Mai Loan
Nếu như có những người nào đó từ một hành tinh khác lạ với địa cầu này bỗng dưng rớt xuống nước Mỹ và nghe hai vị lãnh tụ mô tả về nền kinh tế của Hoa Kỳ hiện nay ra sao, và một người là đương kim Tổng Thống Joe Biden và người kia là cựu TT Donald Trump, ắt hẳn những người này sẽ vô cùng hoang mang, không biết tin ai, và cũng có thể nghĩ rằng nước Mỹ ngày nay hiện đang có hai nền kinh tế hoàn toàn khác biệt.
TT Joe Biden thì đang mong cử tri tín nhiệm mình tiếp tục điều hành chính quyền thêm một nhiệm kỳ thứ hai với thành tích cụ thể là một nền kinh tế đang phục hồi một cách tốt đẹp, với đầy đủ những bằng chứng cụ thể và không thể phủ nhận được. Nhưng xem chừng như vẫn còn có nhiều cử tri chậm chạp để đón nhận những tin tức khả quan này, xuyên qua những cuộc thăm dò dân ý trong vài tháng qua.
Còn ông cựu TT Trump thì lại vẽ ra một hình ảnh kinh tế sắp sửa lụn bại để rồi đi kèm theo câu nói khoe khoang khoác lác là “chỉ có một mình tôi mới là kẻ chấn chỉnh được”. Mới đây, Trump còn đi quá đà khi nói một cách huỵch toẹt rằng ông không ngần ngại cầu mong cho nền kinh tế nước Mỹ sẽ bị sụp đổ trong năm nay. Cũng gần giống như tâm lý của kẻ “ăn không được, thì phá cho hôi”.
Những người khác không hiểu rõ chuyện thì có vẻ giữ thái độ ngồi xem như kẻ bàng quan. Theo nhận định của nhà báo Chris Brennan, điều này có thể là tin không tốt cho cả TT Biden cũng như ông Trump.
Chris Brennan là một cây bỉnh bút của tờ nhật báo USA Today, chuyên phân tích về đề tài bầu cử tại Hoa Kỳ. Ông cho rằng nếu như chúng ta thử hỏi những nhà kinh tế hoặc các chuyên gia rành rẽ về ảnh hưởng của những thông điệp chính trị, thì họ sẽ nói ngay rằng TT Biden cần phải thuyết phục cử tri rằng tình hình kinh tế hiện nay rất tốt đẹp cho họ cũng như cho nước Mỹ. Còn Trump thì mong rằng nhiều người sẽ cảm thấy lo sợ như là nền kinh tế của nước Mỹ đang trên bờ vực thẳm và có thể rớt xuống đáy.
Sự thật, theo như nhiều người thường nhận định, có lẽ nó nằm ở đâu đó giữa hai thái cực này. Nền kinh tế Hoa Kỳ hiện nay quả tình là đã và đang cải thiện rất nhiều, dẫu rằng nó vẫn chưa trở về tình trạng hoàn toàn như trước đây. Tỉ lệ lạm phát đã tụt giảm rất nhanh so với một năm trước đây, nhưng mà vật giá của nhiều món hàng cũng như nhiều dịch vụ vẫn còn mắc hơn so với giá cả của những năm về trước. Những chỉ số hiện nay trông rất khả quan, nhưng đôi khi những chỉ số đó lại không đi đúng cái hướng mà mình mong muốn.
Câu hỏi đầu tiên là liệu chừng nào thì cử tri mới thấy được thực trạng của nền kinh tế hiện nay?
Theo nhận định của giáo sư Larry Sabato, giám đốc Khoa Nghiên cứu Chính trị của Đại học Virginia, nền kinh tế của một nước thường là một chỉ dấu đi sau thời gian để thuyết phục cử tri tin tưởng rằng họ đang bước vào một thời kỳ tăng trưởng. Nói chung, người dân cần có thêm một thời gian để suy ngẫm và tin tưởng nếu như đó là những tin tức tốt đẹp. “Nhưng như vậy cũng là điều may cho TT Biden, vì nền kinh tế hiện nay đang chuyển hướng tích cực vào đúng thời điểm cho tháng 11 sắp tới,” theo lời của ông Sabato.
