Mai Loan
Đó là chuyện bà Kyrsten Sinema, nghị sĩ liên bang tại Arizona vừa mới tuyên bố là sẽ rút lui và không ra tái tranh cử vào cuối năm nay cho một nhiệm kỳ thứ hai sau khi bà rời bỏ đảng Dân Chủ để mang chiêu bài Độc Lập, nhưng thực chất là không còn có nền tảng ủng hộ tại địa phương, và do đó cũng không có con đường nào hy vọng tái đắc cử.
Quyết định này được đưa ra sau khi các nghị sĩ phe Cộng Hòa đã ngăn chặn không cho một dự luật được thông qua dù rằng trước đó cả hai đảng đều ủng hộ để giải quyêt vấn đề an ninh biên giới với Mễ Tây Cơ đi kèm với việc viện trợ quân sự cho Ukraine và Israel. Đây chính là một nỗ lực mà bà Sinema đã dồn nhiều công sức trong nhiều tháng qua với các điều đình qua lại với các nghị sĩ Dân Chủ và Cộng Hòa. Bà hy vọng rằng dự luật này được thông qua và sẽ trở thành như là một thành tựu đáng kể của bà để giải quyết những khó khăn to lớn tại Quốc hội, và có thể xem đó như là một bằng chứng xác nhận tâm nguyện và nỗ lực của bà muốn hợp tác giữa hai đảng cũng có thể thành hiện thực chứ không hẳn là ước vọng viễn vông như nhiều người bình phẩm.
Thế nhưng cuối cùng, những tham vọng của bà Sinema muốn giải quyết vấn đề an ninh biên giới cũng tan thành mây khói do bởi tinh thần chia rẽ đảng phái đã làm tê liệt Quốc hội Hoa Kỳ hiện nay, và cùng với sự vỡ tan giấc mộng này cũng là sự nghiệp chính trị của bà Sinema tại diễn đàn quốc hội.
Quyết định của bà Sinema rời khỏi chính trường và không ra tái tranh cử sẽ giúp tránh khỏi một cuộc đụng độ tay ba để lựa chọn tân nghị sĩ tại Arizona, một cuộc chạy đua được xem như là gay cấn và hồi hộp nhất để theo dõi trong cuộc bầu cử Thượng Viện năm nay, mà trước đó không ai tiên đoán được là nó sẽ đi về đâu. Vì sự hiện diện của bà Sinema cũng có thể giúp cho đảng Cộng Hòa có thể được hưởng lợi bất ngờ và từ đó có thể giành lại quyền đa số tại Thượng Viện. Nhưng hầu hết các chuyên gia đều cho rằng bà Sinema sẽ rất khó để giành được chiến thắng nếu như bà quyết định tiếp tục ở lại.
Bà Sinema đã quyên góp được một quỹ vận động tài chính khá dồi dào để chuẩn bị cho chiến dịch vận động tái tranh cử, và đã xuất hiện nhiều lần trước công chúng tại Arizona trong suốt năm 2023 vừa qua, dù rằng những hoạt động này có phần giảm bớt trong những ngày trước khi bà đưa ra quyết định quan trọng này.
Trong hơn 5 năm tại Thượng Viện, bà đã tạo được một quỹ tài chính to lớn gần 11 triệu Mỹ kim tính đến cuối năm 2023, dẫu rằng số tiền gây quỹ được trong 3 tháng sau cùng của năm ngoái của bà có phần kém hơn hai đối thủ khác là ông Ruben Gallego bên đảng Dân Chủ và bà Kari Lake bên phe Cộng Hòa.
Gần như trong suốt sự nghiệp chính trị của mình là theo đảng Dân Chủ, nhưng rồi bà Sinema đã quyết định rời bỏ nó vì cho rằng bà không thích hợp trong một hệ thống cầm quyền giữa hai đảng. Bà đã gây khó chịu cho rất nhiều nhà dân cử cùng đảng cũng như rất nhiều cử tri tại địa phương thuộc thành phần nòng cốt cho đảng Dân Chủ do bởi quyết định ngáng chân những nỗ lực của phe cấp tiến, nhiều lần gần như đồng tình với các phe doanh gia để bảo vệ quyền lợi cho họ. Giữa lúc mọi chính khách đều chú trọng vào việc cùng đoàn kết và trung thành với đảng, bà Sinema lại đi làm chuyện ngược đời khi muốn kết thân với nhiều nghị sĩ phe Cộng Hòa.
Nhưng khi bà Sinema tuyên bố vào cuối năm 2022 rằng bà sẽ trở thành một nghị sĩ thuộc phe Độc Lập, nhiều người bên đảng Dân Chủ lo sợ rằng bà sẽ chia hai khối cử tri cánh tả và do đó sẽ giúp cho ứng viên phe bảo thủ thắng cử vào cuối năm nay.
