Các cuộc chiến tranh ở Ukraine và Gaza trong thời đại này đang có tác động mạnh mẽ hơn cả sự liên kết toàn cầu và chính trị Hoa Kỳ so với các cuộc chiến tranh ở Việt Nam và Iraq trong thời đại tương ứng của chúng.
Cùng là sự can dự của Mỹ vào bốn cuộc chiến tranh nhưng sự khác biệt rõ nét nhất là hai cuộc chiến ở Ukraine và Gaza không có lấy một bóng dáng người lính Mỹ nào hiện diện trên hai khu vực địa chính trị này so với 2.709.918 lính Mỹ tham chiến tại Việt Nam và 130.000 lính Mỹ tại Iraq.
Cuộc chiến ở Việt Nam, diễn ra ở đỉnh điểm của Chiến tranh Lạnh, trong thời gian đó các liên minh toàn cầu phần lớn đã ổn định khi “phương Tây” và các đồng minh của họ đang đối đầu với khối Xô Viết và các phong trào giải phóng dân tộc mà họ ủng hộ. Phong trào không liên kết của các quốc gia tuyên bố độc lập khỏi cả hai khối phần lớn bị Mỹ bác bỏ vì chịu ảnh hưởng của Liên Xô và Trung Quốc. Mặc dù, rõ ràng đây là một thất bại nhục nhã của Mỹ, khi chiến tranh Việt Nam kết thúc mà không có bất kỳ thay đổi đáng kể nào trong các liên minh toàn cầu.
Tác động thực sự của Việt Nam được cảm nhận ở Mỹ khi sự chia rẽ vì chiến tranh và việc nhập ngũ của hàng triệu thanh niên đã thúc đẩy các cuộc biểu tình rầm rộ. Kết quả là sự bất mãn xã hội lan rộng hơn cuối cùng đã góp phần phá vỡ nền văn hóa thống trị đã tồn tại kể từ Thế chiến thứ hai. Điều nổi lên sau đó là một nền văn hóa phản kháng thể hiện qua một loạt các phong trào phản kháng—văn hóa, xã hội và chính trị—dẫn đến “thách thức đối với quyền lực” ở mọi cấp độ.
Sự phản đối mạnh mẽ đối với chiến tranh Việt Nam đã chia rẽ Đảng Dân chủ, dẫn đến Đại hội Đảng Dân chủ năm 1968 đầy hỗn loạn, và cuối cùng đã lật đổ chức tổng thống của Lyndon Johnson.
Cuộc chiến ở Iraq, xảy ra vào thời kỳ sau ngày 11/9, không có tác động nhiều trong nước và bất chấp các cuộc biểu tình rầm rộ. Tuy nhiên, đối với một số người, cuộc chiến này cũng gây chia rẽ, phải mất nhiều năm Mỹ mới buộc phải rút khỏi Iraq – điều mà họ làm mà không tuyên bố chiến thắng hay thừa nhận thất bại. Bất chấp cái giá phải trả, về sinh mạng và tài sản, chiến tranh không làm biến đổi văn hóa chính trị và không có tác động đáng kể đến cuộc tranh luận quốc gia. Mặc dù đa số người Mỹ từ cả hai đảng đã trở nên mệt mỏi và cảnh giác với các cuộc chiến tranh mới do những nỗ lực thất bại và tốn kém ở Afghanistan và Iraq, nhưng vẫn chưa có lời kêu gọi giải thích cho những lời dối trá đã dẫn người Mỹ vào những cuộc chiến tranh này.
Dù sao đi nữa, thiệt hại của cuộc chiến tranh Iraq đã được cảm nhận trên phạm vi quốc tế. Chủ nghĩa đơn phương kiêu ngạo của chính quyền Bush đã khiến một số đồng minh châu Âu xa lánh và khiến các quốc gia khác đặt câu hỏi về hành vi cưỡng ép của Mỹ. Người Mỹ đã phung phí cả vốn liếng chính trị mà họ đã có được vào cuối Chiến tranh Lạnh lẫn sự đồng cảm mà người Mỹ có được sau nỗi kinh hoàng ngày 11/9. Thay vì một quốc gia đáng được thế giới ngưỡng mộ, người Mỹ lại bị coi là kẻ bắt nạt đáng sợ.
