(CaliToday) – Một tiệm phở của người Việt ở Portland, Oregon, phải đóng cửa sau khi bị khiếu nại nặc danh về mùi, làm dấy lên làn sóng phản ứng dữ dội đối với quy định về mùi của thành phố, khi người dân và giới lập pháp lên án vụ này mang màu sắc kỳ thị.
Sau khi những khiếu nại ẩn danh về mùi liên tục được đệ thành phố, và đối mặt với đe dọa bị phạt nặng, tiệm Phở Gabo ở phía Đông Bắc Portland vào ngày 3 tháng 2 buộc phải đóng cửa. Khi giới chức thành phố biết về vấn đề này vào đầu tháng 3, họ tạm ngưng tất cả các cuộc điều tra tiếp theo liên quan đến vi phạm quy định về mùi đối với nhà hàng, các cơ sở kinh doanh thực phẩm để xem xét lại chính sách.
Chủ Phở Gabo, Eddie Đồng cho NBC News hay, lần đầu tiên ông nhận thông báo có hàng xóm khiếu nại về những mùi nấu ăn của tiệm vào tháng 9 năm 2022. Khiếu nại làm ông kinh ngạc. Lúc đó, ông Đồng đã phục vụ các món ăn Việt tại nhà hàng này hơn 5 năm, và không gặp bất cứ rắc rối nào. Người khiếu nại ẩn danh, chỉ biết họ sống cách tiệm Phở vài căn.
“Họ khiếu nại lên thành phố, và thành phố xuống,” ông Đồng nói. “Họ bảo ‘mùi,’ nhưng đó là mùi đồ ăn, thịt nướng.”
Đây là 1 trong 3 tiệm Phở của ông Đồng, nhưng là tiệm duy nhất nằm trong khu vực dân cư và thương mại lẫn lộn của Portland.
Theo quy định của thành phố Porland về mùi, trong một số khu vực nhất định, “mùi liên tục, thường xuyên hoặc lặp đi lặp lại có thể không được tạo ra. Ngưỡng là điểm mùi có thể được ngửi thấy.” Hay nói cách khác, người thanh tra đánh giá dựa vào khứu giác của chính họ.
Nhiều thanh tra đã xuống nhà hàng trong ít nhất 10 lần khác nhau trong 2 năm qua, theo hồ sơ công cộng. “Những mùi được phát giác ra giống như mùi chảo rán,” một thanh tra ghi trong báo cáo.
Ông Đồng tìm nhiều cách khắc phục, như chùi rửa sạch máy hút mùi nhà bếp và hệ thống ống xả, lắp bộ lọc than, thậm chí nấu thịt ở những nhà hàng khác rồi đem đến nhà hàng bị khiếu nại. Tuy nhiên, khiếu nại về mùi vẫn tiếp tục.
Sau lần thanh tra cuối cùng, thành phố ra tối hậu thư cho ông Đồng, một đóng cửa tiệm không thì trả tiền phạt $4000 Mỹ kim. Chủ tiệm cho biết thêm, nếu ông không đóng cửa nhà hàng thì sẽ phải đối mặt với khoản tiền phạt thêm $3.600 đô. Ông Đồng đóng cửa tiệm vào ngày 3/2, dán một tấm biển bên ngoài cửa thông báo khách hàng về tình hình.
Đóng cửa 1 tiệm đồng nghĩa với việc Đồng mất doanh thu khoảng $80.000 Mỹ kim mỗi tháng, và chật vật trả hoá đơn. Hợp đồng mướn mặt bằng sẽ không hết hạn cho đến tháng 1, nhưng ông không chắc khi nào mới có thể mở lại.
“Tôi gửi email cho thành phố, hỏi họ các bước tiếp theo là gì. ‘Tôi có thể mở cửa mà không bị phạt hoặc lắp đặt hệ thống lọc không?’” ông Đồng cho hay. “Tôi không có thông tin gì về việc đó nên hiện tại nhà hàng đang đóng cửa. Tiệm chỉ nằm đó và đóng cửa.”
Nghị viên Portland Carmen Rubio vào ngày 6 tháng 3 lên X (Twitter) chia sẻ rất lo lắng khi biết tiệm Phở Gabo đóng cửa. Bà yêu cầu Cơ quan Dịch vụ Phát triển của thành phố tạm dừng các cuộc điều tra về các hành vi vi phạm quy định về mùi để chờ chính quyền thành phố tái đánh giá.
Động cơ của hàng xóm khiếu nại – người được nêu danh là “COM” trong các tài liệu chính thức – là nguồn gốc gây căng thẳng. Một số nhà lập pháp Mỹ gốc Á tỏ ra nghi vấn liệu đây có phải là một vụ kỳ thị hay không. Họ cũng đặt câu hỏi liệu quy định về mùi có thể được sử dụng để nhắm mục tiêu không công bằng vào một số cơ sở thương mại nào đó hay không.
Dân biểu tiểu bang Oregon Daniel Nguyễn cho hay, ông trưởng thành chỉ cách Portland nửa tiếng lái xe, và bị sốc khi nghe tin Phở Gabo đóng cửa. “Thành thật mà nói, tôi không thể tin được,” ông Nguyễn nói. “Chắc chắn không thể chỉ vì một người, chỉ một khiếu nại mà cơ sở phải đóng cửa.”
Nguyễn cùng với 4 dân biểu tiểu bang người gốc Việt vào ngày 6 tháng 3 gởi ra tuyên bố chung, chỉ trích quy định về mùi là “một tiền lệ nguy hiểm.”
Các dân biểu Dân chủ Daniel Nguyễn, Hoa Nguyễn, Hải Phạm, Khánh Phạm và Thủy Trần cho rằng, quy định như hiện nay mang tính kỳ thị, bất công, đặc biệt đối với những cộng đồng yếu thế hơn. “Chúng tôi tin rằng, như được viết và thực thi hiện nay, quy định về mùi của thành phố mang tính phân biệt đối xử, và không khách quan theo bất cứ tiêu chuẩn nào đã biết, loại trừ một số cơ sở nhỏ do thiểu số làm chủ,” tuyên bố ghi.
“Các chính sách có thể bắt đầu với ý định tốt, nhưng chúng có thể gây ra một số hậu quả không lường trước được,” ông Nguyễn nói. “Chúng cũng có thể xuất phát từ thành kiến ngầm và tìm cách – không công khai – nhưng gián tiếp hạn chế một số cộng đồng hoạt động kinh doanh ở một số khu vực nhất định.”
Nhà lập pháp cũng chỉ ra, cảnh ngộ của Phở Gabo có thể chỉ nhận được sự chú ý nhờ nỗ lực của cộng đồng người Việt, và các Dân biểu tiểu bang ủng hộ Đồng. “Tôi gần như cảm thấy như thể, nếu chúng tôi không có đại diện trong chính phủ, trong các cơ quan đưa ra chính sách, thì đôi khi những điều này có thể không thu hút được sự chú ý như chúng tôi đã nhận được,” Nguyễn nói. “Nếu có vấn đề trong cộng đồng của chúng tôi, chúng tôi cần có thể liên tiếng về chúng.”
Hương Giang (Theo NBC News)