Tác giả: Alexis Keenan
Meta Platforms (META) đang chuẩn bị bước vào phiên tòa chống độc quyền với chính phủ Hoa Kỳ vào thứ Hai tới – một vụ kiện có thể buộc Mark Zuckerberg phải chia tách đế chế trị giá 1,3 ngàn tỷ USD, trong đó bao gồm cả “viên ngọc quý” Instagram.
Nếu Zuckerberg không thể đạt được thỏa thuận với Tổng thống Donald Trump trước khi phiên tòa bắt đầu tại tòa án Washington, D.C. dưới sự chủ tọa của Thẩm phán James Boasberg, Meta sẽ trở thành hãng công nghệ lớn thứ hai ở Thung lũng Silicon trong vòng hai năm bị chính phủ đưa ra tòa về hành vi độc quyền.
Trước đó là Alphabet (Google) – công ty đã bị Bộ Tư pháp kiện trong các phiên tòa năm 2023 và 2024. Tháng 8 vừa qua, Thẩm phán liên bang Amit Mehta phán quyết rằng Google đã độc quyền bất hợp pháp thị trường tìm kiếm trực tuyến phổ thông.
Phán quyết cuối cùng về tương lai đế chế 2 ngàn tỷ USD của Google sẽ được đưa ra trong giai đoạn “giải pháp khắc phục” của vụ kiện vào năm nay. Bộ Tư pháp dưới thời Trump vẫn giữ nguyên đề xuất từ thời Biden, yêu cầu chia tách trình duyệt Chrome khỏi Google, nhưng từ bỏ yêu cầu buộc công ty bán mảng đầu tư vào trí tuệ nhân tạo (AI).
Và những cuộc đối đầu khác có thể đang chờ phía trước: Các công tố viên liên bang vẫn đang chuẩn bị các vụ kiện chống độc quyền đối với Apple, Amazon và Microsoft.
Trong một vụ kiện khác, Google cũng đang đối mặt với cáo buộc độc quyền mảng công nghệ quảng cáo trực tuyến, hiện vẫn chờ quyết định của tòa.
“Mua còn hơn cạnh tranh”
Vụ kiện chống lại Meta tập trung vào cáo buộc của Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) rằng Facebook đã dùng quyền lực độc quyền để mua lại các đối thủ nhỏ thay vì cạnh tranh với họ.
Facebook mua lại Instagram năm 2012 với giá 1 tỷ USD và WhatsApp năm 2014 với giá 19 tỷ USD – cả hai thương vụ đều được FTC thông qua sau khi rà soát.
“[Thà] mua lại còn hơn là cạnh tranh,” – Zuckerberg được cho là đã viết trong một email nội bộ từ năm 2008, theo hồ sơ vụ kiện của chính phủ.
Một điểm mấu chốt trong lập luận của FTC là: Facebook mua Instagram vì họ thiếu năng lực đổi mới sáng tạo để giữ vị thế thống trị khi người dùng dần chuyển sang sử dụng internet di động.
Cũng trong năm 2012, chính phủ cho rằng Facebook mua ứng dụng mạng xã hội Glancee (khi đó do Google phát triển và đã đóng cửa) để ngăn chặn Google tiến vào lĩnh vực mạng xã hội.
Facebook cũng đã mua công cụ phân tích thị trường Onavo vào năm 2013 – công cụ này, theo FTC, giúp Facebook phát hiện ra các ứng dụng di động đang tăng trưởng nhanh, bao gồm cả WhatsApp và ứng dụng khảo sát “tbh.”
Năm 2016, Facebook mua và đóng cửa ứng dụng tạo video âm nhạc Eyegroove sau khi biết đối thủ Snapchat đang muốn mua lại ứng dụng này – cũng theo FTC.
Chính phủ cho rằng những thương vụ này đã giúp Meta mở rộng khả năng theo dõi người dùng trên internet, từ đó độc chiếm thị trường quảng cáo trực tuyến, vốn là nguồn thu chính của các nền tảng xã hội số.
