Mai Loan
Tuy Donald Trump từng là tổng thống Hoa Kỳ, và theo hồ sơ lý lịch là người đã tốt nghiệp đại học, nhưng khả năng ăn nói và vốn liếng ngôn ngữ của Trump rất nghèo nàn về văn phạm lẫn ngữ vựng. Nói một cách bình dân hơn để dễ hiểu, tuy Trump là một người lớn tuổi nhưng có trình độ tiếng Anh không khác gì một đứa học trò cỡ lớp 4 hoặc lớp 5. Điều đáng nói là Trump đã từng bị mang tiếng là hồi còn nhỏ đã được một người thân trong gia đình chạy chọt để đi thi chứng chỉ SAT để đủ điểm vào đại học. Và tuy được tiếng là tốt nghiệp đại học, nhưng Trump đã tìm đủ cách để giấu chứng chỉ học bạ của mình để không ai biết được thành tích học vấn của Trump đến mức nào.
Và đây là một câu chuyện điển hình để minh chứng cho điều này.
Trong mùa vận động bầu cử năm nay, giới truyền thông đã tìm cách phỏng vấn các ứng cử viên về một số đề tài liên quan đến đời sống của người dân trong nước. Mới đây, khi liên danh Donald Trump & JD Vance được hỏi về việc có những kế hoạch gì để giúp đỡ cho dân chúng nhẹ bớt chi phí gửi trẻ vốn rất tốn kém vào thời buổi hiện nay, thì cả ông Vance lẫn Trump, ở hai cuộc phỏng vấn riêng biệt, đều có vẻ như lúng túng không khác gì những thí sinh khi bước vào trường thi đều thiếu chuẩn bị, nên họ đã đưa ra những câu trả lời làm cho dân tình phải trợn mắt vì chưng hửng.
Trước hết, JD Vance thì nói kiểu đại khái rằng “Thôi thì đem chúng nó gởi cho ông bà trông coi, hay biết đâu có cô chú bà con nào sẵn lòng giữ chúng.” Dĩ nhiên, sự đời không phải lúc nào cũng đơn giản và dễ dàng giải quyết như vậy. Vì thế nên chàng nghệ sĩ diễu hài là Jimmy Kimmel đã chế riễu: “Cha mẹ tui mất rồi chẳng lẽ dẫn lũ nhỏ ra nghĩa địa à?”
Còn Trump thì tuôn ra một tràng dài được đài CNN ghi lại nguyên văn tiếng Anh như dưới đây. Những độc giả hoặc khán thính giả người Mỹ thì đọc tiếng Anh dễ dàng cho nên không có vấn đề khó khăn gì, dù rằng tất cả các bản tin tường thuật đều ghi chú thêm rằng nghe xong câu trả lời của Trump, đố ai có thể hiểu được ông ta muốn nói gì.
Lý do đơn giản là Trump nói lòng vòng, chứ chẳng có gì gọi là trả lời, tự chuyện nọ xọ chuyện kia, chẳng có chuyện nào nối kết với nhau, ai muốn hiểu sao thì tự hiểu; đại khái là Trump nói đến ông nghị sĩ Marco Rubio rồi đến cô con gái Ivanka của ông, rồi nhảy sang những con số về Childcare, và từ đó nhảy sang chuyện Tariffs, tức là đánh thuế trên hàng nhập cảng, rồi chuyển sang chuyện chấm dứt thâm thủng ngân sách.
Và sau đó cũng chẳng có ai chịu khó làm công việc follow-up, tức là đặt thêm câu hỏi tiếp theo cho ra lẽ, cho rõ ràng hơn. Có lẽ các nhà báo sợ rằng Trump sẽ “nhả ngọc phun châu” thêm một hàng dài những chuyện không ra đâu nữa thì chỉ tổ nhức đầu thêm.
Nhưng với những nhà báo gốc Việt chúng tôi thì nó không đơn giản được. Vì làm truyền thông cho khán thính giả người Việt nên nhiệm vụ trước tiên của mình là phải chuyển dịch lại cho đầy đủ và chính xác những lời lẽ, đoạn văn từ tiếng Anh sang tiếng Việt để mọi người thấy rõ, rồi sau đó nếu cần thì chú thích thêm một vài chi tiết cho rõ nghĩa hơn tùy theo ngữ cảnh.
Nhưng trong trường hợp này, không có người nào dám làm công việc chuyển dịch này, bởi vì nó không những khó mà còn dễ khiến người ta nhức đầu. Thậm chí đã có một người dịch viết rằng (Tui không dám dịch ra tiếng Việt vì dịch xong chắc tui khùng theo).
