh hưởng bởi những bằng chứng mới, trong khi nhiều người khác đã tin rằng cựu tổng thống có liên quan đến âm mưu đảo chính.
Galdino cho biết: “Không có tiết lộ mới quan trọng nào đến mức thay đổi địa vị của Bolsonaro hoặc vai trò của ông ấy trong cuộc bầu cử thành phố vào tháng 10”.
Bolsonaro bị cấm tranh cử cho đến năm 2030 do hai tội lạm dụng quyền lực, nhưng ông vẫn hoạt động tích cực trong chính trường Brazil với tư cách là đối thủ chính của Lula theo đường lối cánh tả. Khi cuộc bầu cử thị trưởng năm nay sắp diễn ra, các ứng cử viên đã có sự chia rẽ giữa hai nhà lãnh đạo.
Theo Bộ luật Hình sự của Brazil, âm mưu đảo chính có mức án tối thiểu là 4 năm và tối đa là 12. Một số người ủng hộ Bolsonaro cho rằng ông chưa bao giờ cố gắng làm điều đó và khẳng định không có văn bản nào được ông ký với các mệnh lệnh cuối cùng sẽ dẫn đến việc này.
Cezar Ziliotto, luật sư luật hiến pháp, cho biết lời khai của hai cựu chỉ huy quân sự là những bằng chứng phù hợp nhất để xác định vai trò của Bolsonaro trước cuộc bạo loạn. Ông tin rằng những tuyên bố của họ sẽ là một phần trong những cáo buộc chống lại cựu tổng thống sẽ được chuyển lên Tòa án Tối cao trong vòng vài tháng tới.
Ziliotto nói: “Đây là hai người cấp cao và cho rằng ông ấy có ý định, có khả năng lãnh đạo, có vai trò trong việc điều phối và tham gia rõ ràng vào việc đặt câu hỏi về kết quả bầu cử”. “Nhưng bây giờ đã có một số xác nhận rằng có một âm mưu.”
Ziliotto nói thêm, mặc dù Bolsonaro chưa bao giờ ban hành sắc lệnh đưa xe tăng ra đường, nhưng ông vẫn gặp nguy hiểm nghiêm trọng về mặt pháp lý vì tất cả các bằng chứng khác chống lại ông.
“Nếu ông ấy ký một sắc lệnh thì đó sẽ là bằng chứng lớn nhất có thể có rằng Bolsonaro có liên quan đến nó. Nhưng điều này không chỉ dừng lại ở việc một bản dự thảo có được ký hay không. Có kế hoạch, hành động chuẩn bị, rất nhiều bằng chứng để xem xét”, luật sư nói.
Việt Linh (Theo Reuters)