Washington hiện đang phải đối mặt với ba cuộc khủng hoảng toàn cầu phức tạp, mỗi cuộc khủng hoảng đều đòi hỏi sự tập trung hoàn toàn.
Các đế chế thường không sụp đổ như những cái cây gió mạnh quật ngã. Thay vào đó, họ suy yếu dần dần khi một loạt các cuộc khủng hoảng làm hao mòn sức mạnh và sự tự tin của họ cho đến khi họ đột nhiên bắt đầu tan rã. Các quốc gia Anh, Pháp và Liên Xô cũng vậy. Và bây giờ là với Hoa Kỳ.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Con số 3 thật đáng sợ đối với đế quốc Anh, đế quốc Nga và đế quốc Mỹ cũng không thoát khỏi con số 3 đáng nguyền rủa này.
Vương quốc Anh phải đối mặt với các cuộc khủng hoảng thuộc địa nghiêm trọng ở Ấn Độ, Iran và Palestine trước khi lao đầu vào kênh đào Suez tự tử và sự sụp đổ của đế quốc Anh bắt đầu vào năm 1956. Trong những năm sau của Chiến tranh Lạnh, Liên Xô đã phải đối mặt với những khủng hoảng ở Tiệp Khắc, Ai Cập và Ethiopia trước khi đâm đầu vào một bức tường gạch trong cuộc chiến ở Afghanistan.
Sau Chiến tranh Lạnh, Mỹ đã phải hứng chịu cuộc khủng hoảng riêng vào đầu thế kỷ này với các cuộc xâm lược thảm khốc vào Afghanistan và Iraq. Giờ đây, lờ mờ phía trước chân trời lịch sử là ba cuộc khủng hoảng đế quốc nữa ở Gaza, Đài Loan và Ukraine có thể dần dần biến một cuộc suy thoái chậm chạp của đế quốc Mỹ thành một cuộc suy thoái nhanh, nếu không muốn nói là sụp đổ.
Để bắt đầu, chúng ta hãy đặt ý tưởng về một cuộc khủng hoảng đế quốc vào một góc nhìn khác. Lịch sử của mọi đế chế, cổ đại hay hiện đại, luôn gắn liền với các cuộc khủng hoảng – thường xảy ra trong những năm đầu của đế chế, để rồi bị giải quyết sai lầm một cách thảm hại hơn bao giờ hết trong thời kỳ suy tàn của nó.
Ngay sau Thế chiến thứ hai, khi Hoa Kỳ trở thành đế chế hùng mạnh nhất trong lịch sử, các nhà lãnh đạo của Washington đã khéo léo giải quyết những cuộc khủng hoảng như vậy ở Hy Lạp, Đức, Ý và Pháp, và có phần kém khéo léo hơn nhưng không đến mức thảm hại trong Chiến tranh Triều Tiên chưa bao giờ chính thức kết thúc. Ngay cả sau thảm họa kép là cuộc xâm lược bí mật vụng về vào Cuba năm 1961 và một cuộc chiến tranh ở Việt Nam diễn ra hết sức tồi tệ vào những năm 1960 và đầu những năm 1970, Washington vẫn chứng tỏ khả năng điều chỉnh lại đủ hiệu quả để tồn tại lâu hơn Liên Xô, Hoa Kỳ đã “chiến thắng” cuộc Chiến tranh Lạnh, và trở thành “siêu cường đơn độc” trên hành tinh này.
Trong cả thành công và thất bại, quản lý khủng hoảng thường đòi hỏi sự cân bằng tinh tế giữa chính trị trong nước và địa chính trị toàn cầu. Tòa Bạch Ốc của Tổng thống John F. Kennedy, bị CIA lôi kéo vào cuộc xâm lược Vịnh Con lợn thảm khốc vào Cuba năm 1961, đã tìm cách khôi phục lại sự cân bằng chính trị đủ để kiểm soát Ngũ Giác Đài và đạt được một giải pháp ngoại giao cho cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba nguy hiểm năm 1962 với Liên Xô.
