Sau khi đi dạo chơi ngoài trời, điều làm bạn ghê sợ nhất là có vài con ve cứ bám chặt vào da thịt của bạn. Những con ve này không chỉ hút máu của bạn, mà chúng còn có thể để lại trong người bạn một số ký sinh trùng nguy hiểm: vi trùng, vi rút và những ký sinh trùng rất nhỏ khác mà theo cơ quan CDC của Hoa Kỳ chúng có thể gây ra nhiều bệnh như bệnh Lyme, vi rút Powassan, bệnh sốt vùng Rocky Mountain, và vi rút vùng Trung tâm.
Ngoài ra, còn phải kể đến một bệnh khác tên là bệnh babesiosis. Bệnh này rất nguy hiểm, khiến chúng ta phải lo ngại. Căn bệnh này theo ngôn ngữ bình dân thường gọi là “Bệnh sốt rét kiểu Mỹ” hay “American malaria” một phần vì chúng lan tràn khá rộng, và căn bệnh này có nhiều đặc điểm giống với bệnh sốt rét. Chúng làm cho bệnh nhân bị nhức đầu, lên cơn sốt cao độ, hay cơn lạnh rét run, ói mửa, đầu óc choáng váng, không còn tỉnh táo, mất máu, huyết áp xuống thấp, đường hô hấp bị tắc nghẽn, và nhiều triệu chứng khác nữa.
Bệnh “sốt rét kiểu Mỹ” đang trên đà tăng rất mạnh. Bài nghiên cứu mới nhất đăng trên tạp chí y học Open Forum Infectious Diseases cho biết càng ngày càng có nhiều người Mỹ bị vướng bệnh babesiosis bên cạnh nhiều bệnh khác do con ve truyền bệnh.
Ông Paddy Ssentongo, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm làm việc ở Trung tâm Y Khoa Milton S. Hershey của trường y khoa Penn State, cùng với các nghiên cứu sinh của ông đã xem xét trường hợp vướng bệnh của 3,500 người Mỹ trong khoảng thời gian từ năm 2015 đến năm 2022. Điểm nổi bật đầu tiên họ ghi nhận là sự bùng phát rất mạnh của chứng bệnh này. Trong suốt bảy năm nghiên cứu, chứng bệnh tăng theo tỷ lệ 9% hàng năm. Có lẽ vì khí hậu quả đất ngày càng nóng hơn trước, và cũng vì sự gia tăng của loài ve có chân đen. Loại ve này là nhân tố chính gây ra bệnh sốt rét kiểu Mỹ. Ở vùng Đông Bắc Mỹ, tại tiểu bang Maine, số trường hợp mắc bệnh tăng từ 138 người vào năm 2011 đến năm 2019, tăng theo tỷ lệ 1,433% và ở Vermont củng thời kỳ tăng từ 2 người lên 34 người, tức 1,600%.
Con ve chân đen không tự nhiên bay đến vùng đất mới để truyền bệnh. Trái lại chúng được con hươu đuôi trắng- white-tailed deer- đem chúng đến môi trường mới. Loài hươu này di chuyển đến nơi mới vì khí hậu ấm hơn, và số lượng tuyết rơi ngày nay giảm bớt. Loài ve chân đen cũng mang theo nhiều mầm bệnh hơn trước. Trong số những người được chọn để nghiên cứu về bệnh sốt rét kiểu Mỹ, có tới 42% còn bị lây nhiễm những bệnh khác do con ve chích vào người. Ngoài ra, có khoảng 41% bị lây nhiễm bệnh Lyme, 3.7% bị lây bệnh ehrlichiosis, và 0,3% bị lây bệnh anaplasmosis.
Trên bình diện tổng quát, tin tức có vẻ hết sức bi quan. Những triệu chứng của bệnh “sốt rét kiểu Mỹ” xem ra chỉ nguy hiểm đối với những người có hệ thống miễn nhiễm yếu. Bệnh Ehrlichiosis chỉ làm cho người bị lây nhiễm nóng sốt, ớn lạnh, ói mửa, tiêu chảy, đầu óc choáng váng, thiếu minh mẫn, và sang giai đoạn trầm trọng hơn có thể làm cho người bệnh bị chấn thương ở não bộ, xuất huyết bất ngờ, và đưa đến tử vong. Bệnh Anaplasmosis cũng đưa đến những triệu chứng tương tự, và khiến đưa đến tử vong. Trong đó, người bị lây nhiễm chết vì khó thở, hay xuất huyết.
Tuy nhiên, có điều nghịch lý xảy ra ở đây là khi người bị lây nhiễm với nhiều mầm bệnh khác nhau, họ lại được bảo vệ không bị chết. Rủi ro bị chết sẽ cao hơn nếu người bị lây nhiễm bệnh sốt rét kiểu Mỹ chỉ có một mầm bệnh này mà thôi, khác với người bị lây nhiễm cùng một lúc nhiều mầm bệnh khác nhau.
Báo cáo của ông Ssentongo cho biết: “Nếu người bị lây nhiễm cả hai mầm bệnh babesisosis và bệnh Lyme, nguy cơ tử vong sẽ rất nhỏ.” . Ông Ssentongo dự đoán rằng khi có hai mầm bệnh trong cơ thể, có lẽ hai mầm bệnh này làm tăng sức mạnh cho hệ thống miễn nhiễm trong người bệnh nhân.
Đó không phải là lý do duy nhất khiến người bị lây nhiễm nhiều mầm bệnh có nhiều may mắn hơn người bị lây nhiễm chỉ một mầm bệnh babesisosis. Để chữa trị bệnh sốt rét kiểu Mỹ hay bệnh babesiosis, bác sĩ dùng hai loại thuốc trụ sinh azithromycin và atovaquone pha với nhau. Các loại bệnh Lyme disease, anaplasmosis và ehrlichiosis được chữa trị bằng loại trụ sinh khác là doxycycline. Những người bị lây nhiễm cả mầm bệnh babesiosis lẫn mầm bệnh khác thường là sẽ được chữa trị bằng doxycyclin. Vì lý do này khiến ông Ssentongo đặt câu hỏi là có nên xem loại trụ sinh doxycycline chính là thuốc được dùng để chữa trị ký sinh trùng babesiosis, hay sốt rét kiểu Mỹ hay không?. Việc này đòi hỏi phải nghiên cứu kỹ thêm.
Dĩ nhiên, cách hay nhất để chống lại bệnh sốt rét kiểu Mỹ là tránh đừng để những chứng bệnh gây ra vì bị con ve chích vào da thịt. Muốn thế, chúng ta phải mặc áo dài tay khi ra ngoài trời, quần dài và nhét ống quần vào trong vớ, bôi thuốc chống côn trùng bám trên da. Tắm ngay sau khi đi chơi ngoài trời về nhà, và kiểm tra lại xem trên người có vết cắn của con ve hay không.Trên đây là những biện pháp phòng ngừa cần thiết và đơn giản để tránh không bị con ve chích vào da, lây nhiễm nhiều loại bệnh khác nhau.
Nguyễn Minh Tâm dịch theo báo TIME ngày 11/11/2024