Khi một đám đông tấn công Điện Capitol Hoa Kỳ vào ngày 6 tháng 1 và ngăn Quốc hội chứng nhận Joe Biden là tổng thống tiếp theo của quốc gia, điều đó thật đáng sợ – và đã gây tử vong cho ít nhất 5 người. Nhưng nó không gây ra mối đe dọa nghiêm trọng cho nền dân chủ của quốc gia.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Nỗ lực giành quyền lực bất hợp pháp bằng cách nào đó giữ Donald Trump ở lại Phòng Bầu dục khó có thể xảy ra chứ đừng nói đến thành công. Trump luôn thiếu thẩm quyền và sự ủng hộ của đông đảo cần thiết để đánh cắp một cuộc bầu cử mà ông ta đã thực sự thua. Trump không kiểm soát các quan chức bầu cử tiểu bang hoặc có đủ ảnh hưởng đối với phần còn lại của quá trình để đạt được mục tiêu đó.
Tuy nhiên, trong nhiệm kỳ tổng thống của mình, ông ta đã nhiều lần vi phạm các chuẩn mực dân chủ , như thúc đẩy lợi ích kinh doanh của riêng mình một cách trắng trợn, can thiệp vào Bộ Tư pháp, bác bỏ sự giám sát của quốc hội, xúc phạm các thẩm phán, quấy rối giới truyền thông và không thừa nhận thất bại trong cuộc bầu cử.
Tuy nhiên, những học giả nghiên cứu về lịch sử và dân chủ dự đoán rằng những mối đe dọa lớn nhất đối với nền dân chủ mà Trump đặt ra sẽ xuất hiện sau khi Trump rời Tòa Bạch Ốc. Tổng thống Biden sẽ phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng nhất trong nhiệm kỳ tổng thống của Trump để lại.
Nói cho đúng, ngày 6 tháng 1 không phải là một cuộc đảo chính.
Trump chưa bao giờ thực sự đe dọa một cuộc đảo chính, đó là một sự chuyển giao quyền lực nhanh chóng và bất thường từ người điều hành này sang người điều hành khác, trong đó vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực sẽ bổ nhiệm một nhà lãnh đạo mới với sự hỗ trợ của quân đội. Đảo chính là cách điển hình trong đó một nhà độc tài kế vị một nhà độc tài khác.
Một cuộc đảo chính lật đổ một chính phủ được bầu cử hợp pháp là khá hiếm; những ví dụ nổi bật trong 100 năm qua trên khắp thế giới bao gồm Tây Ban Nha năm 1923, Iran năm 1953, Guatemala năm 1954, Brazil năm 1964, Hy Lạp năm 1967, Chile năm 1973, Pakistan năm 1999 và Thái Lan năm 2006.
Một cuộc tiếp quản được quân đội hậu thuẫn sẽ không thể hay rất khó xảy ra ở Hoa Kỳ. Các lực lượng vũ trang của nước này rất khó có thể can thiệp vào chính trị trong nước để thay đổi chế độ, đặc biệt là không ủng hộ một tổng thống vốn không được ưa chuộng trong hàng ngũ của nước này về mặt lịch sử.
Ngay cả khi những người ủng hộ nhiệt thành nhất của Trump tin rằng ông ta đã thắng, thì cũng không có đủ người để đe dọa một cuộc nội chiến một cách đáng tin cậy. Bất chấp khả năng của họ có thể chọc thủng Điện Capitol được bảo vệ mỏng manh, một cuộc nổi dậy kéo dài sẽ dễ dàng bị cơ quan thực thi pháp luật dập tắt.
Trump thậm chí không thể thực hiện một “cuộc đảo chính tự động”, xảy ra khi một nhà điều hành được bầu tuyên bố tình trạng khẩn cấp và đình chỉ cơ quan lập pháp và tư pháp, hoặc hạn chế các quyền tự do dân sự, để giành thêm quyền lực. Cũng có rất ít vụ phạm tội chống lại các chính phủ được bầu cử dân chủ trong 100 năm qua. Những ví dụ nổi bật nhất là Đức của Hitler năm 1933, Bordaberry ở Uruguay (1972), Fujimori ở Peru (1992), Erdoğan ở Thổ Nhĩ Kỳ (2015), Maduro ở Venezuela (2017), Morales ở Bolivia (2019) và Orbán ở Hungary (2020) ).