Tuy nhiên, hoàn cảnh khó khăn hiện tại của nước Mỹ ít nhất có thể bắt nguồn từ sự mất cân bằng ngày càng tăng giữa nền chính trị trong nước dường như đang rạn nứt và một loạt những biến động toàn cầu đầy thách thức. Dù ở Gaza, Ukraine hay thậm chí là Đài Loan, Washington của Tổng thống Joe Biden rõ ràng đang thất bại trong việc điều chỉnh các cử tri chính trị trong nước phù hợp với lợi ích quốc tế của đế chế. Và trong mỗi trường hợp, việc quản lý khủng hoảng yếu kém chỉ được kết hợp bởi những sai sót tích lũy trong nhiều thập niên kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, biến mỗi cuộc khủng hoảng thành một câu hỏi hóc búa không có giải pháp dễ dàng hoặc có lẽ là không có giải pháp nào cả. Do đó, việc giải quyết sai các cuộc khủng hoảng này có thể là dấu hiệu quan trọng cho thấy sự suy thoái cuối cùng của Mỹ với tư cách là một cường quốc toàn cầu, cả trong và ngoài nước là điều không thể tránh khỏi.
Khủng hoảng Ukraine đối với Mỹ
Khi Liên Xô cuối cùng sụp đổ vào tháng 12 năm 1991, Ukraine ngay lập tức trở thành cường quốc hạt nhân lớn thứ ba thế giới. Để thuyết phục Ukraine chuyển đầu đạn hạt nhân cho Moscow, Washington đã tiến hành ba năm đàm phán đa phương, đồng thời đưa ra “sự bảo đảm” cho Ukraine về an ninh trong tương lai về mặt ngoại giao.
Mỹ đã đồng ý bắt đầu kết nạp các thành viên mới vào NATO gồm ba vệ tinh của Liên Xô cũ là Cộng hòa Tiệp Khắc, Hungary và Ba Lan (1999) sau đó là ba nước Cộng hòa Xô Viết một thời là Estonia, Latvia và Litva (2004) và sau đó nữa là ba nước Romania, Slovakia và Slovenia (2004). Tổng thống Nga Boris Yeltsin đã nổi giận phản đối kế hoạch mở rộng NATO hơn nữa của Washington, cáo buộc Tổng thống Bill Clinton đang chuyển từ Chiến tranh Lạnh sang “hòa bình lạnh”.
Trong những năm đó, Washington cũng tin rằng họ có thể biến Nga thành một nền dân chủ hoạt động để hòa nhập hoàn toàn vào trật tự thế giới vẫn đang phát triển của Mỹ. Tuy nhiên, trong hơn 200 năm, nền cai trị của Nga vẫn mang tính cách chuyên quyền và mọi nhà cai trị từ Catherine Đại đế đến Leonid Brezhnev đều đạt được sự ổn định trong nước thông qua việc không ngừng mở rộng ra nước ngoài. Vì vậy, hầu như không có gì đáng ngạc nhiên khi sự mở rộng dường như vô tận của NATO đã khiến nhà độc tài mới nhất của Nga, Vladimir Putin, xâm chiếm Bán đảo Crimea của Ukraine vào tháng 3 năm 2014.
Sau đó, vào tháng 2 năm 2022, Putin đã xâm chiếm Ukraine, khi người Ukraine bất ngờ chống lại người Nga, Washington và phương Tây đã phản ứng bằng một quyết tâm nổi bật – cắt giảm nhập khẩu năng lượng từ Nga của châu Âu, áp đặt các biện pháp trừng phạt nghiêm khắc đối với Moscow, mở rộng NATO tới toàn bộ các quôc gia Scandinavia và điều động một kho vũ khí dồi dào tới Ukraine.
Tuy nhiên, sau hai năm chiến tranh không hồi kết, những rạn nứt đã xuất hiện trong liên minh chống Nga, cho thấy ảnh hưởng toàn cầu của Washington đã suy giảm rõ rệt kể từ những ngày vinh quang trong Chiến tranh Lạnh. Sau 30 năm tăng trưởng theo thị trường tự do, nền kinh tế của Nga đã vượt qua các lệnh trừng phạt, xuất khẩu dầu mỏ của nước này đã tìm được thị trường mới và tổng sản phẩm quốc nội được dự đoán sẽ tăng trưởng 2,6% trong năm nay.
Điều quan trọng nhất là sự hỗ trợ của Mỹ dành cho Ukraine đang suy giảm. Và giờ đây, trong một hành động có ý nghĩa lịch sử, một bộ phận Đảng Cộng hòa hay đúng hơn là Đảng Trump đã phá vỡ chính sách đối ngoại lưỡng đảng vốn duy trì quyền lực toàn cầu của Mỹ kể từ khi Chiến tranh Lạnh bắt đầu. Trong nhiều tuần, Hạ viện do Đảng Cộng hòa lãnh đạo nhiều lần từ chối xem xét gói viện trợ 60 tỷ USD mới nhất của Tổng thống Biden dành cho Ukraine, góp phần khiến Ukraine bị đảo ngược tình thế trên chiến trường gần đây.
