Tôi không có chức danh có chữ SĨ nào phía trước tên gọi cả, nhưng não trạng của tôi rất tỉnh táo, biết nhận thức và tìm hiểu sự việc một cách nghiêm túc, biết quan tâm đến nền dân chủ Mỹ, chỉ vì sự thịnh hay suy của nền dân chủ Mỹ ít nhiều cũng sẽ ảnh hưởng đến các nền dân chủ khác trên thế giới, trong đó có nước Đức mà tôi đang sinh sống. Nếu có ai khuếch đại những tin giả, thuyết âm mưu và lan truyền nhũng lời dối trá của các đảng viên Cộng hòa và của Donald Trump thì tôi sẽ sẵn sàng phản biện ngay sau khi tìm hiểu sự việc.
Và để tiếp thêm lời cho bài phản biện hôm qua của tác giả ST từ Canada để vạch trần những điều dối trá trong lời kêu gọi người Mỹ gốc Việt hãy bỏ phiếu cho Trump của ông Giáo sư Đỗ Ngọc Hiển. Hôm nay tôi xin nói thêm một số chi tiết trong chủ đề “kinh tế” mà ông Hiển cho là Donald Trump là nhà kinh tế giỏi. Có thật vậy không? Tôi xin phản biện sau đây:
Tạp chí Kinh tế của Wall Street Journal đã phỏng vấn 50 nhà kinh tế từ ngày 4 đến ngày 8 tháng 10 và muốn biết kết quả của cuộc bầu cử ngày 5 tháng 11 sẽ có tác động gì đến nền kinh tế Mỹ. Kết quả đã cho thấy rất rõ ràng:
68% các nhà kinh tế được khảo sát tuyên bố dứt khoát rằng lạm phát dưới thời Trump sẽ tăng mạnh hơn dưới thời Kamala Harris.
65% các nhà kinh tế dự đoán thâm hụt liên bang cao hơn dưới thời Trump.
45% cho rằng nền kinh tế sẽ phát triển nhanh hơn dưới thời Kamala Harris so với dưới thời Trump (37%).
Phần lớn các nhà kinh tế cảnh báo người dân Mỹ nên cẩn thận, cân nhắc kỹ càng với lá phiếu của họ và không nên để Trump có được nhiệm kỳ thứ hai.
Một lần nữa, cần nhớ rằng các nhà kinh tế hiếm khi đồng ý. Người ta thường nói rằng hai nhà kinh tế học có ba ý kiến. Cũng cần nhắc lại rằng “Wall Street Journal” là một tờ báo kinh doanh bảo thủ, có thể nói là tờ New Zealand của người Mỹ. Do đó, thật đáng chú ý khi tờ Wall Street Journal công bố kết quả của một cuộc khảo sát trong đó phần lớn các nhà kinh tế cảnh báo về nhiệm kỳ thứ hai tệ hại của Donald Trump sẽ phá hủy nền kinh tế Mỹ như thế nào.
Làm thế nào kết quả này có thể được giải thích? Nguyên nhân chính là nỗi ám ảnh của Trump về thuế quan. Ông ta thường tự hào gọi mình là “Người đánh thuế”. Gần đây Trump nói với Câu lạc bộ Kinh tế ở Chicago rằng: “Đối với tôi, thuế quan là từ ngữ đẹp nhất trong toàn bộ từ điển”. Trong cuộc phỏng vấn với John Micklethwait, tổng biên tập Bloomberg, Trump cũng thú nhận rằng ông ta vẫn chưa nắm rõ khái niệm thuế quan trừng phạt sẽ hoạt động như thế nào.
Paul Krugman, là người đã nhận được giải thưởng Nobel cho công trình nghiên cứu về tác động của thương mại quốc tế. Trong chuyên mục của ông trên tờ New York Times, ông ấy đã giải thích tất cả thật rõ ràng như sau.
Trong lịch sử, cho đến thế kỷ 20, Hoa Kỳ đã sử dụng thuế quan trừng phạt để bảo vệ nền kinh tế non trẻ của mình khỏi sự cạnh tranh, chủ yếu từ Anh. Vào những năm 1930, Tổng thống lúc bấy giờ là Franklin Roosevelt bắt đầu giảm dần các hàng rào thuế quan.
Sau Thế chiến thứ hai, liên quan đến Hiệp định Bretton Woods, không chỉ Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Ngân hàng Thế giới được thành lập mà còn cả Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại (GATT) ra đời. Là một phần của thỏa thuận này, thuế quan trên toàn thế giới đã giảm dần. Năm 1995, GATT được sáp nhập vào Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).
Việc dỡ bỏ các rào cản hải quan đã và đang là một yếu tố trung tâm của toàn cầu hóa. Không muốn gạt bỏ những hậu quả tiêu cực của sự phát triển này dưới bàn đàm phán, cần lưu ý rằng sự cân bằng của sự phát triển này là vô cùng tích cực, bởi vì nếu không có sự giảm bớt này thì sự thịnh vượng của nhiều quốc gia trong thế kỷ 21 sẽ là điều không thể tưởng tượng được, và phước lành thì không, chỉ là các xã hội công nghiệp phương Tây được hưởng lợi. Kết quả là đã có hơn 400 triệu người ở châu Á đã thoát khỏi cảnh nghèo đói.
