TỈNH CLARKSBURG, tiểu bang West Virginia có khá nhiều ống dẫn nước rỉ sét vứt bừa bãi, rải rác nhiều nơi trong tỉnh nhỏ này. Vì chất chì – lead- có nhiều trong nước uống khiến cho mức độ chất chì có cả trong máu của trẻ em tăng lên khá cao. Hậu quả là trẻ em bị ảnh hưởng rất xấu về sức khỏe, nhất là tình trạng chậm phát triển.
Năm 2023, bộ phận phụ trách về Công Lý Trong Môi Sinh – The environmental Justice division của cơ quan EPA– Bảo Vệ Môi Sinh, lập ra một chương trình mới để xét nghiệm máu của trẻ em, tìm hiểu xem chất chì có trong máu của các em cao đến mức nào. Việc xét nghiệm khá đơn giản, và dễ dàng, chỉ việc chích ra chút máu ở ngón tay, với que xét nghiệm là biết mức chì có trong máu là bao nhiêu. Biết sớm mức chì có trong máu giúp ngăn ngừa được nhiều chứng bệnh nguy hiểm cho trẻ em. Tiểu bang West Virginia rất nghèo, không có tiền để tài trợ cho chương trình này, nên họ phải cộng tác với cơ quan Bảo Vệ Môi Sinh – EPA- trong việc thực hiện chương trình xét nghiệm máu cho trẻ em. Một bộ xét nghiệm máu được cung cấp cho gia đình nào có con nhỏ, đồng ý tham gia vào chương trình xét nghiệm. và giúp bà mẹ có sữa để nuôi con.
Chương trình xét nghiệm máu đầu tư $150,000 để cung cấp dụng cụ xét nghiệm cho Quận hạt Harrison, bao gồm cả tình Clarksburg. Bà Camilla McMillen-Haught, Giám đốc chương trình cung cấp chất dinh dưỡng cho Phụ Nữ, Trẻ em của quận hạt- WIC- cho biết số gia đình tham gia vào chương trình xét nghiệm gia tăng từ 8% lên 41% trong tám quận hạt của tiểu bang West Virginia. Những trẻ em bị nhiễm chất chì cao trong máu sẽ được giúp phòng ngừa những bệnh hiểm nghèo, thay đổi cách ăn uống, cung cấp thêm chất dinh dưỡng để bồi bổ sức khỏe cho các em.
Tuy nhiên, chương trình xét nghiệm máu và cung cấp chất dinh dưỡng cho trẻ em hiện nay đang bị đe dọa, tương lai sẽ không còn nữa bởi vì chính quyền của ông Trump đang dự tính cắt bỏ những chương trình trợ cấp nào dính líu đến chủ trương DEI- Diversity, Equity and Inclusion, cũng như Công Lý Về Môi Sinh. Ở tiều bang Ohio, một chương trình xét nghiệm chất chì trong máu tương tự cũng đang bị đe dọa sẽ cắt bỏ.
Nhân viên của cơ quan Bảo Vệ Môi Sinh -EPA-làm việc trong chương trình xét nghiệm vừa mới bị sa thải kể từ tháng Hai. Việc sa thải này nằm trong kế hoạch cắt giảm chi tiêu ngân sách liên bang của chính quyền ông Trump. Ngoài ra, còn có khoảng 167 nhân viên đang công tác trong Sở Office of Environmental Justice and Civil Rights cũng bị sa thải với lý do là họ dùng quá nửa thời gian làm việc để phục vụ cho chương trình xét nghiệm chất chì trong máu của trẻ em.
Tất cả những việc cắt giảm ngân sách, sa thải công chức làm việc trong Cơ Quan Bảo Vệ Môi sinh được ghi trong Quyết Định Hành Pháp của ông Trump mang tên: “ Quyết Định Hành Pháp nhằm chấm dứt những chương trình phí phạm trong chính phủ, phục vụ chủ trương DEI. Quyết định này được ký vào ngày đầu tiên nhậm chức Tổng thống của ông Trump. (Ngày 21 tháng Hai, một chánh án ở Maryland đưa ra phán quyết ngăn chặn việc thi hành quyết định này. Nhưng nhân viên làm việc trong cơ quan EPA chưa nhận được thêm tin gì kể từ ngày họ bị cho nghỉ việc.). Mục đích chính của chính quyền ông Trump là nhắm vào những chi tiêu, những chương trình được lập ra để giúp đỡ thành phần sắc dân thiểu số.