Như nhà báo David Brooks của tờ New York Times đã lưu ý gần đây, “chủ nghĩa biệt lập” mang tính lịch sử của Đảng Cộng hòa vẫn đang tiếp diễn. Thật vậy, Trung tâm Nghiên cứu Pew phát hiện ra rằng tỷ lệ đảng viên Đảng Cộng hòa cho rằng Mỹ “hỗ trợ quá nhiều” cho Ukraine đã tăng từ chỉ 9% lên 48%. Chủ nghĩa dân túy của Trump đã gây ảnh hưởng bao trùm lên tất cả đảng viên Cộng hòa.
Vì Trump đại diện cho xu hướng sâu sắc hơn này nên thái độ thù địch của ông ta đối với NATO càng trở nên quan trọng hơn. Những nhận xét gần đây của Trump khuyến khích Nga “làm bất cứ điều gì Nga muốn” với một đồng minh NATO đã gây ra làn sóng chấn động khắp châu Âu, buộc các đồng minh chủ chốt phải cân nhắc xem một liên minh như vậy sẽ như thế nào nếu không có Hoa Kỳ. Tổng thống Nga Vladimir Putin, chắc chắn cảm nhận được sự suy yếu trong quyết tâm của Mỹ, đã đe dọa châu Âu bằng chiến tranh hạt nhân. Tất cả những điều này chắc chắn đang báo hiệu cho thế giới rằng vai trò lãnh đạo toàn cầu của Washington giờ đây không còn là điều chắc chắn.
Khủng hoảng Gaza đối với Mỹ
Cũng giống như ở Ukraine, hàng thập niên dưới sự lãnh đạo thiếu tự tin của Mỹ, cộng thêm tình hình chính trị trong nước ngày càng hỗn loạn, đã khiến cuộc khủng hoảng Gaza vượt khỏi tầm kiểm soát. Khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, các sáng kiến kém hiệu quả của Washington đã không thể phá vỡ thế bế tắc giữa Israel và Palestine.
Sau 5 tháng vận chuyển vũ khí tới Israel, 3 lần phủ quyết lệnh ngừng bắn của Liên Hợp Quốc và không có gì ngăn cản kế hoạch chiếm đóng vô tận Gaza của Netanyahu thay vì giải pháp hai nhà nước, Biden đã tự gây tổn hại cho vai trò lãnh đạo ngoại giao của Mỹ ở Trung Đông và phần lớn thế giới. Vào tháng 11 và một lần nữa vào tháng 2, những đám đông khổng lồ kêu gọi hòa bình ở Gaza đã tuần hành ở Berlin, London, Madrid, Milan, Paris, Istanbul và Dakar, cùng những nơi khác.
Hơn nữa, sự gia tăng không ngừng về số dân thường thiệt mạng lên tới hơn 32.000 người ở Gaza, trong đó có nhiều trẻ em, đã làm suy yếu sự ủng hộ trong nước của Biden tại các khu vực bầu cử rất quan trọng cho chiến thắng của ông vào năm 2020 — bao gồm cả người Mỹ gốc Ả Rập ở bang xoay vòng quan trọng Michigan, người châu Phi, người Mỹ trên toàn quốc và các cử tri trẻ nói chung. Biden hiện đang trở nên tuyệt vọng với một lệnh ngừng bắn. Biden đã trao cho Netanyahu, một đồng minh tự nhiên của Donald Trump, cơ hội để gây bất ngờ vào tháng 10 về sự tàn phá nhiều hơn ở Gaza, có thể chia rẽ liên minh Dân chủ và do đó làm tăng cơ hội giành chiến thắng của Trump vào tháng 11.
Khủng hoảng Đài Loan đối với Mỹ
Trong khi Washington đang bận tâm đến Gaza và Ukraine, nước này cũng có thể đang đứng trước ngưỡng một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng ở eo biển Đài Loan. Áp lực không ngừng của Bắc Kinh đối với đảo Đài Loan tiếp tục không suy giảm. Theo chiến lược gia tăng được sử dụng từ năm 2014 để bảo đảm an ninh cho hàng chục căn cứ quân sự ở Biển Đông, Bắc Kinh đang dần dần bóp nghẹt chủ quyền của Đài Loan.
