JERUSALEM (AP) — Mỹ và Israel đã liên hệ với các quan chức của ba chính phủ Đông Phi để thảo luận về khả năng sử dụng lãnh thổ của họ làm điểm đến tái định cư cho những người Palestine bị mất nhà cửa từ Dải Gaza theo kế hoạch hậu chiến do cựu Tổng thống Donald Trump đề xuất, theo các quan chức Mỹ và Israel.
Các cuộc đàm phán với Sudan, Somalia và vùng ly khai Somaliland của Somalia phản ánh quyết tâm của Mỹ và Israel trong việc thúc đẩy kế hoạch này, dù bị lên án rộng rãi và đặt ra nhiều vấn đề pháp lý cũng như đạo đức nghiêm trọng. Do cả ba khu vực này đều nghèo và một số nơi đang chìm trong bạo lực, đề xuất này cũng làm dấy lên nghi ngờ về tuyên bố của Trump rằng sẽ tái định cư người Palestine ở một “khu vực đáng sống”
Các quan chức Sudan cho biết họ đã từ chối đề xuất từ Mỹ, trong khi các quan chức Somalia và Somaliland nói với Associated Press rằng họ không hay biết về bất kỳ trao đổi nào.
Theo kế hoạch của Trump, hơn 2 triệu người dân Gaza sẽ bị đưa đi định cư vĩnh viễn ở nơi khác. Ông đề xuất rằng Mỹ sẽ tiếp quản lãnh thổ này, chịu trách nhiệm quản lý quá trình tái thiết kéo dài và phát triển nó như một dự án bất động sản.
Ý tưởng di dời hàng loạt người Palestine từng bị coi là viển vông bởi phe cực hữu Israel. Nhưng kể từ khi Trump đưa ra ý tưởng này trong một cuộc họp tại Tòa Bạch Ốc vào tháng trước, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã ca ngợi đây là một “tầm nhìn táo bạo.”
Người Palestine ở Gaza đã bác bỏ đề xuất này và phủ nhận tuyên bố của Israel rằng việc di cư sẽ diễn ra trên cơ sở tự nguyện. Các quốc gia Ả Rập kịch liệt phản đối kế hoạch và thay vào đó đề xuất một phương án tái thiết nhằm giúp người Palestine tiếp tục sinh sống tại Gaza. Trong khi đó, các tổ chức nhân quyền cảnh báo rằng bất kỳ hành động cưỡng ép hoặc gây áp lực nào buộc người Palestine phải rời khỏi nơi ở của họ có thể bị xem là tội ác chiến tranh.
Tuy nhiên, Tòa Bạch Ốc khẳng định rằng Trump “vẫn kiên định với quan điểm của mình.”
Các quan chức Mỹ và Israel, giấu tên vì tính chất bí mật, xác nhận đã liên hệ với Somalia và Somaliland, trong khi phía Mỹ cũng xác nhận đã liên hệ với Sudan. Họ cho biết chưa rõ tiến trình đàm phán đã đi đến đâu hoặc ở cấp độ nào.
Các cuộc đàm phán riêng biệt từ Mỹ và Israel với ba khu vực tiềm năng này bắt đầu từ tháng trước, chỉ vài ngày sau khi Trump đề xuất kế hoạch Gaza cùng Netanyahu, theo các quan chức Mỹ. Họ cho biết Israel đang dẫn đầu trong các cuộc thảo luận.
Israel và Mỹ có thể đưa ra nhiều ưu đãi—tài chính, ngoại giao và an ninh—để thuyết phục các quốc gia có thể tham gia. Đây là công thức Trump từng sử dụng cách đây 5 năm khi ông làm trung gian cho Hiệp định Abraham, một loạt thỏa thuận ngoại giao mang lại lợi ích chung giữa Israel và bốn quốc gia Ả Rập.
Văn phòng của Netanyahu và Bộ trưởng Ron Dermer, người đang dẫn đầu kế hoạch hậu chiến của Israel, cũng không đưa ra phản hồi.
Tòa Bạch Ốc cũng từ chối bình luận.
Tuy nhiên, Bộ trưởng Tài chính Bezalel Smotrich, người từ lâu đã ủng hộ việc “di cư tự nguyện” của người Palestine, cho biết trong tuần này rằng Israel đang tìm kiếm các quốc gia sẵn sàng tiếp nhận người Palestine. Ông cũng nói rằng Israel đang chuẩn bị thành lập một “bộ phận di cư quy mô lớn” trong Bộ Quốc phòng.
Dưới đây là phân tích chi tiết hơn về các địa điểm mà các quan chức cho biết đã được liên hệ.
Sudan
Quốc gia Bắc Phi này là một trong bốn nước ký Hiệp định Abraham, đồng ý bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Israel vào năm 2020.