Hiện nay, phe Cộng Hòa đang có lợi thế rất lớn trong cuộc bầu cử Thượng Viện vào tháng 11 sắp tới. Trong số 33 nghị sĩ phải ra tranh cử, có 23 ghế thuộc phe Dân Chủ và chỉ có 10 ghế thuộc phe Cộng Hòa. Điều này có nghĩa là phe Dân Chủ có nhiều rủi ro để thất cử hơn, nhất là có vài nghị sĩ Dân Chủ tại những tiểu bang mà đa số cử tri lại thuộc phe Cộng Hòa.
Vào năm 2018 khi bà Sinema thắng cử khít khao trước đối thủ của phe Cộng Hòa, đó là lần đầu tiên trong nhiều thập niên có một chính khách phe Dân Chủ thắng cử nghị sĩ tại Arizona, và nó mở màn cho một thời kỳ thăng hoa của đảng Dân Chủ tại một tiểu bang từ lâu vẫn được coi là thành trì của phe Cộng Hòa.
Vào năm 2016, Trump giành được chiến thắng tại Arizona và phe Cộng Hòa cũng nắm luôn hai chức vụ nghị sĩ liên bang cũng như các chức vụ thống đốc, bộ trưởng tư pháp tiểu bang.
Nhưng đến năm 2018, một chức vụ nghị sĩ lọt vào tay một người phe Dân Chủ là bà Sinema. Đến năm 2020, Joe Biden của phe Dân Chủ cũng bất ngờ giành được chiến thắng cho chức vụ tổng thống và thêm một nghị sĩ nữa cũng về phe Dân Chủ. Đến năm 2022, các chức vụ thống đốc, bộ trưởng tư pháp, bộ trưởng hành chính cũng rơi vào tay các ứng viên phe Dân Chủ. Một trong những lý do chính dẫn đến sự thay đổi này là sự xuất hiện gần đây của nhiều chính khách có lập trường cực đoan và “cuồng Trump” như bà Kari Lake đã khiến cho đảng Cộng Hòa bị phân hóa trầm trọng và dẫn đến những thất bại về bầu cử.
Do đó, viễn tượng bà Kari Lake có thể đắc cử nghị sĩ tại Arizona vào cuối năm nay là điều khó xảy ra nếu như đảng Dân Chủ không bị chia rẽ và chỉ đưa ra một ứng viên duy nhất đại diện cho đảng.
Tại Thượng Viện, bà Sinema đóng vai trò chính trong nhiều đạo luật lớn được thông qua dưới thời của TT Biden, từ đạo luật nâng cấp hạ tầng cơ sở được cả hai đảng ủng hộ cho đến đạo luật bảo vệ việc hôn nhân đồng tính. Bà cũng là một lá phiếu trung thành và đáng tin cậy để ủng hộ cho phe Dân Chủ trong việc bổ nhiệm các thẩm phán và viên chức cao cấp, cũng như nhiều đạo luật quan trọng khác. Nhưng đôi khi bà lại không chịu ủng hộ cho các chủ trương và chính sách được xem là rất ưu tiên của khối cấp tiến, giữa lúc phe Dân Chủ chỉ nắm quyền đa số rất mong manh.
Chẳng hạn như việc bà Sinema không chịu loại bỏ chế độ ‘filibuster’ tại Thượng Viện, theo đó mỗi đạo luật đều cần phải có 60 phiếu ủng hộ thì mới được thông qua, thay vì được đổi lại là chỉ cần có đa số quá bán là được, và điều này coi như đã giúp cho phe Cộng Hòa tiếp tục lạm dụng để phủ quyết rất nhiều dự luật dù rằng phe Dân Chủ đang nắm quyền đa số, và điều này đã khiến cho nhiều chính khách và cử tri cấp tiến rất bực mình và giận dữ.
Và họ đã phản đối mạnh mẽ. Nhiều người đã theo đuổi bà đến tận phòng vệ sinh để chất vấn bà tại sao lại không chịu bỏ phiếu cho những dự luật rất có lợi cho phe cấp tiến. Nhiều người chống đối bà có lúc đã đến gây rối loạn tại một buổi tiệc cưới khi bà có mặt tham dự. Ngay cả một chính khách da đen nổi tiếng là Mục sư Jesse Jackson đã cùng với đám đông đến biểu tình bên ngoài văn phòng của bà tại thành phố Phoenix dù rằng sau đó họ đã bị bắt giữ.
Nhiều nhà tài trợ lớn đã hăm dọa là sẽ không còn yểm trợ tài chính nữa, và nhiều nhóm đã bắt đầu mở chiến dịch quyên góp để sẵn sàng ủng hộ cho một ứng viên khác trong phe Dân Chủ dám ra đối đầu với bà Sinema trong kỳ bầu cử sơ bộ. Và sau đó nhân vật được nhiều người ủng hộ nhất là ông Gallego, dân biểu liên bang tại Arizona. Vào năm 2022, trước khi bà tuyên bố mình sẽ trở thành một nghị sĩ theo phe Độc Lập, giới lãnh đạo đảng Dân Chủ chi bộ Arizona đã bỏ phiếu để khiển trách bà, một quyết định tuy không tác động cụ thể đến vai trò và quyền hành của bà, nhưng cũng đủ nói lên một sự chia cách giữa bà và đảng Dân Chủ tại địa phương.
