(CaliToday) – Cựu Thị trưởng thành phố Mexico Claudia Sheinbaum vào Chủ nhật giành chiến thắng vang dội, trở thành nữ Tổng thống đầu tiên của Mexico, trong bầu cử được xem là cuộc trưng cầu dân ý về những chính sách cánh tả của Tổng thống sắp mãn nhiệm Andrés Manuel López Obrador.
Là ứng cử viên của Phong trào Tái sinh Quốc gia cầm quyền mang tên Morena, bà Sheinbaum đắc cử với với số phiếu ước tính 58,3% đến 60,7%, dẫn trước các đối thủ khác khoảng 20 điểm, theo số liệu vào tối Chủ nhật. Trong khi đối thủ Xóchitl Gálvez – ứng cử viên của liên minh gồm ba đảng đối lập – chiếm khoảng 26,6% – 28,6% số phiếu, và Jorge Álvarez Máynez từ Phong trào Công dân trung tả giành được 9,9% – 10,8%.
Cuộc bỏ phiếu phản ánh sự ủng hộ đối với chính phủ của ông López Obrador – Tổng thống kể từ khi nhậm chức vào năm 2018 đã chuyển hướng chi tiêu cho các chương trình phúc lợi, và duy trì tỷ lệ tín nhiệm trên 60%. Ông cũng áp đặt các biện pháp thắt lưng buộc bụng đối với chính phủ liên bang sau khi vận động tranh cử trên nền tảng chống tham nhũng. López Obrador đắc cử tổng thống với hơn 53% số phiếu bầu cách đây 6 năm.
Morena dường như cũng đang hướng tới việc giành được đa số 2/3 trong quốc hội, cần thiết để thực hiện những thay đổi hiến pháp không cần sự ủng hộ của phe đối lập. Điều đó có thể cho phép thông qua các dự án quan trọng đang còn dang dở của López Obrador – người muốn cải tổ luật năng lượng, cơ quan tư pháp và cơ quan bầu cử. Luật pháp Mexico không cho phép tái tranh cử tổng thống.
Kết quả bỏ phiếu cho thấy bà Sheinbaum đang trên đà giành chiến thắng trong ít nhất 5 cuộc đua giành chức thống đốc, nâng số tiểu bang họ sẽ quản trị lên ít nhất 28 trong tổng số 32 tiểu bang ở Mexico.
Trong bài phát biểu chiến thắng, Sheinbaum cho biết, Mexico sẽ có mối quan hệ thân thiện và tôn trọng lẫn nhau với Hoa Kỳ. “Chúng tôi sẽ luôn bảo vệ những người Mexico ở bên kia biên giới,” Sheinbaum nói trước đám đông cổ vũ ở trung tâm Thành phố Mexico.
Kỹ sư năng lượng 61 tuổi gốc Do Thái, Sheinbaum trung thành phục vụ ông López Obrador hàng chục năm qua. Bà là lãnh đạo môi trường khi ông López Obrador là thị trưởng Thành phố Mexico, sau đó đắc cử trở thành Thị trưởng Mexico City.
Theo đánh giá, Mỹ sẽ trông cậy vào sự hợp tác của tổng thống Mexico mới đắc cử trong việc ngăn chặn dòng người di dân đến biên giới phía Tây Nam, và giải quyết cuộc khủng hoảng fentanyl. Sau khi giảm một nửa tỷ lệ sát nhân ở Thành phố Mexico, Sheinbaum cam kết nhân rộng những kết quả như vậy trên khắp Mexico – quốc gia vốn đang bị ảnh hưởng bởi các vụ giết người, cưỡng bức mất tích, và tống tiền hàng loạt bởi hơn 200 băng đảng tội phạm có tổ chức.
Chính phủ kế nhiệm cũng sẽ phải xem xét Thỏa thuận Hoa Kỳ-Mexico-Canada vào năm 2026. Hoa Kỳ và Mexico có tranh chấp về nông nghiệp, và năng lượng sau khi López Obrador thay đổi luật gây ảnh hưởng đến các công ty Hoa Kỳ đầu tư vào Mexico và ra lệnh cấm bắp biến đổi gen sẽ ảnh hưởng đến các nhà xuất cảng của Hoa Kỳ.
Các nhà kinh tế trông đợi, ngành sản xuất sẽ đóng vai trò lớn hơn trong các cuộc thương lượng vì Mexico giữ vị trí quan trọng đối với việc đưa sản xuất về chính quốc, hoặc gần chính quốc, và vai trò của Trung Quốc trong thương mại toàn cầu.