Những nhà báo muốn dịch sang tiếng Việt, cũng phải làm công việc giống như những nhà báo Mỹ là cố tìm cách tóm gọn lại ý chính của người nói ra câu nói đó là Donald Trump, nhưng điều này cũng không có gì là bảo đảm tóm gọn đúng ý 100%.
Thôi thì, mình chỉ còn cách dịch lại cho thật sát nghĩa câu nói của Trump như thế nào, để rồi sau đó mọi người muốn hiểu như thế nào cũng được, để khỏi phải bị đổ lỗi là đã không dịch cho đầy đủ.
Đó là khi được hỏi là có kế hoạch gì mới về Childcare, Trump đã nói như sau:
“Ừ, tôi sẽ làm cái điều này, và chúng ta sẽ cùng ngồi xuống, và tôi, một người nào đó, chúng ta có nghị sĩ Marco Rubio, và cô con gái tôi là Ivanka, và cô ấy rất có tác động đến vấn đề này. Đây là một chủ đề rất quan trọng. Nhưng tôi nghĩ rằng khi bạn nói về những con số mà tôi đang nói đây, bởi vì, hãy nhìn đó, chăm sóc trẻ em là chăm sóc trẻ em. Quý vị biết đó, không thể được, có một cái gì đó, bạn phải có điều đó, ở trong quốc gia này bạn phải có điều đó.
Thế nhưng khi bạn nói về những con số đó so với những loại con số mà tôi đang nói đây về việc đánh thuế lên các nước ngoài ở những mức thuế mà họ chưa phải chịu trả, nhưng mà rồi họ cũng phải chấp nhận trả thôi một cách mau chóng, và nó cũng sẽ không ngăn cản họ tiếp tục làm ăn với mình, nhưng họ sẽ có một khoản thuế đáng kể mỗi khi họ xuất cảng hàng hóa sang nước mình. Ồ, những con số đó rất là lớn hơn tất cả những con số mà chúng ta đang nói ở đây để có thể chu toàn, kể cả vấn đề chăm sóc cho trẻ em.
Chúng ta sẽ, tôi, tôi đang nhìn về phía trước về một viễn tượng không có thâm thủng ngân sách trong một thời gian rất ngắn, cộng với việc giảm thiểu mà tôi đã nói với quí vị về những phí phạm và gian lận và tất cả những điều gì khác đang xảy ra trong nước chúng ta, bởi vì tôi phải tiếp tục với vấn đề chăm sóc trẻ em. Tôi muốn tiếp tục đứng lại với vấn đề chăm sóc trẻ em, thế nhưng những con số đó quá nhỏ tương đối với những con số về kinh tế mà tôi đang nói ở đây, trong đó có cả vấn đề tăng trưởng, nhưng mức tăng trưởng cũng đi lên bởi cái kế hoạch mà tôi, tôi vừa nói với bạn.
Chúng ta sẽ thu về hàng ngàn tỷ Mỹ kim, và cũng thu nhiều như vậy về chăm sóc trẻ em, mà nó đang được nói đến là rất tốn kém, nói một cách tương đối thôi, chứ cũng không tốn kém lắm so với những con số mà chúng ta đang thu nhận vào. Chúng ta sẽ biến nó vào một quốc gia tuyệt vời có khả năng chăm lo cho người dân trong nước, và sau đó chúng ta sẽ quan tâm đến những nước còn lại trên thế giới. Hãy giúp đỡ những người khác, nhưng chúng ta phải chăm lo lấy thân của quốc gia mình trước đã. Đó là chủ nghĩa nước Mỹ trên hết. Nó là chủ nghĩa MAGA, Làm Cho Nước Mỹ Vĩ Đại Trở Lại, chúng ta phải làm như vậy bởi vì hiện nay chúng ta đang là một nước thất bại, vì thế nên chúng ta cần phải chăm lo cho nó. Cám ơn quí vị. Thật là một câu hỏi rất hay. Xin cám ơn.”
(Well, I would do that, and we’re sitting down, I was somebody, we had Senator Marco Rubio and my daughter Ivanka was so impactful on that issue. It’s a very important issue, but I think when you talk about the kind of numbers that I’m talking about that because look, childcare is childcare. There’s something, you have to have it in this country, you have to have it. But when you talk about those numbers compared to the kind of numbers that I’m talking about by taxing foreign nations at levels that they’re not used to, but they’ll get used to it very quickly, and it’s not going to stop them from doing business with us, but they’ll have a very substantial tax when they send product into our country. Those numbers are so much bigger than any numbers that we’re talking about, including childcare, that it’s going to take care.
