Lai Ching-te, phó tổng thống đương nhiệm và là người đứng đầu Đảng Tiến bộ Dân chủ cầm quyền DPP, đã tuyên bố chiến thắng hôm thứ Bảy với chỉ hơn 40% số phiếu bầu, lấn át các đối thủ của ông, Hou Yu-ih của Quốc dân đảng (KMT) và Ko Wen-je của Đảng Nhân dân Đài Loan. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử dân chủ Đài Loan, một đảng chính trị giành được nhiệm kỳ thứ ba – và ông Lai đã nhiều lần nói với cử tri rằng ông sẽ duy trì các chính sách của Tổng thống sắp mãn nhiệm Thái Anh Văn nhằm bảo vệ hệ thống dân chủ và chủ quyền của Đài Loan.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Kết quả bầu cử ở Đài Loan đã chọn Lai Ching-te là ứng cử viên thể hiện tốt nhất những gì họ đang tìm kiếm ở một nhà lãnh đạo – tức là giữ nguyên hiện trạng. Bắc Kinh đã gọi tổng thống sắp nhậm chức Lai Ching-te là “kẻ gây rối” vì lập trường ủng hộ chủ quyền độc lập cho Đài Loan của ông.
Các chuyên gia tin rằng phản ứng của Trung Quốc sẽ “quyết đoán hơn” và ngay trong ngày Chủ nhật, bốn tàu chiến Trung Quốc đã được phát hiện gần Đài Loan, cũng như một khinh khí cầu giám sát độ cao gần thủ đô.
Mặc dù ông Lai Ching-te không đưa ra lời kêu gọi độc lập khỏi đại lục, nhưng cả lập trường của người tiền nhiệm và một số bình luận ủng hộ độc lập trước đây của ông đều khiến ông bị Bắc Kinh coi là “kẻ ly khai”.
Đảng Cộng sản Trung Quốc nuôi hy vọng rằng Đài Loan, nơi mà Quốc dân đảng theo chủ nghĩa dân tộc chạy trốn sau cuộc nội chiến Trung Quốc năm 1949 và 1950 , sẽ thống nhất với đại lục và chấp nhận sự cai trị của ĐCSTQ. Chiến thắng của ông Lai Ching-te có nghĩa là mục tiêu và tham vọng đó của Trung Quốc sẽ bị đẩy ra xa hơn.
Trong nhiệm kỳ 8 năm của bà Thái Anh Văn, Đài Loan đã khẳng định sự độc lập của mình khỏi đại lục bằng cách tăng cường mối quan hệ với Mỹ, trước sự phẫn nộ của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Mặc dù Hoa Kỳ đã là đối tác an ninh chính của Đài Loan, nhưng những hành động mang tính biểu tượng hơn như chuyến thăm hòn đảo này của cựu Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi vào năm 2022 và chuyến đi của bà Thái tới Hoa Kỳ vào tháng 4 năm ngoái đã khiến Bắc Kinh tức giận và ban hành các biện pháp trừng phạt kinh tế và ngoại giao.
Mặc dù Trung Quốc vẫn chưa phản hồi về chiến thắng của ông Lai Ching-te, nhưng Bắc Kinh đã nói rằng cuộc bầu cử là bất hợp pháp vì họ coi Đài Loan là một phần của đại lục. Trung Quốc cũng cố gắng truyền bá thông tin sai lệch có lợi cho Hou Yu-ih, ứng cử viên của Quốc Dân Đảng, người mà họ cho là tôn trọng đại lục hơn.
Ông Lai Ching-te chỉ giành chiến thắng với 40% số phiếu bầu và đảng DPP đã mất đa số trong quốc hội , cho thấy cử tri cảm thấy thất vọng ở mức độ nào đó, có thể liên quan đến các vấn đề xã hội như nền kinh tế và chi phí sinh hoạt cao.
Andrew Scobell, một thành viên xuất sắc của chương trình Trung Quốc tại Viện Hòa bình Hoa Kỳ đặt ra câu hỏi liệu chiến thắng của ông Lai Ching-te có ý nghĩa gì đối với vị thế của Đài Loan trên thế giới.
Nhiệm kỳ của bà Thái Anh Văn đã chứng kiến sự mất mát của một số đồng minh ngoại giao của hòn đảo – những quốc gia có quan hệ với Đài Bắc hơn là Bắc Kinh. Chuyến đi tới châu Mỹ năm 2023 của bà bao gồm các điểm dừng không chỉ ở Washington mà còn ở các nước Mỹ Latinh như Guatemala, trong nỗ lực bảo vệ những mối quan hệ đó khỏi chính sách ngoại giao kinh tế của Bắc Kinh. Chính sách ve vãn của Trung Quốc đã lôi kéo Costa Rica, Panama, Cộng hòa Dominica, El Salvador và Nicaragua vào quỹ đạo ngoại giao của Trung Quốc trong 16 năm qua.
Trung Quốc thường tham gia vào các hoạt động ép buộc kinh tế dưới hình thức này hay hình thức khác, dù đó là để khuyến khích các quốc gia Mỹ Latinh và Caribe đang thiếu tiền mặt công nhận Bắc Kinh hay để ngầm kiểm soát cơ sở hạ tầng quan trọng ở những nơi như Sri Lanka.