Tuy nhiên, Trump muốn quay trở lại bánh xe thuế quan trừng phạt từ những năm 1920. Nếu quay trở lại Tòa Bạch Ốc thành công, Trump hứa sẽ áp dụng mức thuế trừng phạt chung là 10% và 20% vào ngày đầu tiên và 60% đối với hàng hóa của Trung Quốc. Nếu kịch bản này thực sự xảy ra, Philip Marey, nhà kinh tế trưởng tại Rabobank, lo ngại điều tồi tệ nhất sẽ xảy ra, đó là: “Nếu thuế quan diễn ra theo cách mà các nhà kinh tế chúng tôi nghĩ, thì mọi người có thể mong đợi một bất ngờ rất tồi tệ cho nền kinh tế thế giới và Hoa Kỳ cũng không là ngoại lệ”.
Theo lý thuyết kinh tế, thuế quan trừng phạt có tác dụng giống như thuế giá trị gia tăng. Điều này có nghĩa là: Cuối cùng chúng sẽ được chuyển đến tay người tiêu dùng. Không phải các nhà sản xuất từ Trung Quốc, Đức, Pháp, Anh hay Thụy Sĩ phải trả tiền cho chính phủ Mỹ mà là người tiêu dùng Mỹ. Điều này không chỉ áp dụng cho các sản phẩm hoàn chỉnh mà còn áp dụng cho các bộ phận riêng lẻ được nhập khẩu vào Hoa Kỳ và cuối cùng được lắp ráp tại Mỹ.
Ngoài ra, các nhà sản xuất trong nước cũng sẽ nắm bắt cơ hội và tăng giá. Bằng một tính toán sơ bộ, Paul Krugman đi đến kết luận rằng các mức thuế trừng phạt của Trump có thể khiến một gia đình Mỹ trung bình – đặc biệt là tầng lớp trung lưu thấp hơn – phải trả thêm khoảng 3.200 USD mỗi năm.
Đổi lại, Trump hứa rằng các mức thuế trừng phạt của ông ta sẽ tạo ra nhiều việc làm được trả lương cao hơn ở Mỹ. Lời hứa này không đúng vì thuế trừng phạt sẽ khiến đồng đô la mạnh hơn đáng kể và do đó cản trở xuất khẩu của Mỹ. Theo Paul Krugman, kết quả sẽ rất nghịch lý, đó là vì: “Thuế quan sẽ khiến nền kinh tế bị thu hẹp. Chúng sẽ dẫn đến việc chúng ta xuất khẩu ít hàng hóa và dịch vụ hơn hiện nay là những mặt hàng mà chúng ta hiện đang dẫn đầu và chúng ta sẽ sản xuất nhiều mặt hàng mà chúng ta kém hơn. Hậu quả là nền kinh tế của chúng ta sẽ trở nên kém hiệu quả và nghèo nàn hơn.”
Donald Trump không đủ hiểu biết để hiểu được những mối liên hệ kinh tế này. Nhưng nếu trở thành tổng thống, ông ta vẫn có thể thực hiện chủ trương kinh tế ngu xuẩn này vì tổng thống có quyền lực gần như vô hạn trong vấn đề này, không bị Quốc hội trói tay buộc chân như các dự luật khác.
Các mức thuế trừng phạt theo kế hoạch của Trump không chỉ vô lý mà còn hoàn toàn không cần thiết. Tất cả các ấn phẩm kinh tế lớn trên thế giới hiện nay đều công bố những phân tích dài dòng cho thấy nền kinh tế Mỹ đã phục hồi tốt nhất sau đại dịch và hiện đang trong tình trạng tốt nhất như hiện nay.
Trong một bài xã luận mới nhất của mình, tạp chí The Economist một lần nữa xác nhận phát hiện này và liệt kê các sự kiện như sau: “Tính theo đầu người, sản lượng kinh tế của Mỹ cao hơn khoảng 40% so với Tây Âu và Canada. Nó cao hơn 60% so với ở Nhật Bản. Mức lương trung bình ở Mississippi, tiểu bang nghèo nhất vẫn cao hơn mức lương trung bình ở Vương quốc Anh, Canada và Đức.”
Trump có thể phá hoại nguồn cung cấp thực phẩm của Mỹ như thế nào?
Từ việc trục xuất công nhân nông nghiệp đến cắt giảm SNAP và bữa ăn miễn phí tại trường học, các chính sách mà Trump hoặc các cố vấn của ông ta đưa ra có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngân sách thực phẩm của các hộ gia đình. Các cuộc trục xuất hàng loạt, sử dụng luật 151 năm tuổi làm lệnh cấm phá thai toàn quốc, tư nhân hóa Cơ quan Thời tiết Quốc gia, điều động quân đội truy đuổi phe cánh tả cấp tiến: Đây là một số chính sách do Trump và những người ủng hộ ông ta đề xuất đã gây xôn xao trong những tháng gần đây. Nhưng trong tuần qua, các phóng viên ngày càng chú ý đến những cách mà các chính sách do Trump đề xuất có thể có tác động sâu rộng đến một phần lớn khác của đất nước, đó là: nguồn cung cấp thực phẩm.