Sau khi công nhận Bắc Kinh là “Chính phủ hợp pháp duy nhất của Trung Quốc” vào năm 1979, Washington đã đồng ý “thừa nhận” rằng Đài Loan là một phần của Trung Quốc. Tuy nhiên, cùng lúc đó, Quốc hội đã thông qua Đạo luật Quan hệ Đài Loan năm 1979, yêu cầu “Hoa Kỳ duy trì khả năng chống lại bất kỳ biện pháp sử dụng vũ lực nào… có thể gây nguy hiểm cho an ninh… của người dân Đài Loan”.
Sự mơ hồ của Mỹ như vậy dường như có thể kiểm soát được cho đến tháng 10 năm 2022 khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình phát biểu tại Đại hội Đảng Cộng sản lần thứ 20 rằng “sự thống nhất phải được thực hiện” và từ chối “từ bỏ việc sử dụng vũ lực” chống lại Đài Loan. Trong một phản biện định mệnh, Tổng thống Biden đã tuyên bố, gần đây nhất là vào tháng 9 năm 2022, rằng Hoa Kỳ sẽ bảo vệ Đài Loan “nếu trên thực tế có một cuộc tấn công xảy ra”.
Nhưng Bắc Kinh có thể làm tê liệt Đài Loan bằng cách biến những vi phạm trên không và trên biển đó thành một biện pháp kiểm dịch hải quan nhằm chuyển hướng một cách hòa bình tất cả hàng hóa đến Đài Loan sang Trung Quốc đại lục. Với các cảng chính của hòn đảo tại Đài Bắc và Cao Hùng đối diện với eo biển Đài Loan, bất kỳ tàu chiến Mỹ nào cố gắng phá vỡ lệnh cấm vận đó sẽ phải đối mặt với một loạt tàu ngầm hạt nhân, máy bay phản lực và tên lửa diệt hạm nguy hiểm của Trung Quốc.
Với việc có thể bị mất hai hoặc ba tàu Hàng không Mẫu hạm gần như chắc chắn, Hải quân Hoa Kỳ có thể bị buộc phải rút lui và Đài Loan sẽ buộc phải đàm phán các điều khoản để thống nhất với Bắc Kinh. Sự đảo ngược nhục nhã như vậy sẽ gửi đi một tín hiệu rõ ràng rằng, sau 80 năm, quyền thống trị của Mỹ ở Thái Bình Dương cuối cùng sẽ chấm dứt, giáng một đòn lớn nữa vào quyền bá chủ toàn cầu của Mỹ.
Lời kết:
Với con số 3 đáng nguyền rủa đang ám ảnh nước Mỹ.
Đúng vậy, Washington hiện đang phải đối mặt với ba cuộc khủng hoảng toàn cầu phức tạp, mỗi cuộc khủng hoảng đều đòi hỏi sự tập trung hoàn toàn. Ba cuộc khủng hoảng đặt Hoa Kỳ vào tình thế khó khăn có thể xảy ra khi cả ba yếu tố này bị đảo ngược cùng một lúc, ngay cả khi nền chính trị trong nước có nguy cơ bước vào một kỷ nguyên hỗn loạn. Dựa vào sự chia rẽ trong nước của Mỹ, các nhân vật chính ở Bắc Kinh, Moscow và Tel Aviv đều đang nắm trong tay một lá bài tẩy và hy vọng sẽ mặc định giành chiến thắng khi Mỹ chán trò chơi và bỏ cuộc. Với tư cách là người đương nhiệm, Tổng thống Biden phải gánh chịu bất kỳ sự đảo ngược nào, với hậu quả là thiệt hại chính trị vào tháng 11 này.
Trong khi đó, nếu thắng cử, Donald Trump có thể nhân dịp lôn xộn này, cố gắng thoát khỏi những vướng mắc nước ngoài như vậy bằng cách quay trở lại với chủ nghĩa biệt lập lịch sử của Đảng Cộng hòa.
Và từ đầu năm 2025 trở đi, một thế giới mới sẽ hình thành, quyền bá chủ toàn cầu của Mỹ sẽ mờ nhạt với tốc độ nhanh đến bất ngờ và sẽ sớm trở thành một ký ức xa vời.
Việt Linh
https://www.thenation.com/article/world/imperial-crisis-american-hegemony/
https://responsiblestatecraft.org/neoconservative-ukraine/
https://www.ceps.eu/what-putins-farcical-re-election-means-for-the-eu/