(CaliToday) – Thế giới trong tuần vừa qua chứng kiến bầu cử diễn ra tại 2 trong những nền dân chủ lớn nhất thế giới là Anh Quốc và Pháp. Kết quả của cuộc bầu cử ngày 4 tháng 7 ở Anh như mong đợi, nhưng kết quả ở Pháp gây bất ngờ.
Anh quốc có sự thay đổi chính phủ đầu tiên trong 14 năm, sau khi Đảng Lao động giành chiến thắng vang dội trong cuộc tổng tuyển cử vào thứ Sáu, và Đảng Bảo thủ hứng chịu thất bại nặng nề nhất từ trước đến nay.
Chính phủ mới phải đối mặt với những thách thức lớn, gồm khắc phục tình trạng bất ổn kinh tế và xã hội trì trệ của đất nước do rời khỏi Liên minh châu Âu, đại dịch COVID-19, cuộc chiến ở Ukraine và một số vụ bê bối của Đảng Bảo thủ.
Nhưng kết quả của Pháp hôm Chủ nhật thật bất ngờ. Đảng cực hữu National Rally (RN), được nhiều người dự đoán sẽ chiến thắng, giành vị trí thứ ba. Mặt trận Bình dân Mới (NFP), một liên minh cánh tả từ những người theo chủ nghĩa xã hội trung tả đến đảng cấp tiến Nước Pháp không khuất phục, đã giành được đa số ghế – một chiến thắng đáng kinh ngạc có được nhờ sự phối hợp chiến thuật với phong trào Phục hưng trung dung của Tổng thống Emmanuel Macron.
Kết quả bầu cử chứng minh, phe trung dung đang nổi lên chống lại phe cực hữu. Hoặc có lẽ cánh tả đang phát triển. Hoặc có lẽ, trong một phân tích đặc biệt huyễn hoặc rằng kết quả đó là bằng chứng cho sự trỗi dậy lâu dài của phe cực hữu.
Sự thật là không có phân tích nào trong số này thực sự có giá trị. Ở đây không có một đường lối hệ tư tưởng rõ ràng nào, một câu chuyện lớn về Điều này hoàn toàn có ý nghĩa gì đối với thế giới vào năm 2024 – hoặc nó có thể nói gì về suy nghĩ của cử tri Mỹ vào tháng 11.
Nhưng nếu nhìn qua lăng kính các thể chế – cách mà hệ thống bầu cử và sự lựa chọn của các nhà lãnh đạo đảng đã định hình kết quả – một số bài học quan trọng bắt đầu lộ diện. Đặc biệt, những đảng thắng ở Anh và Pháp đều giành chiến thắng nhờ nhận ra rằng bản chất của hệ thống của họ đòi hỏi phải hy sinh một số ứng cử viên cụ thể để đánh bại cánh hữu.
Giống như Hoa Kỳ, cả hai quốc gia đều bầu ra các ứng cử viên lập pháp dựa trên việc ai giành chiến thắng ở đa số ở các khu vực bầu cử cụ thể – một hệ thống được gọi là đầu phiếu đa số tương đối (first-past-the-post, hay winner-takes-all). Điều này trái ngược với các hệ thống tỷ lệ, trong đó các đảng được trao một tỷ lệ phần trăm số ghế dựa trên tỷ lệ phiếu phổ thông của họ.
Nhưng không giống như Hoa Kỳ, cả Pháp và Anh đều có nhiều hơn hai đảng tham gia bầu cử quốc gia. Sự sắp xếp này tạo cơ hội cho chiêu trò bầu cử: để các đảng và những người ủng hộ họ đưa ra các lựa chọn chiến thuật theo từng khu vực bầu cử.
Vấn đề ở đây là các cuộc bầu cử không chỉ đơn thuần là về tâm trạng của công chúng, hay hệ tư tưởng lớn. Chúng thường diễn ra cho đảng nào có thể thao túng hệ thống bầu cử tốt hơn, và liệu phe trung dung và cánh tả có thể vượt qua những khác biệt để hợp tác chống lại phe cực hữu hay không.
Đối với những người Mỹ đang lo lắng về sự trỗi dậy của phe cực hữu, bài học chính từ Anh và Pháp không phải về ý thức hệ hay sự thật vĩ đại nào đó về số phận của phong trào cực hữu. Đúng hơn, hệ thống bầu cử quan trọng – cũng như những lựa chọn mà các nhà lãnh đạo đảng đưa ra để đáp ứng với những hệ thống đó.
Các cuộc bầu cử ở châu Âu cho chúng ta biết rất ít về cơ hội của Biden – nhưng lại cho chúng ta biết rất nhiều điều về những lựa chọn của ông.
Hương Giang