Là một phần của thỏa thuận, Mỹ đã xóa tên Sudan khỏi danh sách các quốc gia bị cáo buộc hỗ trợ khủng bố, giúp nước này tiếp cận các khoản vay quốc tế và lấy lại uy tín trên thế giới. Tuy nhiên, quan hệ với Israel chưa bao giờ thực sự phát triển do Sudan rơi vào nội chiến giữa lực lượng chính phủ và nhóm bán quân sự RSF.
Cuộc xung đột này đã chứng kiến nhiều hành vi tàn bạo, bao gồm các vụ giết người và cưỡng hiếp mang động cơ sắc tộc, theo Liên Hợp Quốc và các tổ chức nhân quyền. Tòa án Hình sự Quốc tế đang điều tra các cáo buộc tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người. Chính quyền của Tổng thống Joe Biden vào tháng 1 tuyên bố rằng RSF và các đồng minh của họ đang phạm tội diệt chủng.
Mỹ và Israel có thể gặp nhiều khó khăn trong việc thuyết phục người Palestine rời khỏi Gaza, đặc biệt là để đến một quốc gia đầy bất ổn như vậy. Tuy nhiên, họ có thể đưa ra những ưu đãi cho chính phủ Sudan, bao gồm xóa nợ, cung cấp vũ khí, công nghệ và hỗ trợ ngoại giao.
Hai quan chức Sudan, giấu tên vì tính nhạy cảm của vấn đề, xác nhận rằng chính quyền Trump đã liên hệ với chính phủ quân sự Sudan để thảo luận về việc tiếp nhận người Palestine.
Một trong hai người cho biết các cuộc đàm phán đã bắt đầu ngay trước khi Trump nhậm chức, với đề xuất hỗ trợ quân sự chống lại RSF, hỗ trợ tái thiết hậu chiến và các ưu đãi khác.
Cả hai quan chức đều cho biết chính phủ Sudan đã từ chối đề xuất này. “Ý tưởng này đã bị bác bỏ ngay lập tức,” một quan chức nói. “Không ai nhắc lại vấn đề này nữa.”
“Tổng tư lệnh quân đội Sudan, Tướng Abdel-Fattah Burhan, tuyên bố tại hội nghị thượng đỉnh các nhà lãnh đạo Ả Rập tuần trước ở Cairo rằng Sudan ‘kiên quyết phản đối’ mọi kế hoạch nhằm cưỡng ép người Palestine rời khỏi quê hương của họ dưới bất kỳ danh nghĩa nào.”
Somaliland
Somaliland, một khu vực có hơn 3 triệu dân ở vùng Sừng châu Phi, đã tuyên bố độc lập khỏi Somalia hơn 30 năm trước nhưng chưa được quốc tế công nhận. Somalia vẫn coi Somaliland là một phần lãnh thổ của mình.
Tổng thống mới của Somaliland, Abdirahman Mohamed Abdullahi, đã đặt ưu tiên hàng đầu là tìm kiếm sự công nhận quốc tế.
Một quan chức Mỹ tham gia vào kế hoạch này xác nhận rằng Mỹ đang “có các cuộc trao đổi kín với Somaliland về một loạt lĩnh vực mà họ có thể hỗ trợ Mỹ để đổi lấy sự công nhận.”
Khả năng được Mỹ công nhận có thể là động lực để Abdullahi xem xét lại lập trường ủng hộ Palestine của Somaliland.
Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), một quốc gia ký Hiệp định Abraham và có quan hệ chặt chẽ với Israel, từng có căn cứ quân sự tại Somaliland và vẫn duy trì các lợi ích thương mại tại đây, bao gồm một cảng biển. Vị trí chiến lược của Somaliland tại vùng biển Aden, gần Yemen—nơi có lực lượng Houthi—cũng có thể khiến khu vực này trở thành một đồng minh giá trị.
Một quan chức Somaliland, giấu tên, cho biết chính phủ của ông chưa nhận được bất kỳ đề nghị nào và không tham gia vào các cuộc thảo luận về việc tiếp nhận người Palestine.
Somalia
Somalia luôn ủng hộ người Palestine, thường tổ chức các cuộc biểu tình ôn hòa thể hiện sự đoàn kết. Nước này cũng tham gia hội nghị thượng đỉnh Ả Rập gần đây để phản đối kế hoạch của Trump, khiến Somalia trở thành một điểm đến không khả thi cho người Palestine, ngay cả khi họ đồng ý di cư.
Một quan chức Somalia, giấu tên, xác nhận rằng nước này chưa nhận được bất kỳ đề nghị nào về việc tiếp nhận người Palestine từ Gaza và chưa có cuộc thảo luận nào về vấn đề này.