“Facebook đã hệ thống hóa việc theo dõi và mua lại các đối thủ tiềm năng mà họ coi là mối đe dọa cạnh tranh nghiêm trọng,” FTC cáo buộc, cho rằng hành vi này vi phạm Điều 2 của Đạo luật Sherman.
Người phát ngôn của Meta phản bác rằng FTC đang đánh lạc hướng khi gọi Facebook là độc quyền mà không xét đến các đối thủ khác trên thị trường.
“Bằng chứng tại tòa sẽ cho thấy điều mà mọi thanh thiếu niên 17 tuổi trên thế giới đều biết: Instagram, Facebook và WhatsApp đang cạnh tranh gay gắt với **TikTok (thuộc sở hữu Trung Quốc), YouTube, X, iMessage và nhiều nền tảng khác,” – đại diện Meta nói.
“Sau hơn 10 năm kể từ khi FTC xem xét và thông qua các thương vụ mua lại của chúng tôi, hành động kiện tụng này gửi đi thông điệp rằng không có thương vụ nào là chắc chắn cả. Các cơ quan quản lý nên hỗ trợ đổi mới sáng tạo của Mỹ, thay vì tìm cách phá vỡ một công ty công nghệ hàng đầu và trao thêm lợi thế cho Trung Quốc, đặc biệt là trong các lĩnh vực chiến lược như AI.”
“Thẩm phán chưa tỏ ra đồng tình”
FTC lần đầu nộp đơn kiện Facebook từ thời kỳ đầu nhiệm kỳ đầu tiên của Trump, nhưng bị Thẩm phán Boasberg bác bỏ.
Tuy nhiên, ông Boasberg sau đó đã chấp nhận đơn kiện sửa đổi, được nộp lại dưới thời Tổng thống Biden, do Chủ tịch FTC lúc đó là Lina Khan đứng đầu.
Lúc này, các cơ quan quản lý yêu cầu tòa ra lệnh chia tách Instagram nhằm khôi phục cạnh tranh công bằng trong thị trường “dịch vụ mạng xã hội cá nhân.” Họ cũng yêu cầu chia tách ứng dụng nhắn tin WhatsApp khỏi Meta.
Nếu bị chia tách, Instagram sẽ là tổn thất cực lớn cho Meta. Theo Emarketer, ứng dụng này đã mang về 32 tỷ USD doanh thu quảng cáo tại Mỹ trong năm 2024, tương đương 48,4% tổng doanh thu 1,3 ngàn tỷ USD của Meta.
Emarketer cũng dự báo rằng doanh thu quảng cáo từ Instagram sẽ vượt quá 50% tổng doanh thu của Meta trong năm 2025.
WhatsApp chiếm tỷ trọng nhỏ hơn nhiều, với 1,7 tỷ USD doanh thu từ dịch vụ nhắn tin doanh nghiệp trong năm 2024.
Chuyên gia pháp lý Paul Swanson (hãng luật Holland & Hart) cho rằng Thẩm phán Boasberg sẵn sàng xem xét lập luận của FTC, nhưng cũng tỏ ra hoài nghi.
“FTC đã thuyết phục được tòa rằng vụ việc này có nhiều điểm cần làm rõ, và đó đã là một thành tựu lớn,” Swanson nói.
Tuy nhiên, ông cũng cho rằng FTC có thể gặp khó khăn trong việc thuyết phục thẩm phán rằng các nền tảng như LinkedIn không thuộc cùng thị trường với các mạng xã hội cá nhân.
“Tòa dường như lo ngại rằng phạm vi thị trường được FTC xác định là quá hẹp. Thẩm phán **chưa tỏ dấu hiệu đồng thuận với lập luận của họ,” ông Swanson nhận định.
Ngay cả khi Boasberg đồng ý với cách phân định thị trường của FTC, Swanson cho rằng tỷ lệ người dùng hoạt động hàng ngày và hàng tháng của Meta vẫn ở mức quá thấp để chứng minh công ty có khả năng thao túng giá cả và kiểm soát đầu ra.
FTC cáo buộc rằng Facebook đã nắm giữ hơn 70% người dùng hoạt động hàng ngày tại Mỹ trên các nền tảng mạng xã hội cá nhân kể từ năm 2016.
ND