Một tổng thống Hoa Kỳ không thể giải tán các nhánh lập pháp hoặc tư pháp, và các cuộc bầu cử không nằm dưới sự kiểm soát của ông ta: Hiến pháp tuyên bố rằng chúng được điều hành bởi các tiểu bang. Và việc công bố kết quả bầu cử cũng nằm ngoài thẩm quyền của tổng thống hoặc phó tổng thống. Việc bên thua có chính thức thừa nhận hay không, không quan trọng. Nhiệm kỳ của tổng thống mới bắt đầu vào trưa ngày 20 tháng 1.
Cuộc tấn công vào Điện Capitol có thể đã đe dọa tính mạng của các nhà lập pháp liên bang và các sĩ quan cảnh sát của Điện Capitol, nhưng kết quả lớn nhất mà nó đạt được chỉ là làm gián đoạn, trong thời gian ngắn, một thủ tục cấp liên bang. Trong vòng vài giờ, cả Hạ viện và Thượng viện đã quay trở lại phiên họp tại Điện Capitol, tiến hành xác nhận số phiếu đại cử tri được bầu vào năm 2020.
Tuy nhiên, dư âm của cuộc bạo loạn ở điện Capitol vẫn là mối đe dọa cho nền dân chủ.
Bằng cách phản đối kết quả của cuộc bầu cử, Trump đã nhấn mạnh các khía cạnh của quy trình mà trước đây nhiều người Mỹ không biết đến, trớ trêu thay hành động gian lận của Trump đã vô tình giúp công chúng được thông tin tốt hơn về cơ chế và chi tiết của các cuộc bầu cử ở Mỹ. Có thể nói rằng, chính Trump đã làm cho nền dân chủ Mỹ trở nên mạnh mẽ hơn.
Không có bằng chứng nào về bất kỳ loại gian lận phổ biến hoặc những hành vi bất thường nào khác. Các tổ chức truyền thông lớn tiếp tục giải thích và ghi lại những sự thật liên quan đến cuộc bầu cử, trái ngược với chiến dịch đưa tin sai lệch của Donald Trump. Vào năm 2020, tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu cao hơn so với một thế kỷ trước. Bất chấp đại dịch, những lời hùng biện của Trump và những lời đe dọa gian lận phiếu bầu bởi các thế lực từ nước ngoài, cuộc bầu cử năm 2020 là cuộc bầu cử an toàn nhất trong lịch sử bầu cử Hoa Kỳ.
Nhưng ngoài các cuộc bầu cử, Trump còn đe dọa các thể chế chính trị nền tảng khác của Mỹ. Mặc dù có nhiều ví dụ dường như khác nhau về việc ông coi thường Hiến pháp, nhưng điều hợp nhất giữa chúng là sự đòi hỏi quyền miễn trừ và coi thường pháp quyền. Ông ta đã thực hiện nhiều hành vi có thể bị luận tội – bao gồm cả vụ kích động bạo loạn vào ngày 6 tháng 1. Ông ta đang phải đối mặt với một cuộc điều tra hình sự ở tiểu bang New York và có thể sẽ bị xét xử bởi các cuộc điều tra liên bang cả về những hành vi sai trái có thể xảy ra mà ông ta đã phạm phải khi đương nhiệm và trước khi nhậm chức trở thành tổng thống.