Trong lúc khối cử tri cuồng nhiệt trung thành với Trump không hề quan tâm hoặc có vẻ nao núng trước những bản tin tốt đẹp về kinh tế trái ngược với lời hù dọa của Trump, thì ngược lại TT Biden cần phải cổ động sự ủng hộ của khối cử tri trung thành với đảng Dân Chủ tin vào những điều tốt đẹp này, cũng như lôi cuốn được một số nhỏ cử tri độc lập để có thể mong được kết quả tái đắc cử vào cuối năm nay.
Hiện nay những con số không thể phủ nhận được là nền kinh tế của Hoa Kỳ đã tăng trưởng với tỉ lệ 3.3% trong ba tháng cuối cùng của năm 2023, vượt qua mức dự phóng của hầu hết các chuyên gia là 2%. Thống kê của Bộ Thương Mại Hoa Kỳ cho biết là trong 12 tháng qua, nền kinh tế nước Mỹ đã gia tăng thêm với tỉ lệ 3.1%, một kết quả thành công vượt trội hơn nhiều so với các nước giầu mạnh như Nhật, Đức và đa số các nước khác.
Trong khi đó, Trump lại tiếp tục ta thán về một nền kinh tế có thể gây thiệt hại cho nước Mỹ mà không đưa ra một chứng cứ nào để thuyết phục, đó là chưa kể Trump lại còn dùng những chỉ số hiện nay mà trước đây ông ta còn ca tụng để quay ngược lại và chỉ trích đối thủ Joe Biden. Vì thế cho nên ông già lẩm cẩm “Bảy đần” mới không ngần ngại cười to để chế giễu Trump: “Tiếp tục nói nhảm nữa đi em.”
Trong lúc đó, Ủy Ban Trung Ương Đảng Dân Chủ đã không ngần ngại lôi ra rất nhiều những bằng chứng, trong đó có những đường giây nối mạng (links) để người đọc có thể bấm vào để xem Donald Trump đã khoe khoang tổng cộng đến 6 lần rằng mình là người đã tạo nên tình trạng kinh tế tăng trưởng trong thời gian từ 2017 đến 2018 (mà thật ra cũng chẳng có vị TT nào có thể tự mình làm tăng trưởng hoặc tụt giảm nền kinh tế).
Chẳng hạn như trong một cuộc họp của Nội các vào tháng 7-2017, khi mức tăng trưởng kinh tế cho 3 tháng vào lúc đó được loan báo là 2.6%, Trump khoe rằng “đó là một con số lớn không thể nào tin nổi.” Rồi hai tháng sau đó, Trump khoe với cánh nhà báo tháp tùng theo trên chiếc máy bay Air Force One rằng “mọi người đều bàng hoàng sửng sốt” khi chứng kiến một tỉ lệ tăng trưởng kinh tế mới được loan báo là 3% cho tam cá nguyệt.
Giờ đây, Trump bắt đầu nói ngược lại những gì mình đã khoe khoang trước đây. Trong một chuyến vận động tranh cử tại New Hampshire, Trump đã cáo buộc TT Biden là “một cơn thảm họa cho nền kinh tế.” Tuy nhiên, ngay trong bài diễn văn đó để tấn công ông Biden, Trump cũng còn thòng thêm câu rào đón, rằng Biden rất tệ hại cho nền kinh tế, chỉ trừ về mặt thị trường chứng khoán mà thôi. Chẳng là vì vào lúc đó, thị trường trao đổi chứng khoán S&P 500 đã tăng cao vượt mức kỷ lục. Chưa kể là thị trường chứng khoán Dow Jones vào tháng 12 cuối năm cũng vượt lên mức kỷ lục là 37,000 để rồi qua tháng đầu năm 2024 cũng có lúc vượt lên kỷ lục mới là 38,000.
Một lần nữa “ông già buồn ngủ” Joe Biden cũng không bỏ qua cơ hội để chứng tỏ khả năng pha trò độc đáo của mình bằng cách cho đăng lại một đoạn video của Trump trên mạng Twitter cáo giác trước ngày bầu cử năm 2020 rằng “nước Mỹ sẽ rơi vào một sự sụp đổ của thị trường chứng khoán chưa từng thấy trong lịch sử” nếu như Biden thắng cử. Liền sau đó là một đoạn video ngắn của đài truyền hình Fox News ca ngợi những thông tin rất tốt đẹp về thị trường chứng khoán gần đây, dù rằng Fox News vốn là một đài truyền thông có lập trường ủng hộ mạnh mẽ cho Trump và phe Cộng Hòa.
