Thức ăn, thực phẩm mà chúng ta ăn hàng ngày ảnh hưởng đến mọi sắc thái của cuộc sống, ảnh hưởng đến cơ thể của chúng ta: chẳng hạn như các nội tiết tố (hormone) trong cơ thể, hóa chất trong não bộ, hệ thống miễn nhiễm, và cả hệ vi sinh vật (microbiome) và nhiều thứ khác nữa đầu bị ảnh hưởng. Là người tiêu dùng, chúng ta có quyền được hiểu biết rõ giá trị dinh dưỡng của thực phẩm mà chúng ta dùng để có thông tin khi quyết định ăn hay dùng món nào, và món đó sẽ có hậu quả, ảnh hưởng ra sao đến sức khỏe của chúng ta. Điều này vô cùng quan trọng nhất là khi chúng ta ăn một món nào đó quá nhiều sẽ đưa đến hậu quả tai hại cho cơ thể, chẳng hạn như ĐƯỜNG. Là một nhà nghiên cứu chuyên về các loại thuốc chữa bệnh, nghiên cứu về tuổi thọ, nghiên cứu về Trí Tuệ Nhân tạo – AI- và nghiên cứu về dinh dưỡng, tôi dùng gần hết cuộc đời mình để giúp cho cuộc sống của hàng triệu người ở mọi nơi được, mạnh khỏe, tốt đẹp hơn. Chúng tôi hoan nghênh, khen ngợi cơ quan FDA đã tiên phong đi đầu trong việc bắt buộc các loại thực phẩm ở Hoa Kỳ phải ghi đầy đủ trên nhãn- labels- ngay phía trước của mọi sản phẩm. Sức khỏe của mọi người trông cậy vào những thông tin ghi trên nhãn của sản phẩm.
Cơ quan FDA đề nghị rằng người trưởng thành – adults- mỗi ngày chỉ nên tiêu thụ không quá 50 gram đường bỏ thêm vào thức ăn (added sugar) – dựa theo tiêu chuẩn mỗi ngày chúng ta tiếp thu khoảng 2,000 calorie- nhưng thực ra người Mỹ trung bình mỗi ngày tiêu thủ khoảng gần một phần ba pound đường, tức là gấp ba lần số lượng đường nên dùng. Để nói thêm cho rõ, chúng ta thấy với mức độ tiêu thụ đường như trên, mỗi năm người Mỹ trung bình tiêu thụ khoảng 100 pound đường. Số số lượng đường tiêu thụ cao đến như vậy chẳng trách vì sao có tới 49% người Mỹ ở tuổi trưởng thành đều mắc bệnh tiểu đường-diabetes– hay tiền tiểu đường –prediabetes. Tệ hại hơn nữa là đa số chúng ta vướng bệnh tiểu đường từ lúc nào mà không hề biết.
Khoảng 74% các loại thực phẩm đóng gói trong bao bì ở Hoa Kỳ đều có chứa loại đường phụ thêm -added sugar- kể cả những loại thực phẩm mới nghe tưởng như là lành mạnh, tốt cho sức khỏe ví dụ nước chấm dùng với salad- salad dressing-, sau cải ngâm dấm, và ngay cả hạt đậu nướng, các loại dấm ngâm thức ăn, và cả yogurt. Có nhiều loại yogurt ngọt còn chứa nhiều đường hơn cả ly nước soda. Những loại đường bỏ thêm này rất dễ làm cho cơ thể nghiện nó. Nhiều nghiên cứu cho biết các loại đường phụ thêm làm cho cơ thể con người bắt nghiện- addictive- nó mạnh hơn cả ma túy, gấp tám lần bạch phiến – cocaine- . Thực tế cho thấy, tình trạng chất đường bỏ thêm tiềm ẩn, trong các loại thực phẩm đem đến rất nhiều tai hại cho sức khỏe. Phần lớn chúng ta bị mắc nghiện chất đường mà không hay biết.
Cái vòng luẩn quẩn mắc nghiện với chất đường xảy ra liên tục, và rất khó dứt bỏ được. Vòng quay mắc nghiện với chất đầu diễn biến như sau: Khi chúng ta ăn thực phẩm có bỏ thêm chất đường, chất đường đó kích động lượng đường trong máu, làm cho trung tâm khoái cảm trong não bộ – pleasure center in our brain– của chúng ta bừng dậy. Khi chất đường tiềm ẩn trong thức ăn xuất hiện, trung tâm khoái cảm trong não bộ lại bị kích động, và chúng ta lại thèm ăn thêm đường. Nếu người tiêu dùng không dễ nhận ra thực phẩm mình ăn có chứa thêm đường, chúng ta cứ mặc nhiên tiêu thụ đường trong khi tưởng là mình đang mua thực phẩm tốt cho sức khỏe đem về nhà.