I look forward to having no deficits within a fairly short period of time, coupled with the reductions that I told you about on waste and fraud and all of the other things that are going on in our country, because I have to stay with childcare. I want to stay with childcare. But those numbers are small relative to the kind of economic numbers that I’m talking about, including growth, but growth also headed up by what the plan is that I just told you about. We’re going to be taking in trillions of dollars, and as much as childcare is talked about as being expensive, it’s relatively speaking, not very expensive compared to the kind of numbers we’ll be taking in. We’re going to make this into an incredible country that can afford to take care of its people, and then we’ll worry about the rest of the world. Let’s help other people, but we’re going to take care of our country first. This is about America first. It’s about make America great again. We have to do it because right now we’re a failing nation, so we’ll take care of.)
Đó là toàn bộ câu trả lời khá dài của Donald Trump khi được hỏi là có kế hoạch gì không về vấn đề chăm sóc trẻ em để giúp cho các gia đình ở Mỹ có thể được nhẹ gánh trong cuộc sống hiện nay. Chúng tôi đã cố gắng dịch cho thật sát nghĩa và tương đối đầy đủ nhất. Kèm theo là nguyên văn tiếng Anh để cho ai thích chuyển dịch và kiểm tra xem chúng tôi có dịch không đúng ở chỗ nào hay không?
Nhưng nói theo lời của cô Mary Trump, người cháu ruột của Donald Trump và cũng là một tiến sĩ về tâm lý học, và từng nhiều lần tố cáo những sai phạm của ông chú mình, thì cô đã thách thức bất cứ ai sau khi đọc cái câu phát biểu dài ngoằng của Trump kể trên mà có thể đưa ra ý nghĩa chính xác của câu nói đó.
Chắc chắn là không ai có thể làm được điều đó. Trong nguyên một đoạn văn dài dòng như vậy của Trump, có lẽ người ta chỉ nhìn thấy độc nhất một câu ngắn gọn là có ý nghĩa rõ ràng và hợp lý nhất, đó là câu “childcare is childcare” (chăm sóc trẻ em là chăm sóc trẻ em). Và có lẽ nó là câu nói độc nhất mà Trump nói ra có phần đúng sự thật, bởi vì nó đơn giản quá mà, chăm sóc trẻ em thì đúng là chăm sóc trẻ em. Còn những chữ còn lại trong câu nói của Trump thực chất chỉ là những chữ tào lao đâu Ngô mình Sở chẳng có ý nghĩa gì cả mà cứ phun ra ào ào cứ như là mình có hiểu biết và thích phát ngôn theo cái kiểu gọi là “dốt hay nói chữ”.
Đây là bằng chứng cụ thể và rõ ràng nhất để kết luận rằng Donald Trump quả tình là một kẻ có trình độ tiếng Anh rất kém, một người lớn nhưng có cách suy nghĩ, diễn đạt và hành văn chỉ ở cấp một đứa học trò cỡ lớp 4 hay lớp 5, rất nghèo nàn về văn phạm cũng như ngữ vựng. Vì thế nên khi có những ai đó thích ca ngợi rằng Trump là người có những chính sách, chủ trương này nọ thì thật ra đó chỉ là lời lẽ, công việc của những kẻ “cuồng Trump” muốn xưng tụng, bợ đỡ một thủ lãnh bởi vì những câu nói đơn giản mà Trump còn nói không ra hồn, nói gì đến việc đưa ra những chính sách hay lập luận sâu sắc.
Tệ hơn nữa là trong nhiều trường hợp khi Trump bắn ra những lời lẽ chẳng có ý nghĩa gì, hoặc đúng hơn là chẳng ra câu ra chữ nào cho rõ ràng và cũng không ai có thể hiểu được thì đôi khi một số các cơ quan truyền thông quyết định bỏ lơ luôn, không thèm tường thuật làm chi cho đỡ mệt. Đó là điều đã xảy ra khi mới đây Trump đã ta thán lung tung về sự tương quan giữa năng lượng gió và món thịt ba chỉ (bacon): “Một số người không còn ăn thịt ba chỉ nữa. Chúng ta sẽ làm cho giá năng lượng giảm xuống. Điều này xảy ra là vì do bọn chúng có năng lượng rất tồi tệ. Đó là Gió. Bọn chúng muốn có gió thổi khắp nơi. Nhưng rồi khi không có gió thổi, chúng ta bỗng lại có vấn đề.”