Qua hai cuộc chiến Việt Nam và Iraq, sự lãnh đạo của Mỹ trên thế giới đang bị suy yếu và sự kết nối chính trị trong nước của Mỹ đang bị rạn nứt và phân cực trầm trọng nhứt tính từ thời lập quốc đến nay.
Các cuộc chiến ở Ukraine và Gaza đều tác động tiêu cực đến vị thế toàn cầu của Mỹ theo những cách khác nhau. Công bằng mà nói, mầm mống làm mất vị thế của Hoa Kỳ trên thế giới đã có từ trước những cuộc chiến này, ít nhất là từ đầu thế kỷ này. Bất chấp những sức mạnh rõ ràng của Mỹ, những thiệt hại Mỹ gây ra bởi những cuộc phiêu lưu thất bại ở Afghanistan và Iraq, những khúc mắc hỗn loạn trong cách tiếp cận của Mỹ với phần còn lại của thế giới từ Bush đến Obama, đến Trump và bây giờ là Biden, và sự tôn trọng dai dẳng của Mỹ đối với lợi ích của Israel thay vì việc theo đuổi một nền hòa bình công bằng giữa Israel và Palestine—tất cả đều gây tổn hại đến sự tôn trọng mà các quốc gia khác dành cho Mỹ. Những lý do này cũng góp phần củng cố vai trò của Trung Quốc, Liên minh Châu Âu cùng với các quốc gia khác ngày càng thể hiện sự độc lập hơn với Mỹ trong các vấn đề thế giới.
Các đồng minh châu Âu của Mỹ đã bị chấn động trước cuộc tấn công của Nga vào Ukraine và phần lớn ủng hộ nỗ lực do Mỹ dẫn đầu nhằm trừng phạt Nga và ủng hộ chủ quyền của Ukraine. Họ đồng ý mở rộng NATO, chấp nhận các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Nga và tẩy chay hàng nhập khẩu của Nga. Hai năm sau cuộc chiến này, sự hỗ trợ đó đang mất dần.
Vài tháng trước, Tổng thống Pháp Macron đã hỏi liệu có nên tiếp tục đi theo sự dẫn dắt của Mỹ trong các vấn đề đối ngoại hay không. Có những dấu hiệu cho thấy câu hỏi này đang diễn ra trên khắp lục địa. Với việc Quốc hội Hoa Kỳ không thể thông qua gói viện trợ mới cho Ukraine, có những dấu hiệu bất ổn ở một số nước châu Âu về mức độ hỗ trợ liên tục của họ.
Về phần mình, Nga đã tìm ra cách giải quyết các lệnh trừng phạt do Mỹ dẫn đầu mà chính quyền Biden tin rằng sẽ khiến nước này phải quỳ gối. Thay vào đó, Nga đã tăng cường quan hệ kinh tế với Trung Quốc và Iran, cả hai nước này cũng đang phải đối mặt với các lệnh trừng phạt do Mỹ áp đặt, cũng như với các quốc gia ở Nam bán cầu không sẵn lòng cho phép các mệnh lệnh của Mỹ lấn át lợi ích riêng của họ.