Trong chỉ thị thi hành Quyết Định Hành Pháp, chính quyền ông Trump chỉ trích các chính phủ tiền nhiệm đã tìm cách nâng đỡ những sắc dân thiểu số, và tìm mọi cách để giúp đỡ những cộng đồng yếu kém, không được phục vụ đầy đủ. Chính quyền của ông Trump xem hành vi nâng đỡ như vậy là “sự kỳ thị bất hợp pháp, và vô đạo đức.”. Giám đốc mới của Cơ Quan Bảo Vệ Môi Sinh là Lee Zeldin nói trong đoạn video clip đăng tải trên mạng xã hội X hôm 12 tháng Hai cho rằng: “Cái ngày mà chính phủ tiêu tiền vô trách nhiệm, phí phạm, cho các nhóm khuynh tả nhân danh việc tạo được sự công bằng về môi sinh và khí hậu từ nay sẽ không còn nữa.”. Sau đó, vào ngày 22 tháng Hai, ông Giám đốc mới của Cơ quan EPA lại viết thêm như sau: “CẬP NHẬT TIN TỨC: Tôi vừa mới hủy bỏ thêm 21 chương trình cung cấp tiền cho chương trình Bảo Vệ Công Lý Môi Sinh, nhắm nâng đỡ DEI, nhờ có sự giúp đỡ thần sầu của của Bộ Hiệu Quả Chính Phủ- DOGE. Vì vậy, chúng ta tiết kiệm thêm được $67 triệu đô la.”
Nhưng theo ông Adam Ortiz, hiện đang làm Giám đốc cơ quan EPA địa phận 3, bao gồm Pennsylvania, Virginia và West Virginia thì việc cắt ngân khoản tài trợ cho những chương trình Công Bằng Môi Sinh mà chính quyền mới đang làm thực ra không liên quan gì đến những nhóm thiểu số muốn bảo vệ môi sinh theo xu hướng khuynh tả. Trái lại nó đem lại thiệt hại nặng nề cho những cộng đồng da trắng, nghèo khó, và có xu hướng bảo thủ. Ở những vùng này, cử tri hết lòng ủng hộ và bỏ phiếu cho ông Trump trong cuộc bầu cử tổng thống vừa qua.
Tỉnh Clarksburg, nhận được tiền tài trợ cho chương trình xét nghiệm máu cho trẻ em ở tiểu bang West Virginia, là một vùng trước đây có nhiều hãng sản xuất công nghiệp, 90% là dân da trắng, và tỷ lệ nghèo khó -poverty rate-lên đến 23.2%, tức là gấp đôi tỷ lệ nghèo khó trung bình trên toàn quốc. Tỉnh Clarksburg nằm trong Quận Hạt Harrison, có tỷ lệ bỏ phiếu cho ông Trump rất cao, 40% ủng hộ ông Trump trong kỳ bầu cử năm 2024.
Theo ông Jacob Israel Hannah, Chủ tịch công ty Coalfield Development Corporation, một công ty bất vụ lợi chuyên cung cấp lao động cho 21 quận hạt của tiểu bang West Virginia, Ông Jacob nói: “Những cộng đồng cư dân như Clarksburg là niềm hy vọng rất lớn cho chính quyền hiện nay.Tuyệt đại đa số dân cư bầu cho ông Trump. Nhưng bây giờ chính họ là những người bị đau đớn nhiều nhất.”. Công ty Coalfield của ông Jacob Hannah từ bấy lâu nay vẫn nhận được ngân khoản tài trợ $700 triệu đô la từ chính phủ liên bang để tài trợ cho nhiều dự án rải rác nhiều nơi trong tiêu bang West Virginia. Bây giờ thì mọi ngân khoản tài trợ từ chính phủ liên bang đều bị đóng băng, không được cấp phát nữa, nhắm mục tiêu dẹp bỏ hoàn toàn những ngân khoản tài trợ cho những chương trình dính líu đến DEI, đến công bằng môi sinh, và cung cấp năng lượng sạch.
Khi báo TIME hỏi một nhân viên làm việc trong cơ quan Bảo Vệ Môi Sinh: “Ông nghĩ sao về việc chính quyền cắt bỏ ngân sách tài trợ cho những chương trình nhằm phục vụ DEI, và công bằng môi sinh?”. Ông ta trả lời rằng: “Việc thi hành quyết định hành pháp được tiến hành rất tốt, chúng tôi tuân thủ chặt chẽ quyết định của Tổng thống Trump. Chúng tôi vừa cho 168 nhân viên của Office of Environment Justice nghỉ việc sau khi thẩm định lại việc làm của họ không đúng với nhiệm vụ của Cơ Quan Bảo Vệ Môi Sinh.
Ngoài ra, ông Harrison Fields, nhân viên cao cấp trong Bạch Cung còn viết một email gửi cho báo TIME nói rằng: “Việc bảo vệ nhân quyền và tạo cơ hội đồng đều cho tất cả người Mỹ là ưu tiên hàng đầu của chính phủ Trump, vì thế chúng tôi cương quyết ra tay chấm dứt tất cả những dịch vụ nhằm ưu đãi mục tiêu DEI.”.