Sau đó, ông Biden đã kết luận: “Khá lắm, chú em Donald, tiếp tục khoác lác nữa đi.”
Hơn ai hết, Trump biết rằng nền kinh tế Hoa Kỳ cần phải lụn bại thì mới giúp cơ hội cho ông ta hy vọng thắng cử
Điều này rất hiển nhiên cho hy vọng của Trump được thắng cử, bởi vì bất cứ một thành quả tốt đẹp nào về mặt kinh tế mà chính quyền Biden đạt được đều sẽ khiến cho niềm hy vọng của Trump được trở lại Tòa Bạch Ốc sẽ sớm tan thành mây khói.
Cũng chính vì lẽ đó mà Trump hiện nay đang cố gắng tìm đủ cách để phá hoại những nỗ lực thương thuyết tại Thượng Viện giữa hai phe Dân Chủ và Cộng Hòa để mong thông qua một dự luật cải thiện tình hình an ninh biên giới. Nếu như điều này được thông qua thành đạo luật để TT Biden ký ban hành, coi như Trump sẽ không còn chiêu bài nào để đem ra tấn công hoặc chụp mũ đối phương.
Trump là ứng viên hiện nay đang tìm cách gieo rắc sự sợ hãi trong lòng khối dân tiêu thụ trong khi TT Joe Biden lại đi chiêu dụ họ với những niềm hy vọng cho một tương lai sáng sủa hơn. Điều đáng tiếc là những lời kích động sự sợ hãi lại dễ lọt tai người nghe hơn.
Vậy thì đến chừng nào thì cử tri mới tin tưởng vào những thông tin tốt đẹp về kinh tế?
Khi nền kinh tế Hoa Kỳ trong năm 2022 được tràn ngập hàng ngày bởi những mẩu tin về nạn lạm phát gia tăng, người ta bắt đầu chú ý đến việc Ngân Hàng Dự Trữ Liên Bang phải ra tay tăng cao lãi suất căn bản để mong mọi người bớt vay nợ để tiêu thụ, và qua đó sẽ giúp cho mức lạm phát tụt giảm dần. Do đó, hầu hết các nhà kinh tế và chuyên gia đều tiên đoán và lo sợ rằng đà tăng trưởng vừa mới vươn lên sau cơn đại dịch giờ đây có thể sẽ chậm lại trong năm 2023 khiến cho nền kinh tế sẽ rơi vào một cơn suy thoái.
Nhưng không ai ngờ là những lời tiên đoán tiêu cực đó đã không hề xảy ra, và bắt đầu từ nửa năm sau của 2023, những tin tức khả quan đã dồn dập đổ về, đầu tiên là mức tăng trưởng lên đến 4.9% trong tam cá nguyệt thứ 3, và mới đây nhất là mức tăng trưởng đến 3.3% trong tam cá nguyệt thứ 4, vượt ra ngoài những dự tưởng lạc quan nhất, khiến cho các chuyên gia của ngân hàng đầu tư JP Morgan Chase đã phải thay đổi lại các dự đoán cho năm mới theo chiều hướng tích cực hơn. Tuy nhiên sự hoài nghi vẫn còn ít nhiều trong lòng của nhiều cử tri, đặc biệt là tùy theo đảng phái của từng người.
Một cuộc thăm dò mới đây do hai cơ quan cùng thực hiện là Đại học Suffolk và nhật báo USA Today cho thấy có nhiều dấu hiệu lạc quan, nhưng đồng thời cũng nhìn nhận rằng nhiều cử tri phe Cộng Hòa vẫn còn nghĩ rằng Hoa Kỳ đang trong thời kỳ suy thoái chứ chưa phải là đã hồi phục và tăng trưởng, trái ngược với nhận định của đa số cử tri phe Dân Chủ.
Còn theo giáo sư Joanne Hsu, giám đốc Viện thăm dò Giới Tiêu thụ thuộc Đại học Michigan, một dấu hiệu tích cực cũng đáng chú ý là chỉ số tin tưởng của giới tiêu thụ trong năm qua đã tăng ở “mức độ khá chậm” dù rằng nền kinh tế đã tăng trưởng khá mạnh. Đây là một chỉ số được thiết lập bởi Đại học Michigan từ năm 1978 để đo lường nhận định của người dân về tình trạng kinh tế của mình, cũng như cái nhìn về nền kinh tế nói chung của cả nước, và qua đó có thể được dùng để tiên đoán cho mức tiêu thụ của người dân sẽ diễn ra trong tương lai.