Cách chính quyền Biden giải quyết cuộc chiến của Israel ở Gaza đã gây thiệt hại lớn hơn cho giới lãnh đạo Hoa Kỳ. Không giống như phản ứng của chính quyền Bush đối với vụ 11/9, Israel đã phung phí sự ủng hộ rộng rãi sau vụ tấn công của Hamas vào ngày 7 tháng 10 bằng cách phát động một cuộc tấn công diệt chủng nhằm vào người dân Palestine. Trong nhiều tháng, Mỹ đã nhiều lần ngăn chặn các lời kêu gọi ngừng bắn của quốc tế và bất chấp những lời kêu gọi của nhiều thành phần cử tri khác nhau trong nước yêu cầu Israel bảo vệ dân thường, chính quyền Biden vẫn chống lại việc thực hiện các biện pháp hiệu quả để kiềm chế hành động của Israel, chính sách này đã ngày càng cô lập Mỹ không chỉ ở miền Nam bán cầu mà còn cả từ nhiều đồng minh châu Âu thân cận nhất của Mỹ.
Có sự khác biệt trong phản ứng trong nước đối với vai trò của Mỹ trong hai cuộc chiến này. Trong khi một thiểu số đáng kể các đảng viên Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ đang phản đối việc chi ngân sách để tiếp tục trang bị vũ khí cho Ukraine, thì sự ủng hộ của chính quyền dành cho Israel nhận được sự ủng hộ của các đảng viên Cộng hòa nhưng đang góp phần làm rạn nứt đảng Dân chủ. Giống như chiến tranh Việt Nam, sự bất đồng chính kiến trong nước đã dẫn đến các cuộc biểu tình rầm rộ và nhiều biểu hiện phản đối khác nhau trong các cộng đồng địa phương trên khắp đất nước.
Bởi vì sự phản đối các chính sách của chính quyền đã vượt ra ngoài cộng đồng Ả Rập và Hồi giáo, với nhiều người Do Thái trẻ, da đen và tiến bộ tham gia vào cuộc xung đột, nên có khả năng thực sự là điều này sẽ dẫn đến các cuộc biểu tình rầm rộ tại hội nghị Đảng Dân chủ ở Chicago vào mùa hè này, giống như cuộc biểu tình chống chính quyền Mỹ bởi cuộc chiến tại Việt Nam đã làm rung chuyển Đại hội đảng Dân chủ năm 1968.
Lời kết:
Sự lãnh đạo của Mỹ trên thế giới đang bị suy yếu và sự nối kết chính trị trong nước của Mỹ đang bị rạn nứt do sự tham gia của Mỹ vào các cuộc chiến ở Ukraine và Gaza. Mặc dù những biến đổi này bắt nguồn từ những thất bại trong quá khứ của Mỹ, nhưng những cuộc chiến này chỉ góp phần đẩy nhanh quỹ đạo tiêu cực về vị thế của Mỹ trên thế giới và nền chính trị phân cực của Mỹ.
Nếu các chính trị gia Mỹ không chịu nhìn xa hơn qua ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín của nước Mỹ bởi sự thay đổi bất nhất, không ổn định các chính sách cứ sau mỗi 4 năm, sau mỗi nhiệm kỳ tổng thống thì chẳng có quốc gia nào muốn hợp tác lâu dài với nước Mỹ cả.
Nhưng nhìn chung thì nguyên nhân chính khiến nước Mỹ trở nên như ngày nay là bởi sự xuất hiện của một quái thai chính trị Donald Trump, ông ta đã thay đổi cả một đảng chính trị lớn, thâu tóm và nắm giữ linh hồn các đảng viên của đảng Cộng hòa, tẩy não hàng triệu người Mỹ và các Cơ đốc nhân khiến họ trở nên sống ích kỷ và phân cực hơn giữa những người Mỹ với nhau.
Người Mỹ đã và đang buông bỏ cơ hội làm cường quốc số một thế giới vì họ đã giải một bài toán không thành công tại quê nhà. Bài toán khó đó có tên “Donald Trump”.
Việt Linh
https://www.pewresearch.org/2024/03/21/views-of-the-u-s-role-in-the-israel-hamas-war/https://www.aljazeera.com/news/2024/3/21/us-congressional-leaders-propose-spending-bill-that-would-cut-unrwa-funding