Một trong những khoản trợ cấp mà tổ chức Coalfield Development Corporation nhận được trị giá $130 triệu đô la để huấn luyện cho 1000 công nhân mỏ than đang bị thất nghiệp chuyển sang làm nghề thiết kế những phiến đá thu năng lượng mặt trời loại 250 megawatts khu vực gần mỏ than. Nhưng theo ông Chủ tịch Hannah, khi công ty gọi điện thoại đến Bộ Năng Lượng, Cơ quan bảo vệ môi sinh EPA hay Bộ Lao Động của chính phủ Hoa Kỳ thì được biết chương trình cấp ngân khoản trên đang “được duyệt xét lại”. Do đó, họ sẽ không thể nhận được ngân khoản tài trợ đúng như đã hứa. Trong đơn xin “grants” kể trên có dùng cụm từ environmental justice bởi vì ngân khoản này nhằm mục đích giúp các cộng đồng không được cung cấp dịch vụ để có việc làm và năng lượng sạch. Ông Hannah nói rằng nếu ngân khoản tài trợ này bị cúp, không cho nữa, sẽ ảnh hưởng tai hại cho dân chúng vùng chân núi Appalachian. Họ bị mất đi 1,000 việc làm.”.
Quả thực nhiều cư dân được hưởng phúc lợi của những dự án nhằm đem lại sự công bằng về môi sinh là những cộng đồng thiểu số, da màu, lợi tức thấp sống trong các thành phố. Nhưng đồng thời cũng có nhiều cộng đồng dân da trắng sống ở vùng chân núi Appalachian. Trước đây, chính quyền Biden đã quy định rõ rằng khoảng 40% ngân khoản trợ cấp phải được dùng cho các cộng đồng “kém may mắn” vì họ phải chịu tình trạng ô nhiễm, và không được đầu tư đầy đủ.
Ông Zealan Hoover, Giám đốc ứng dụng các chương trình trợ cấp của cơ quan Bảo Vệ Môi Sinh EPA thì những dự án trên đều sắp đặt những thứ tự ưu tiên rõ ràng: dành ưu tiên cho các cộng đồng bị ảnh hưởng nặng vì vấn đề ô nhiễm. Ông Hoover có trách nhiệm giám sát khoảng $100 tỷ đô la ngân khoản trợ cấp cho nhiều dự án khác nhau. Ông nói: “Tại mỗi tiểu bang, có nhiều cộng đồng khác nhau nhận được khoản trợ cấp. Trong đó có những cộng đồng vùng nông thôn ở đông nam Vịnh Mễ Tây Cơ, và nhiều nơi khác rải rác trên toàn quốc, không được hưởng chi phí năng lượng đồng đều.”.
Ông Ortiz, Cựu Giám đốc một vùng của cơ quan EPA cho biết: Một số dự án có công chức liên bang vừa mới bị sa thải. Những người này phụ trách việc cung cấp nước sạch để cư dân dùng, những trung tâm xử lý nước phế thải như nhà máy ở thành phố Richwood, tiểu bang West Virginia. Nhà máy này trong thực tế đã hoàn toàn ngưng hoạt động kể từ sau trận lụt hồi năm 2016. Ông Ortiz nói thêm rằng: Những dự án nằm trong chương trình phục vụ công bằng môi sinh thực ra đều nhằm giúp các cộng đồng từng bị bỏ rơi từ lâu trong quá khứ, không được phục vụ đầy đủ để có nước sạch mà dùng. Chưa hề có một đầu tư đáng kể nào về hạ tầng cơ sở để cải thiện môi sinh từ thập niên 1930’s & 1940’s đến nay.
Ở tỉnh Pennington Gap, tiểu bang Virginia, nằm trong quận hạt có 86% cử tri bầu cho ông Trump hồi năm 2024, dự án tẩy sạch chất asbestos ở các cửa hàng thực phẩm đã được cơ quan EPA chấp thuận trước đây, bây giờ bị đình chỉ chỉ vì nằm trong chương trình “công bằng môi sinh”. Nhóm đứng ra thực hiện việc tẩy sạch chất asbestos là một tổ chức phi lợi nhuận tên là Appalachian Voices được nhận tiền đứng ra thực hiện công tác. Nhưng khi họ gọi điện thoại cho cơ quan EPA để hỏi thăm về ngân khoản trợ cấp, họ không được trả lời, cũng như thông tin về diễn tiến của ngân khoản trợ cấp. Bà Emma Kelly, Giám đốc điều hành tổ chức Appalachian Voices nói rằng nếu không có sự chấp thuận của cơ quan EPA, chúng tôi sẽ không nhận được ngân khoản tài trợ để tẩy sạch chất asbestos.
Nhiều nhân viên trong cơ quan EPA bị sa thải mong mỏi được trở lại làm việc, mặc dù không khí làm việc không mấy gì thân thiện. Một nhân viên xin được dấu tên nói rằng: “Không có nền kinh tế nào có thể phục hồi để hoạt động tốt nếu không có hệ thống vệ sinh, thanh lọc chất phế thải, và nước sạch để dùng.”.
Nguyễn Minh Tâm dịch theo báo TIME ngày 24/3/2025.