Nhưng rồi đến cuối năm 2023 chuyển sang năm 2024, chỉ số tin tưởng này lại tăng vọt đến gần 30%, một điều hiếm khi xảy ra, và lần sau cùng khi có sự tăng vọt mạnh như vậy là vào năm 1991 khi nước Mỹ vừa mới thoát ra khỏi một cơn suy thoái để bước vào chu kỳ tăng trưởng.
Sự tăng vọt trong chỉ số tin tưởng này được thể hiện trong mọi tầng lớp cử tri dù là Dân Chủ, Cộng Hòa hoặc thành phần Độc Lập.
Hiện nay, lạm phát vẫn còn là mối quan tâm với nhiều cử tri
Theo nhận định của ông James Pethokoukis, một chuyên gia thuộc Viện Nghiên cứu bảo thủ là American Enterprise Institute chuyên phân tích về các chính sách kinh tế, vấn đề lạm phát hiện nay vẫn còn là “câu chuyện chính yếu” về niềm tin của giới tiêu thụ bởi vì chúng ta vừa mới trải qua một thời kỳ mà giá cả của nhiều món hàng và dịch vụ tăng vọt chưa từng thấy trong vòng 40 năm qua, dẫu rằng người dân vẫn có công ăn việc làm và tiền bạc rủng rỉnh để tiếp tục tiêu thụ mặc dù vẫn thích ta thán theo thói quen về vật giá leo thang.
Chính sự kiện này mới là điều vẫn còn ám ảnh nhiều người hơn là những tin tức tốt đẹp về mặt kinh tế như tỉ lệ thất nghiệp, mức sa thải thấp, phân lời cao thấp v.v. Nói chung, nạn lạm phát ảnh hưởng và chi phối đến mọi người vì nó là một hiện tượng ăn sâu vào đầu và kéo dài trong tâm trí của người tiêu thụ.
Để kết luận, ông Pethokoukis cho rằng mùa hè sắp tới đây sẽ rất quan trọng cho nền kinh tế, cũng như cho mức độ tin tưởng của giới tiêu thụ và sau cùng là cho kết quả bầu cử tổng thống vào cuối năm. Bởi vì nói chung, người dân thường chỉ thích nhớ đến những chuyện gần đây hơn là những chuyện xa xưa. Họ sẽ quan tâm rất nhiều đến những gì xảy ra trong nền kinh tế trong 6 tháng qua khi bước vào phòng phiếu chứ không còn suy nghĩ gì nhiều đến những gì đã xảy ra trong vài năm trước đó.
Và do đó, chúng ta có thể tin rằng phía TT Biden và phe Dân Chủ sẽ tung ra rất nhiều những thông tin từ đây cho đến tháng 11 về những gì đang diễn ra theo chiều hướng rất khả quan. TT Biden sẽ liên tục đề cao những thống kê, những con số chứng minh cụ thể, tương tự như những gì Trump đã thích làm trong những năm 2017 và 2018.
Nhưng riêng Trump thì vẫn tiếp tục phun ra những điều dối trá đầy tính bi quan, bởi vì chỉ có trường hợp kinh tế Hoa Kỳ ảm đạm thì mới tạo được hy vọng cho ông ta. Mọi người đều đã biết là Trump sẵn sàng nói dối bất cứ lúc nào, bất kể nơi đâu, và bất kỳ trước cử tọa nào, bởi vì hắn cho rằng miễn sao có người tin theo những lời dối trá của ông ta là được. Nếu như tình hình càng sáng sủa, Trump sẽ càng ăn nói xạo láo, cuồng điên hơn nữa, bởi vì theo Trump, nói dối không hề bị đóng thuế tại nước Mỹ này.
Trừ khi đó là những lời nói dối và chọc giận các quan tòa và bồi thẩm đoàn để khiến cho Trump phải bị xử phạt đến hơn $83 triệu Mỹ kim thì may ra hắn mới câm họng lại.
Mai Loan
Houston, Texas 3/2/2024