Khi nhóm chiến binh Houthi ở Yemen tăng cường tấn công vào các tàu ở Biển Đỏ – bề ngoài họ đưa ra lý do là để đáp trả cái mà họ gọi là “tội ác diệt chủng” của Israel ở Gaza – thì Mỹ và Anh đã đáp trả bằng nhiều cuộc tấn công quân sự trong tuần trước. Mỹ cũng đã liệt nhóm này vào danh sách tổ chức khủng bố toàn cầu.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Nhưng với nhiều chuyên gia quân sự của Châu Âu, đa số đều cho rằng ngoại trừ việc ngừng hoàn toàn cuộc chiến của Israel ở Gaza và sự thay đổi quan điểm ủng hộ Israel của các quốc gia phương Tây mới có thể khiến lực lượng Houthi ngừng tay, nếu không thì có rất ít điều có thể ngăn cản người Houthi thay đổi hướng đi trong tương lai gần bất kể Mỹ và Anh có tấn công liên tục cũng không thể giải quyết được vấn đề.
Người ta hy vọng những cuộc tấn công này sẽ gây áp lực buộc lực lượng Houthi liên kết với Iran phải lùi bước. Tuy nhiên, họ sẽ không.
Có ba lý do chính cho điều này, và không có lý do nào chủ yếu liên quan đến chiến lược khu vực của Iran.
Vấn đề thứ nhất: Nhóm chiến binh Houthi đã sống sót sau nhiều năm bị không kích
Lý do đầu tiên và rõ ràng nhất là phong trào Houthi, có cánh chính trị được gọi là Ansar Allah, đã chống chọi được nhiều năm với các cuộc không kích trong cuộc chiến với liên minh do Saudi Arabia dẫn đầu và được phương Tây hậu thuẫn từ năm 2015-2022.
Trước đó, người Houthis đã tham gia sáu cuộc chiến chống lại chính quyền trung ương Yemen từ năm 2004-2010. Chiến tranh du kích không phải là điều mới mẻ đối với họ và việc quấy rối các tàu ngoài khơi bờ biển của họ không cần đến các loại vũ khí công nghệ cao hay phức tạp.
Việc phong tỏa đi kèm với phần lớn cuộc chiến gần đây cũng đã giúp người Houthi điều chỉnh mạng lưới buôn lậu vũ khí từ Iran, cũng như hoạt động sản xuất vũ khí trong nước của họ.
Người Houthis đã khai thác những bất bình sâu sắc về các chính sách của phương Tây nói chung và thành tích của nước này trong việc củng cố các chế độ không được lòng dân trước những hành động đòi thay đổi của người dân.
Kết quả là, chỉ riêng các cuộc không kích không có khả năng giáng một đòn hạ gục vào năng lực quân sự của họ và gần như chắc chắn sẽ làm tăng ham muốn chiến đấu của họ.
Đó là bởi vì họ có thể – lần đầu tiên – định hình hành động của mình một cách mạnh mẽ hơn trong bối cảnh chiến đấu chống lại Mỹ và Israel, theo khẩu hiệu của họ là: “Chúa vĩ đại, cái chết đối với nước Mỹ, cái chết đối với Israel, một lời nguyền đối với người Do Thái, chiến thắng của đạo Hồi.”
Vấn đề thứ hai: Người Houthis đã tìm thấy ‘tính hợp pháp’
Điều này có liên quan đến chính trị nội bộ của Yemen.
Người Houthis hiện kiểm soát phần lớn Yemen, bao gồm cả thủ đô Sana’a, nơi chiếm khoảng 70% dân số. Người dân ở những khu vực này đã phải chịu đựng bạo lực gay gắt và mang tính cấu trúc trong nhiều năm của người Houthis. Những chiến thuật cai trị của người Houthi bao gồm:
- Ám sát, thủ tiêu các đối thủ chính trị và các nhà lãnh đạo tôn giáo thiểu số.
- Ám sát các nhà báo và hành quyết thường dân, bao gồm cả trẻ vị thành niên không nương tay.
- Tuyển mộ binh sĩ trẻ em.
- Đặt mìn ở các khu vực đông dân cư, tấn công bắn tỉa vào dân thường và sử dụng chiến tranh bao vây.
- Tống tiền các doanh nghiệp một cách có hệ thống và thực hiện hệ thống thuế dựa trên đẳng cấp.
- Thực hiện các quy định về nam giới giám hộ đối với nữ giới, không hà khắc như Afghanistan nhưng quyền của nữ giới bị đàn áp rất mạnh ở Yemen.
