(CaliToday) – Brazil vào thứ Sáu đóng mạng xã hội (X), sau khi ông chủ Elon Musk từ chối tuân thủ lệnh toà đình chỉ một số trương mục cụ thể, và không bổ nhiệm đại diện pháp lý đúng hạn. Đây là thử thách lớn nhất đối với những nỗ lực của nhà tỉ phú đang tìm cách biến nền tảng thành quảng trường kỹ thuật số, nơi bất cứ chuyện gì cũng có thể được chấp nhận, không có luật lệ.
Vào cuối chiều thứ Sáu, Thẩm phán Tối cao Pháp viện Alexandre de Moraes ra án lệnh “đình chỉ ngay lập tức, toàn bộ và toàn diện các hoạt động của X” tại quốc gia này, “cho đến khi tất cả lệnh toà … được tuân thủ, tiền phạt được thanh toán đầy đủ, và công ty có đại diện pháp lý mới tại quốc gia.”
Ông Moraes ra lệnh cho các nhà cung cấp internet ngăn chặn truy cập vào mạng X trên khắp quốc gia với 200 triệu dân số, vì công ty thiếu đại diện pháp lý cần thiết ở Brazil. Thẩm phán cho Cơ quan Viễn thông Quốc gia Brazil 24 giờ thực thi án lệnh. Sau khi nhận được thông báo, cơ quan phải thông báo lệnh toà cho hơn 20.000 nhà cung cấp internet băng thông rộng trong nước, mỗi nhà cung cấp phải chặn mạng X.
Ông Musk đóng văn phòng X ở Brazil vào tuần trước, sau khi Thẩm phán Moraes đe doạ bắt giữ vì phớt lờ lệnh toà xoá một số trương mục X vi phạm luật Brazil.
X cho biết, họ xem các án lệnh của ông Morae bất hợp pháp. “Tự do ngôn luận là nền tảng của nền dân chủ, và một Thẩm phán giả mạo không được dân cử ở Brazil đang phá hủy nó vì mục đích chính trị,” Musk vào thứ Sáu tuyên bố. Musk cho rằng, Brazil đang “đóng cửa nguồn sự thật số 1,” và “chế độ áp bức” của họ “rất sợ người dân biết được sự thật đến mức họ sẽ đóng cửa bất cứ ai tìm cách.”
Thẩm phán Moraes cũng triệu tập Apple và Google, yêu cầu họ “triển khai các biện pháp kỹ thuật nhằm ngăn chặn người dùng hệ thống iOS và Android sử dụng ứng dụng X,” và ngăn chặn việc sử dụng các ứng dụng mạng riêng ảo (VPN). Toà ra mức phạt 50.000 RS (tương đương $9.000 Mỹ kim) mỗi ngày đối với cá nhân hoặc công ty vi phạm, tiếp tục sử dụng X qua VPN.
Hạn chót để X chỉ định một đại diện pháp lý mới tại quốc gia này kết thúc vào 8:07 tối giờ địa phương thứ 5 (0:07 sáng giờ BST vào thứ sáu). Một giờ sau, mạng xã hội của Elon Musk tuyên bố sẽ không tuân thủ.
Trong bước đi tương đối bất thường khác, Thẩm phán Moraes đóng băng tài chánh của công ty thứ hai của Musk tại Brazil – dịch vụ internet vệ tinh Starlink của SpaceX, – nhằm thu $3 triệu Mỹ kim tiền phạt mà ông đã áp dụng đối với X. Starlink phát triển nhanh trong thời gian gần đây tại Brazil, với hơn 250.000 khách hàng. Công ty cho biết có kế hoạch chống lại lệnh toà, và sẽ cung cấp dịch vụ miễn phí tại Brazil nếu cần thiết.
Ông Musk và Moraes bắt đầu bất hoà từ tháng Tư, sau khi Thẩm phán yêu cầu mạng đình chỉ một số trương mục tuyên truyền những thông tin sai trái. Ông chủ mạng xã hội X chỉ trích Toà đang kiểm duyệt bất hợp pháp những tiếng nói bảo thủ. Còn Thẩm phán Moraes lại cáo buộc Musk đang cản trở công việc làm sạch internet Brazil của Toà.
Thẩm phán Moraes trong án lệnh cho rằng, Musk là “kẻ ngoài vòng pháp luật” có ý đồ “cho phép lan truyền rộng rãi những thông tin sai trái, ngôn từ kích động thù địch, và các cuộc tấn công vào thượng tôn luật pháp dân chủ, vi phạm quyền tự do lựa chọn của cử tri, bằng cách ngăn cản cử tri truy cập thông tin thực tế và chính xác.”
Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva vào sáng thứ Sáu trong một cuộc phỏng vấn trên đài phát thanh cho rằng, “Chỉ vì Musk có nhiều tiền, không có nghĩa họ có thể xem thường người khác, … ông ta nghĩ mình là ai chứ?”
Trước đây là Twitter, mạng xã hội X không có đại diện pháp lý tại Brazil kể từ ngày 17 tháng 8, khi Musk tuyên bố công ty của ông sẽ đóng cửa hoạt động tại quốc gia này “có hiệu lực ngay lập tức,” vì “lệnh kiểm duyệt” từ Moraes. Dịch vụ này vẫn khả dụng cho người dùng trong nước.
Án lệnh của Moraes vào tháng 4 yêu cầu X ngăn chặn một số trương mục bắt nguồn từ cuộc điều tra “lực lượng dân quân kỹ thuật số” đã ủng hộ cựu tổng thống Jair Bolsonaro bám víu quyền lực sau thất khi thất cử vào năm 2022. Sau khi Musk từ chối tuân thủ, Thẩm phán đưa ông vào cuộc điều tra.