Đọc xong câu phát biểu như trên của Trump, quả tình là không ai có thể hiểu là Trump đang muốn nói về chuyện gì. Phải chăng Trump đang muốn nối kết những lời dối trá của Trump về giá cả thịt ba chỉ đã tăng cao quá mức cộng với những lời dối trá của Trump về năng lượng gió. Trump thường hay mở miệng ra lập lại những lời lẽ dối trá như vậy dù rằng nó đã được người ta lật tẩy từ lâu về sự dối trá của nó, bởi vì theo như nhận định của một người chuyên ghi nhận những lời lẽ dối trá sống sượng của Trump là ông Daniel Dale rằng “Khi tìm cách kiên trì nói dối một cách không ngượng ngùng như vậy, Donald Trump có lẽ đã thành công trong việc đánh bại hầu như tất cả nỗ lực của những người trong giới truyền thông còn muốn sửa chữa những sai lầm dối trá của ông ta”.
Nói một cách khác, trong lúc Donald Trump không bao giờ mệt mỏi trong việc nói dối, dường như giới truyền thông đã mệt mỏi và chán nản với công việc của mình, là phải vạch ra những điều dối trá.
Điều đáng nói và đáng chê trách ở đây là dường như giới truyền thông dòng chính tại Hoa Kỳ ngày nay dường như không còn cảm thấy khó chịu hay thấy là có gì đó không hay lắm về trình độ phát biểu và nhận xét của một lãnh tụ được lựa chọn làm ứng viên tranh cử tổng thống của đảng Cộng Hòa.
Thế nhưng dường như họ lại không dễ dãi về những tiêu chuẩn tương tự cho người đại diện chính thức của đảng Dân Chủ trong cuộc chạy đua vào Tòa Bạch Ốc. Từ bao năm qua, giới truyền thông đều thích xăm soi xem cách ăn nói và phát biểu của TT Joe Biden, và giờ đây là của bà Kamala Harris, có gì đó không rõ ràng và đầy đủ hay không. Và nếu như có thiếu sót nào đó thì họ có thể thổi phồng nó lên thành một đề tài thời sự để nhiều người có thể nhảy vào khai thác.
Chẳng hạn như nhiều nhà báo có thể đòi hỏi bà Kamala Harris là hãy nói cho mọi người rõ chi tiết là kế hoạch về chăm sóc trẻ em của bà sẽ tốn kém bao nhiêu cho ngân quỹ nhà nước. Nhưng trong khi đó thì dường như không thấy ai lên tiếng hỏi xem rằng ảnh hưởng về kinh tế của chính sách do Trump đề ra là sẽ bắt giam, bỏ tù và sau đó là trục xuất con số khổng lồ lên đến cả 15 triệu di dân một khi ông được đắc cử tổng thống và có thể đem thi hành một trong những điều được ghi trong bản Dự Án 2025. Cũng như là chuyện Donald Trump vẫn thích chỉ trích và tìm cách dẹp bỏ đạo luật bảo hiểm y tế với giá vừa phải (Affordable Care Act, thường quen gọi là Obamacare) mà không có chính sách hay đạo luật gì để thay thế và liệu chính phủ lấy đâu ra ngân sách để trang trải cho chi phí này, nhất là khi đạo luật Obamacare đang ảnh hưởng đến quyền lợi thiết thực của hơn 45 triệu người dân Mỹ.
Giống như chuyên gia Daniel Dale đã nhận định, Donald Trump dường như đã khiến cho giới truyền thông dòng chính mệt mỏi trong nhiệm vụ quan sát và theo rõi ông ta một cách nghiêm túc. Điều này thật là đáng tiếc, bởi vì giới truyền thông mất đi một cơ hội để tường thuật về những điều mà nhiều người dân rất muốn biết.
Nền dân chủ của nước Mỹ được dựa trên một nền báo chí vững mạnh để có thể hoạt động một cách hữu hiệu. Thế nhưng điều này đã không có vào thời điểm hiện nay. Những người hoạt động trong ngành truyền thông độc lập đã cố gắng trong khả năng của mình, nhưng nó vẫn để lại một khoảng trống rất lớn từ sự thất bại của giới truyền thông dòng chính mà từ lâu nhiều người đã quen thuộc và dựa vào nó. Người ta dễ dãi cho rằng ở cả hai bên tả và hữu cũng đều có khiếm khuyết và đâm ra lười biếng để bỏ công đi tìm sự thật và cũng là để bảo vệ thể chế dân chủ. Người Mỹ chúng ta hiện nay cần phải được giới truyền thông tiếp tục nhiệm vụ của mình để cho biết về cái mối nguy mà họ đang phải đối phó. Đó là chuyện hiện nay đang có một tên điên cuồng đang đi quậy phá tứ tung tại nhiều nơi trong nước Mỹ, và nó sớm cần phải được giam giữ lại để duy trì an ninh trật tự.
Mai Loan
Houston, Texas, 14/09/2024