Chính sách chống nhập cư của Trump là ví dụ rõ ràng nhất. Mỗi năm, hàng trăm ngàn người, phần lớn đến từ Mexico, hợp pháp xin được thị thực H-2A cho phép họ nhập cảnh vào Hoa Kỳ với tư cách là công nhân nông nghiệp theo mùa và sau đó trở về nhà khi thu hoạch xong. Một ước tính khác là 1,7 triệu công nhân không có giấy tờ cũng được tuyển dụng ở một số bộ phận của chuỗi cung ứng thực phẩm Hoa Kỳ.
Điều gì sẽ xảy ra nếu tất cả những công nhân đó đột nhiên biến mất? Việc thay thế họ sẽ không dễ dàng, vì công nhân Hoa Kỳ thường không thấy những công việc này hấp dẫn và cả những ông bà anh chị Mít vàng cuồng Trump cũng “nắng không ưa mưa không chịu”, chẳng ai hứng thú với những công việc nặng nhọc này. Liệu ông giáo sư Đỗ Ngọc Hiển, các ông bà tiến sĩ, ca sĩ cuồng Trump có chịu vác cuốc ra đồng thay cho những người nhập cư bị trục xuất hay không? Cú sốc đối với hệ thống sẽ khiến giá thực phẩm tăng dài dài. Và ngay cả khi các chính sách trục xuất hàng loạt không vượt qua được các thách thức pháp lý, thì “hiệu ứng lo sợ” của mối đe dọa vẫn có thể phá vỡ ngành công nghiệp thực phẩm này—và gây hại cho rất nhiều người Mỹ.
Thuế quan cũng có thể khiến giá thực phẩm tăng cao. Mức thuế mà Trump đề xuất gần đây sẽ áp dụng từ 10 phần trăm đến 20 phần trăm đối với mọi đối tác thương mại của Hoa Kỳ, mức thuế 60 phần trăm đối với hàng hóa từ Trung Quốc và mức thuế cao tới 100, 200 hoặc thậm chí 1.000 phần trăm trong các trường hợp khác. Người Mỹ sẽ phải chịu mức giá cao hơn đối với các mặt hàng tạp hóa chủ lực từ nước ngoài, chẳng hạn như trái cây, rau và cà phê. Một ví dụ thật nhỏ đây, rằng 90 phần trăm cà chua được bán ở Hoa Kỳ là hàng nhập khẩu.
Lời kết:
Đối với The Economist, không có lý do hợp lý nào giải thích tại sao điều này sẽ thay đổi trong tương lai gần một khi “chó nhảy bàn độc” thành công, người Mỹ bầu Trump lên làm tổng thống để ông ta quậy nền kinh tế Mỹ đang thực sự rất tốt như hiện nay thành một nồi cháo thập cẩm.
Vậy quy lỗi cho ai đây sẽ phá hoại nền kinh tế Mỹ? Dĩ nhiên, đó là Trump, nhưng Trump không đáng bị quy kết trách nhiệm hoàn toàn như vậy nếu không có những kẻ bị hư hại não trạng luôn tung hô Trump như một nhà kinh tế đại tài có tài kinh bang tế thế như Nguyễn Trãi ngày xưa. Những kẻ theo đóm ăn tàn này đã vội mau quên rằng Trump đã nộp đơn xin phá sản doanh nghiệp bốn lần: Trump Taj Mahal năm 1991, Trump Plaza Hotel năm 1992, Trump Hotels and Casinos Resorts năm 2004 và Trump Entertainment Resorts năm 2009. Mỗi lần, đơn xin phá sản đều là đơn xin theo Chương 11.
Donald Trump đã có nhiều kinh nghiệm từ việc phá sản những công ty của ông ta trước đây cho đến phá sản cả một nền kinh tế quốc gia hùng mạnh như hiện tại sẽ không gây khó cho Trump chút nào nếu những người Mỹ phạm phải sai lầm một lần nữa vào ngày 5 tháng 11 năm 2024.
Ông giáo sư Đỗ Ngọc Hiển chắc chắn lớn tuổi hơn tôi, học cao hiểu rộng hơn tôi nhưng trình độ và kiến thức của ông vẫn chưa thoát khỏi vùng đất hình chữ S cách đây hơn 50 năm, ông không thể nào so sánh được với 50 chuyên gia kinh tế trên khắp nước Mỹ, là những người có trình độ cao, hiểu biết sâu rộng, uy tín trên các diễn đàn thế giới. Với kiến thức còn hạn hẹp của tôi, khi nói một cách bình dân như vậy có làm cho não trạng của ông giáo sư Đỗ Ngọc Hiển hiểu biết ra thêm chút nào hay không thì tôi không rõ lắm, nhưng tôi tin chắc một điều rằng ông sẽ không còn gọi Trump là người làm kinh tế giỏi nữa.
Việt Linh