Moraes vào thứ Tư cho công ty 24 giờ để chỉ định một đại diện pháp lý mới tại Brazil – một yêu cầu đối với các công ty nước ngoài hoạt động tại quốc gia này – “nếu không sẽ bị đình chỉ ngay lập tức các hoạt động của mạng xã hội.”
Trong ý kiến thông báo chống lệnh toà, X cho biết “sẽ không tuân thủ lệnh bất hợp pháp của Thẩm phán Moraes nhằm kiểm duyệt các đối thủ chính trị.”
Tổng thống trong cuộc phỏng vấn vào thứ Sáu được hỏi về việ tỉ phú chống lệnh toà, Lula cho rằng, “Bất cứ ai, và tất cả công dân từ bất cứ nơi nào trên thế giới đầu tư vào Brazil đều phải tuân theo hiến pháp và luật pháp quốc gia.”
Cuộc chiến nằm trong trọng tâm nỗ lực của Elon Musk nhằm biến X thành nơi trú ẩn an toàn để mọi người có thể nói gần như bất cứ điều gì họ muốn, ngay cả khi điều đó gây thiệt hại công ty.
Trong hàng chục ý kiến đăng từ tháng 4, tỉ phú Mỹ biến Thẩm phán Moraes thành một trong những kẻ thù lớn nhất thế giới của tự do ngôn luận, và có vẻ như Musk hiện đang đặt cược rằng Thẩm phán sẽ nhượng bộ trước phản ứng dữ dội của công chúng.
Nhưng thời gian X ngừng hoạt động càng lâu thì cam kết của Musk đối với hệ tư tưởng của ông ta sẽ càng bị thử thách nhiều hơn, với giá phải trả là doanh thu, thị phần và ảnh hưởng. “Ông ấy có thể mất tiền trong ngắn hạn, nhưng thu được nguồn vốn chính trị khổng lồ,” Luca Belli, giáo sư Trường Luật FGV ở Rio de Janeiro vốn theo dõi chặt chẽ chiến lược của Musk với X chia sẻ.
Brazil kể từ năm 2022 đứng thứ tư trên toàn cầu với hơn 25 triệu lượt tải ứng dụng X, theo công ty dữ liệu ứng dụng Appfirgures. Hoạt động kinh doanh quốc tế của Xtrở nên quan trọng hơn dưới thời ông Musk, vì các nhà quảng cáo Mỹ kéo nhau rời khỏi nền tảng mạng xã hội này do mạng lan tràn những phát ngôn thù địch và thông tin sai trái kể từ khi ông chủ Tesla mua lại công ty.
Tuy nhiên, Musk cho biết X vẫn sẽ tuân thủ pháp luật ở những nước sở tại. Dưới sự lãnh đạo của ông, X tuân theo các yêu cầu của chính phủ Ấn Độ về việc giữ lại trương mục, và xóa các liên kết đến một bộ phim tài liệu của BBC có nội dung chỉ trích Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi.
Mus cũng đấu tranh với các lệnh xóa nội dung, chẳng hạn như ở Úc, nơi ông chống lệnh xóa những video mô tả một cuộc tấn công bạo lực nhằm vào một giám mục địa phương.
Nhưng tỉ phú Mỹ gặp phải một thách thức to lớn từ Thẩm phán Moraes.
Ít người nào có tác động riêng lẻ lớn hơn đến những gì được phát ngôn trên mạng trực tuyến trong những năm gần đây so với Thẩm phán Moraes. Ông nổi lên như một trong những nhân vật quyền lực nhất, và gây chia rẽ của Brazil sau khi Tối cao Pháp viện quốc gia trao cho ông những quyền hạn rộng lớn để trấn áp những mối đe dọa trực tuyến đối với nền dân chủ giữa bối cảnh lo ngại về một phong trào cực hữu do cựu Tổng thống Jair Bolsonaro đứng đầu.
Trước cuộc bầu cử năm 2022 của Brazil, Tối cao Pháp viện trao quyền cho Thẩm phán Moraes được đơn phương ra lệnh xóa các trương mục mà ông xem là mối đe dọa. Kể từ đó, Moraes đã sử dụng quyền lực đó một cách tự do, thường là trong các án lệnh kín, không tiết lộ lý do tại sao một số trương mục nhất định bị đình chỉ.
Maraes yêu cầu X xóa ít nhất 140 trương mục, hầu hết là trương mục cánh hữu, trong đó có một số nhân vật bảo thủ nổi tiếng nhất của Brazil và các thành viên của Quốc hội. Một số trương mục đó đã đặt nghi vấn về việc Bolsonaro thất bại trong cuộc bầu cử năm 2022, vào tỏ ra thông cảm với đám đông cánh hữu xông vào Quốc hội và Tối cao Pháp viện của Brazil.
Thẩm phán Moraes cũng đã chỉ đạo nhiều cuộc điều tra hình sự đối với ông Bolsonaro, và bỏ phiếu tuyên bố cựu Tổng thống không đủ điều kiện tranh cử trong cuộc bầu cử tổng thống tiếp theo của Brazil.
Những nỗ lực đó đã biến Thẩm phán Moraes trở thành anh hùng của phe cánh tả Brazil — và là kẻ thù số 1 của cánh hữu Brazil.
Musk bất ngờ tham gia cuộc tranh cãi của quốc vào tháng 4 với một loạt ý kiến, gọi Thẩm phán Moraes là nhà độc tài. Ông thổi luồng sinh khí mới vào phong trào cánh hữu của Bolsonaro. Cựu Tổng thống và những người ủng hộ ông ca ngợi ]Musk là vị cứu tinh khỏi một Thẩm phán độc tài.
Hương Giang