Những nỗ lực nhằm thuyết phục các đồng minh ngoại giao còn lại của Đài Loan có thể sẽ tiếp tục dưới thời ông Lai – nhưng những nỗ lực của Đài Loan nhằm xây dựng những người bạn hùng mạnh cũng vậy.
Đài Loan dưới thời bà Thái Anh Văn đã củng cố mối quan hệ với Hoa Kỳ, cũng như tạo mối quan hệ chặt chẽ hơn với Nhật Bản và các quốc gia châu Âu, cả ba khu vực địa chính trị đều nhấn mạnh tầm quan trọng của mối quan hệ Mỹ-Đài Loan.
Chính quyền của bà Thái Anh Văn đã nghiêm túc hơn nhiều về cách Đài Loan có thể tự vệ tốt nhất trước Trung Quốc. Họ đang vất vả với câu hỏi ‘Làm thế nào để ngăn chặn Trung Quốc đổ bộ vào Đài Loan?’ ‘Nếu chiến tranh xảy ra thì liệu Đài Loan có thể chống cự như thế nào và trong bao lâu?’.
Nhưng điều đó không có nghĩa là đối thoại xuyên eo biển không còn khả thi dưới thời tân tổng thống Lai Ching-te.
Không phải là ông ấy không muốn đối thoại với Bắc Kinh, ông ấy nói rằng cánh cửa đối thoại luôn mở và ông ấy sẵn sàng đàm phán trên cơ sở bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau. Tuy nhiên, nếu nói đến những ưu tiên hàng đầu của ông Lai Ching-te thì rõ ràng là ông sẽ thúc đẩy tăng cường mối quan hệ với Hoa Kỳ, Nhật Bản và các nền dân chủ khác trước.
Một vấn đề khác là nền kinh tế trì trệ của Đài Loan; tiền lương không tăng theo chi phí sinh hoạt, và sự trừng phạt kinh tế của Trung Quốc – cấm xuất khẩu các mặt hàng quan trọng và cấm du lịch Trung Quốc tới hòn đảo này trong nỗ lực vừa trừng phạt Đài Loan vừa khuyến khích người dân ủng hộ đối thoại và hợp tác nhiều hơn với đại lục – có thể sẽ tiếp tục sau chiến thắng của ông Lai.
Đài Loan cũng phải đa dạng hóa nền kinh tế, thoát khỏi sự tập trung vào chất bán dẫn, vốn là nhà sản xuất lớn nhất thế giới. Sự phụ thuộc của thế giới vào những con chip này lớn đến mức đôi khi nó được gọi là ‘lá chắn silicon’ của Đài Loan. Ý tưởng là nền kinh tế toàn cầu, bao gồm cả chính Trung Quốc, đơn giản là quá phụ thuộc vào chất bán dẫn do Đài Loan sản xuất để có thể mạo hiểm thực hiện bất kỳ hành động nào có thể khiến nguồn cung ngừng hoạt động.
Cuối cùng, nền kinh tế không chỉ là vấn đề trong nước mà còn là vấn đề chính sách đối ngoại và xuyên eo biển – điều này cho thấy mối quan hệ với Trung Quốc là mối quan tâm chính của Đài Loan.
Lời kết:
Chúng ta sẽ thấy phản ứng từ Trung Quốc. Nhưng tôi nghĩ ngày càng khó dự đoán điều gì sẽ xảy ra và khi nào nó có khả năng xảy ra. Sự bất ổn dự kiến sẽ gia tăng trong 4 tháng tới, cho đến khi ông Lai Ching-te chính thức nhậm chức tổng thống vào ngày 20/5.
Hãy chuẩn bị tinh thần cho một thời gian dài bất ổn về hành động tiếp theo của Bắc Kinh.
Hiện tại, thủ đô Đài Bắc vẫn yên bình hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, đối với tân tổng thống Đài Loan, Lai Ching-te, cảm giác chiến thắng sẽ sớm bị lu mờ bởi khoảng thời gian không chắc chắn kéo dài về hành động tiếp theo của Bắc Kinh. Nước láng giềng Cộng sản của Đài Loan đã bộc lộ sự không đồng tình với ông Lai, người mà Bắc Kinh coi là gương mặt đại diện cho phong trào độc lập của Đài Loan.
Bất kể sự đe dọa của Trung Quốc trước cuộc bầu cử với hàm ý rằng, các lá phiếu là câu trả lời cho hòa bình hay chiến tranh và lời cảnh báo từ gả khổng lồ Trung Quốc cho rằng Đài Loan phải đối mặt với “sự tất yếu lịch sử” của việc bị sáp nhập vào đại lục. Người dân của đảo quốc nhỏ bé Đài Loan đã đưa ra một câu trả lời rõ ràng, dứt khoát, đó là: ‘KHÔNG’ với Tập Cận Bình.
Việt Linh
https://www.aljazeera.com/news/2024/1/14/who-is-taiwans-president-elect-lai-ching-te
https://time.com/6555224/taiwan-new-president-lai-ching-te-bio-history/