Kyrsten Sinema từ lúc mới tham gia vào sinh hoạt chính trường đã là một người theo hướng thiên tả, với tinh thần đấu tranh cho phong trào phản chiến. Bà là một người thuộc giới đồng tính và không ngần ngại biểu lộ điều này. Với lập trường theo xã hội chủ nghĩa, bà đã ra tranh cử vào các chức vụ dân cử tại địa phương như là một người của đảng Green Party với các chủ trương bảo vệ môi trường nhưng đều không thành công. Sau đó bà đổi sang theo đảng Dân Chủ, và bắt đầu đắc cử vào chức vụ dân biểu tiểu bang AZ và trở thành một tiếng nói mạnh mẽ chống lại các đạo luật do phe Cộng Hòa chiếm đa số tại Hạ Viện AZ đề ra. Với khả năng ứng biến nhanh nhẹn, sẵn sàng đối đáp và trả lời với giới phóng viên và nhà báo, bà đã trở thành một ngôi sao mới nổi trong chính trường AZ và nhờ đó đã đắc cử trong lần đầu ra tranh cử chức vụ nghị sĩ liên bang vào năm 2018 và đánh bại một đối thủ rất sáng giá của phe Cộng Hòa vào lúc đó trong một cuộc bầu cử rất khít khao, đem lại hy vọng cho phe Dân Chủ.
Nhưng rồi không ai ngờ rằng chỉ sau có 5 năm ngồi trong Thượng Viện, và bắt đầu được nhiều giới tài phiệt đại diện cho nhiều ngành nghề và doanh nghiệp lớn ve vãn và ủng hộ tài chính dồi dào, bà đã bắt đầu thay đổi để không còn giữ vững lập trường và lý tưởng tranh đấu cho các mục tiêu cấp tiến như trước đây.
Tệ hơn nữa, bà còn không ngần ngại gác bỏ những chủ trương và phương thức hành động theo chiều hướng này, mặc nhiên đã giúp cho phe Cộng Hòa có thêm lý do và sức mạnh để ngáng chân phe Dân Chủ và chính quyền Biden khi thời cơ đang thuận lợi chiếm đa số sau kết quả bầu cử năm 2020.
Việc trở mặt của bà trong một số trường hợp đã khiến cho phe Dân Chủ và chính quyền Biden mất nhiều cơ hội để thông qua nhiều dự luật quan trọng có thể đem lại quyền lợi lâu dài. Và do đó, không ai ngạc nhiên khi nhiều chính khách và các khối cử tri nòng cốt của phe Dân Chủ không thể nào ngồi im và bắt đầu lên tiếng phản kháng, trước khi đi đến quyết định quay sang ủng hộ một chính khách mới để đại diện cho họ tại tiểu bang AZ, đó là dân biểu liên bang Ruben Gallego.
Sự kiện bà Sinema tự biện minh rằng bà có thể trở thành một vị dân cử hữu dụng bằng cách bắc nhịp cầu thương thảo với phe Cộng Hòa chiếm đa số tại Quốc hội trong nhiều năm trời có thể được xem như là một ảo tưởng trong bối cảnh phân hóa trầm trọng hiện nay giữa hai đảng và không hoàn toàn thích ứng với thực tế.
Nhưng dẫu sao đi nữa việc bà Kyrsten Sinema đã sớm quyết định rút lui khỏi cuộc bầu cử cuối năm nay cũng là một hành động giúp cho phe Dân Chủ tránh khỏi một cuộc đấu đá trong nội bộ gây nhiều thiệt hại và tốn kém, và sẽ giúp cho ứng viên Ruben Gallego sẽ dễ dàng chú tâm và dồn hết nỗ lực để đối phó với ứng viên Kari Lake của phe Cộng Hòa với thành tích cuồng Trump cực mạnh và tiếp tục phát tán những lập luận theo lời nói dối kinh thiên động địa của Trump rằng cuộc bầu cử năm 2020 có gian lận.
Vì lẽ đó nên Kari Lake đã thất bại trong cuộc bầu cử thống đốc AZ vào năm 2022 và nhiều chuyên gia tiên đoán rằng bà ta cũng sẽ thất bại trong cuộc bầu cử nghị sĩ liên bang vào cuối năm nay, giúp cho phe Dân Chủ có thêm cơ may để bảo vệ được thế đa số trong kỳ bầu cử lần này, được coi là rất cam go.
Mai Loan
Houston, Texas 07/03/2024