- Vũ khí hóa lương thực và nước, bao gồm cả việc chuyển hướng viện trợ lương thực để làm giàu cho tư nhân.
Điều quan trọng cần lưu ý là liên minh do Saudi Arabia dẫn đầu và chính phủ Yemen được quốc tế công nhận cũng bị cáo buộc phạm tội ác chiến tranh và vi phạm nhân quyền nghiêm trọng ở Yemen, bao gồm cả việc ném bom tàn nhẫn vào dân thường và cơ sở hạ tầng dân sự.
Ước tính ít nhất 150.000 người đã chết trong cuộc chiến bắt đầu vào năm 2015. Con số này không bao gồm hàng ngàn người khác đã chết vì nạn đói và bệnh tật.
Hành vi nắm quyền của người Houthis đã khiến họ không được lòng dân. Bất đồng chính kiến rất nguy hiểm do hệ thống đàn áp và giám sát khu vực phức tạp mà người Houthis đã áp đặt trong các khu vực mà họ kiểm soát.
Theo các nhà phân tích Yemen, trong bối cảnh bất đồng chính kiến gia tăng trong nước, các hành động của người Houthis và sự trả đũa của phương Tây đã mang lại cho nhóm này món quà “gần như hợp pháp”. Các cuộc tấn công do Mỹ dẫn đầu cũng tạo ra sự tin cậy cho việc lực lượng Houthi yêu cầu những người chỉ trích “ngậm miệng lại”.
Và điều quan trọng không kém là các cuộc tấn công của Mỹ có thể thúc đẩy nỗ lực tuyển mộ quân sự của người Houthis. Và điều này có thể giúp họ cố gắng chiếm lại các giếng dầu do chính phủ nắm giữ ở Marib.
Vấn đề thứ ba: Sự giận dữ đang gia tăng chống lại phương Tây trên toàn khu vực
Lý do thứ ba khiến người Houthi khó có thể bị ngăn cản bởi các cuộc không kích hoặc bị chỉ định là khủng bố là vì hành động của họ thể hiện sự giận dữ của khu vực rộng lớn hơn đối với cuộc chiến của Israel ở Gaza, cuộc chiến cho đến nay đã cướp đi sinh mạng của 25.000 người Palestine và đồng thời làm tan biến đi hàng thập niên ủng hộ của phương Tây đối với Israel.
Các chiến binh Houthi cũng đã khai thác những mối bất bình sâu sắc về các chính sách của phương Tây nói chung và thành tích củng cố các chế độ không được lòng dân trước những hành động đòi thay đổi của người dân. Điều này bao gồm việc bán vũ khí và trao tính hợp pháp chính trị cho các chế độ độc tài để đổi lấy điều mà phương Tây coi là “sự ổn định” trong trật tự thế giới.
Tuy nhiên, người Yemen nhận thức sâu sắc rằng sự trỗi dậy và mở rộng của người Houthis được tạo ra nhờ sự thúc đẩy ổn định từ bên ngoài, điều này đã làm tổn hại đến khả năng của người Yemen trong việc xác định các giải pháp cho các vấn đề địa phương.
Bằng cách tập trung bảo vệ người Palestine vào các hành động của mình, người Houthis đã tìm ra cách để làm mất uy tín của các đối thủ trong nước – điều mà phần lớn họ đã lẩn tránh trong 20 năm. Điều này sẽ khiến họ càng khó bị đánh bật khỏi quyền lực hơn và có thể sẽ đẩy những người dân Yemen bình thường vào tình trạng bạo lực hơn nữa dưới tay họ.
Lời kết:
Bom đạn không thể đem đến hòa bình và sự hiểu biết với bất cứ cuộc chiến lớn nhỏ nào. Điều kiện tiên quyết cần có chính là sự ổn định, tôn trọng, không ép buộc và đàn áp chủ quyền đất nước và quyền con người. Ngày nào Israel còn đàn áp người Palestine thì ngày đó lực lượng Houthi còn đánh phá tàu thuyền qua lại ở biển Đỏ bất kể có bao nhiêu cuộc tấn công, đánh phá của Mỹ, Anh và các quốc gia khác.
Người Mỹ và Phương Tây không thể vừa ủng hộ các nhà nước chuyên quyền để họ ra tay đàn áp dân tộc thiểu số vừa muốn có hòa bình và sự cúi đầu thần phục từ các lực lượng đối nghịch. Không thể nào họ có được cả hai.
Việt Linh
https://www.theguardian.com/commentisfree/2024/jan/25/joe-biden-us-middle-east-war-houthis-gaza
https://www.bbc.com/news/world-us-canada-68025279