Những người soạn thảo Hiến pháp lo sợ nhiều điều mà họ thiết kế để chính phủ Hoa Kỳ chống lại, nhưng có lẽ có một nỗi lo đã lấn át tất cả những nỗi lo khác, đó là: một tổng thống vô luật pháp, người không bao giờ muốn phải đối mặt với công lý và không bao giờ phải chịu trách nhiệm trong hoặc thậm chí sau khi rời nhiệm sở. Như Alexander Hamilton đã viết ràng: “nếu chính phủ liên bang vượt quá giới hạn thẩm quyền chính đáng của mình và sử dụng quyền lực của mình một cách chuyên chế, thì người dân của đất nước phải đứng lên để cùng nhau thay đổi tiêu chuẩn mà chính họ đã hình thành và thực hiện các biện pháp đó để khắc phục sự tổn hại của kẻ xấu đã gây ra cho Hiến pháp.”
Còn rất ít thời gian để buộc Trump phải chịu trách nhiệm những gì ông ta đã làm trong nhiệm kỳ của mình. Sau sự kiện ngày 6 tháng 1, Trump hiện phải đối mặt với phản ứng dữ dội của công chúng từ các đồng minh lâu năm trong Quốc hội và việc các thành viên Cộng hòa thi nhau từ chức liên tục khỏi Hạ viện đang trong thế đa số mong manh của đảng Cộng hòa.
Nhưng câu hỏi về trách nhiệm thực sự, lâu dài – và hợp pháp – sẽ thuộc về ông Biden, và người được ông đề cử cho vị trí bộ trưởng tư pháp, Merrick Garland. Họ sẽ quyết định có nên tiếp tục các cuộc điều tra hiện tại và có khả năng bắt đầu những cuộc điều tra mới hay không. Các tổng chưởng lý tiểu bang và các công tố viên địa phương sẽ có quyền hạn tương tự đối với các luật mà họ thi hành.
Các nhà lãnh đạo mới được bầu thường có thể phải đối mặt với những động cơ và khuyến khích mạnh mẽ để truy tố những người tiền nhiệm, như Biden hiện nay. Nhưng cách tiếp cận đó, thường được gọi là phục hồi công lý, cũng có thể làm mất ổn định triển vọng của nền dân chủ nếu các nhà điều hành kém cỏi lường trước được điều này và quyết định thu mình lại và chiến đấu thay vì thừa nhận thất bại. Hãy xem xét trường hợp của Moammar Gadhafi của Libya, người bị lật đổ bởi sự can thiệp quân sự của phương Tây và bị người dân của ông giết chết vào năm 2011. Ông từ chối chạy trốn hoặc xin tị nạn vì sợ rằng cả chính phủ nước ngoài và những người kế nhiệm ông sẽ truy tố ông vì vi phạm nhân quyền.
Lời kết:
Có lẽ trái ngược với trực giác, chính khi các tổng thống sắp mãn nhiệm ở các nền dân chủ đang chuyển đổi đưa ra các biện pháp bảo vệ trực tiếp chống lại việc truy tố họ trước khi rời nhiệm sở thì hệ thống dân chủ có nhiều khả năng tồn tại lâu dài hơn . Đây là trường hợp ở Chile với nhà độc tài Augusto Pinochet, người đã rời bỏ quyền lực vào năm 1989 dưới sự bảo trợ của một hiến pháp mà ông ta đã áp đặt cho đất nước trên đường rời bỏ quyền lực.
Ngược lại, việc ân xá tội phạm sau sự việc – như Gerald Ford đã làm với Richard Nixon – có nguy cơ tạo ra mối đe dọa lớn hơn đối với nền dân chủ: ý tưởng cho rằng các nhà lãnh đạo lừa đảo và tay sai của họ được đứng trên luật pháp. Nếu Trump tìm ra cách ân xá cho mình, ông ấy có thể giảm bớt tính dễ bị tổn thương về mặt pháp lý của mình, nhưng ông ấy không thể xóa bỏ nó hoàn toàn.
Nếu các công tố viên hoặc Quốc hội hoặc các thẩm phán bảo thủ trong Tối cao Pháp viện thả Trump vượt thoát khỏi vòng vây, họ sẽ là những người phá vỡ nền pháp quyền từng là nền tảng hơn 200 năm cho nền dân chủ Mỹ.
Việt Linh
https://sg.news.yahoo.com/trump-says-federal-prosecution-way-212435865.html