Chủ tịch Viện Chính sách Di cư – tổ chức nghiên cứu có trụ sở tại Washington – ông Andrew Selee cho biết, chính sách của Mexico hợp tác với Mỹ về vấn đề di dân sẽ không thay đổi hoàn toàn trong nhiệm kỳ tổng thống của Sheinbaum. Bà có thể sẽ đóng vai trò nổi bật hơn trong khu vực bằng cách thương lượng thỏa thuận di dân với các quốc gia Mỹ Latinh khác, cũng như Hoa Kỳ. Nhưng phần lớn sẽ phụ thuộc vào khả năng đàm phán với Hoa Kỳ của tổng thống mới đắc cử. Là một người theo chủ nghĩa thực dụng, López Obrador đã có thể đạt được các thỏa thuận với Hoa Kỳ. Trong khi đó, kỹ năng chính trị của Sheinbaum vẫn chưa được biết đến.
Thử thách lớn nhất của bà có thể là việc đối phó với cựu Tổng thống Donald Trump nếu ông tái đắc cử nhiệm kỳ thứ hai. Earl Anthony Wayne, cựu đại sứ Mỹ tại Mexico, cho biết: “Với Trump, điều đó không thể đoán trước. Việc quản trị mối quan hệ với Mỹ trở nên khó khăn hơn nhiều,” theo cựu Đại sứ Mỹ ở Mexico Earl Anthony Wayne. “Việc quản trị mối quan hệ với Mỹ trở nên khó khăn hơn nhiều.”
Trump trong nhiệm kỳ tổng thống từng đe dọa sẽ áp dụng thuế đối với tất cả hàng xuất cảng từ Mexico, nếu nước láng giềng phía nam Hoa Kỳ không ngăn chặn dòng người di dân đến Hoa Kỳ, khiến Mexico phải triển khai hàng ngàn Vệ binh Quốc gia để ngăn chặn dòng người di dân đang đổ về biên giới. Ông cũng buộc Mexico phải thương lượng lại Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ năm 1994, dẫn đến USMCA hiện tại.
Về mặt trong nước, Sheinbaum thề sẽ tiếp tục thực hiện các chương trình phúc lợi xã hội phổ biến của López Obrador, trong đó nhà nước hướng dẫn nền kinh tế có lợi cho người nghèo.
Gần 100 triệu người Mexico đủ điều kiện bỏ phiếu trong cuộc bầu cử vào Chủ nhật diễn ra giữa bối cảnh khủng hoảng an ninh công cộng, và mức độ phân cực chính trị cao. Cử tri cũng bầu ra Quốc hội mới, 9 chức vụ thống đốc và hàng ngàn vị trí công cấp tiểu bang và thành phố.
Cơ quan bầu cử cho biết cuộc bỏ phiếu diễn ra ôn hoà, người dân Mexico đi bỏ phiếu tại hơn 170.000 điểm bỏ phiếu có nhân viên được huấn luyện chuyên nghiệp. Cơ quan bầu cử cho biết 222 phòng bỏ phiếu, hầu hết ở các tiểu bang bị bạo lực Michoacán và Chiapas, không mở cửa vì lý do an ninh.
Hai ứng cử viên hàng đầu đều có chung một ưu tiên, đó là giải quyết các tổ chức tội phạm đầy quyền lực đang kiểm soát các tuyến đường buôn lậu ma túy và người di dân đến Hoa Kỳ, cũng như tống tiền hàng trăm ngàn doanh nghiệp trên khắp Mexico.
An ninh là ưu tiên hàng đầu của hầu hết cử tri Mexico. Sức mạnh ngày càng tăng của các băng nhóm tội phạm ở Mexico được cho là nguyên nhân khiến cuộc bầu cử này trở nên bạo lực nhất trong lịch sử hiện đại của đất nước. Hơn 200 ứng viên, viên chức và chính trị gia đã bị sát hại kể từ khi thủ tục bầu cử bắt đầu vào tháng 9.
Nhà lãnh đạo gây chia rẽ đã định hình lại nền chính trị Mexico, López Obrador cho biết sẽ nghỉ hưu tại quê nhà ở miền nam Mexico khi nhiệm kỳ kết thúc vào ngày 30 tháng 9. Ông dự định sẽ sớm thực hiện chuyến đi chia tay khắp đất nước để cảm ơn cử tri trong những tháng tới.
Phát biểu tại cuộc vận động tranh cử vào hôm thứ Tư tại quảng trường Zocalo lịch sử của Thành phố Mexico, Sheinbaum tuyên bố với những người ủng hộ, và có lẽ với người cố vấn —rằng vị trí của ông trong lịch sử đã được bảo đảm.
“Tôi hứa sẽ bảo vệ di sản của López Obrador,” Sheinbaum nói.
Hương Giang (Theo WSJ)