Ở nhiều nước trên thế giới, nhãn ghi trên bao bì của thực phẩm đóng vai trò giống như nhãn ghi trên bịch – carton- thuốc lá: Nó cảnh báo cho người tiêu dùng biết về những rủi ro có thể xảy ra. Ở Chile, nhờ chính sách “cảnh báo thật mạnh” trên nhãn của các món thức uống có đường, nên đã giúp giảm rất nhiều mức độ tiêu thụ các thức uống có đường. Ở Do Thái, hệ thống ghi nhãn bằng chữ đỏ những lời cảnh báo cần thiết trên các bao bì thức ăn có chứa nhiều đường đem lại hiệu quả rất tích cực, 76% dân chúng thay đổi cách đi mua thức ăn dùng hàng ngày, tránh xa những loại có nhiều đường.
Vấn đề lớn ở Hoa Kỳ là nhiều nhóm vận động hành lang bỏ tiền ra để vận động chống không cho ghi nhãn mặt hàng ở ngoài bìa lời cảnh báo thức ăn này có chứa đường bỏ thêm (added sugar). Họ không muốn người tiêu dùng bỏ thói quen vẫn thường ăn sản phẩm, của họ. Hồi tháng Hai năm 2023, một nhóm các công ty sản xuất “cereal” lớn nhất Hoa Kỳ hăm dọa sẽ đứng ra nộp đơn khởi kiện, sau khi có đề nghị cấm ghi trên nhãn bao bì là những loại “cereal” của họ bán ra được liệt kê “healthy” (thức ăn tốt cho sức khỏe) nếu các loại “cereal” của họ không đạt tiêu chuẩn dinh dưỡng tốt.
Cái lối vận động hành lang này đã từng xảy ra vào thế kỷ trước trong kỹ nghệ quảng cáo cho thuốc lá. Hồi thập niên 1940’s, hiệu thuốc lá nổi tiếng “Camel” đưa ra khẩu hiệu quảng cáo như sau:”Càng ngày càng có nhiều bác sĩ hút thuốc lá Camel”. Đến năm 1969, có lệnh bắt buộc phải ghi chi tiết trên nhãn bao bì thuốc lá với những lời cảnh báo về sự nguy hiểm do các chất có trong thuốc lá. Do đó, người tiêu dùng có thêm thông tin để họ chọn lựa khi dùng sản phẩm, ảnh hưởng ra sao đối với sức khỏe. Ngày nay tỉ lệ người Mỹ hút thuốc lá chỉ còn chiếm khoảng 11% dân số so với tỉ lệ 50% trước đây. Tuổi thọ của người dân Mỹ tăng thêm gần 11 năm, và số người bỏ hút thuốc gia tăng sẽ tiếp tục giúp kéo dài thêm tuổi thọ.
Giới lãnh đạo cơ quan FDA muốn đảm bảo rằng việc ghi trên nhãn sản phẩm tiêu dùng những loại thức ăn, thức uống có nhiều đường sẽ giúp người tiêu dùng ý thức nhiều hơn về lượng đường trong sản phẩm và sự nguy hại của đường. Từ đó, sẽ giúp cho hàng triệu người sống lâu hơn, và mạnh khỏe hơn. Sự thay đổi trong việc ghi rõ trên nhãn của bao bì thực phẩm sẽ giúp chúng ta có thêm thông tin rõ ràng về các loại thực phẩm khi chọn mua món hàng về để dùng, và ảnh hưởng của nó ra sao đối với sức khỏe của chúng ta. Chúng tôi tin rằng đây là quyền lợi cơ bản của mọi người dân Mỹ. Họ phải được thông tin đầy đủ, rõ ràng về chất đường có trong thực phẩm mà chúng ta ăn hàng ngày để người tiêu dùng có sự lựa chọn sáng suốt và đúng đắn.
Nguyễn Minh Tâm dịch theo báo TIME ngày 27/5/2024
Ghi chú: Tác giả bài báo này là Mark Hyman và Ron Gutman. Ông Hyman là bác sĩ gia đình và ông ông Gutman là doanh nhân về kỹ thuật và y tế.