Hai quả bom phát nổ cách nhau vài phút hôm thứ Tư tại lễ tưởng niệm một vị tướng nổi tiếng của Iran bị giết trong cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Mỹ vào năm 2020, các quan chức ở Iran cho biết, ít nhất 103 người thiệt mạng khi Trung Đông vẫn đang trong tình trạng căng thẳng giữa Israel với Hamas ở dải Gaza.
Không ai ngay lập tức nhận trách nhiệm về vụ tấn công được cho là đẫm máu nhất nhằm vào Iran kể từ Cách mạng Hồi giáo năm 1979. Vụ nổ làm rung chuyển thành phố Kerman, cách thủ đô Tehran khoảng 820 km về phía đông nam, và khiến các mảnh đạn văng vào đám đông la hét chạy trốn vụ nổ đầu tiên. Ít nhất 211 người bị thương.
Cuộc tụ họp đánh dấu kỷ niệm 4 năm ngày Tướng Qassem Soleimani, người đứng đầu Lực lượng Quds tinh nhuệ của Lực lượng Vệ binh Cách mạng, bị giết trong một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Mỹ ở Iraq. Vụ nổ xảy ra gần khu mộ của ông khi hàng dài người tụ tập để tham dự sự kiện.
Đài truyền hình nhà nước Iran và các quan chức mô tả các cuộc tấn công là đánh bom mà không đưa ra ngay chi tiết rõ ràng về những gì đã xảy ra. Bộ trưởng Nội vụ Ahmad Vahidi nói với đài truyền hình nhà nước rằng quả bom đầu tiên phát nổ vào khoảng 3 giờ chiều và quả còn lại nổ khoảng 20 phút sau đó. Ông cho biết vụ nổ thứ hai khiến nhiều người thiệt mạng và bị thương nhất.
Hình ảnh và video được chia sẻ trên mạng xã hội trùng khớp với tài khoản của các quan chức, trong đó cho biết vụ nổ đầu tiên xảy ra cách mộ của Soleimani ở Nghĩa trang Liệt sĩ Kerman gần một bãi đậu xe khoảng 700 mét (765 thước Anh). Đám đông sau đó đổ xô về phía tây dọc theo Phố Shohada, hay Phố Tử đạo, nơi vụ nổ thứ hai xảy ra cách ngôi mộ khoảng 1 km (0,62 dặm).
Vụ nổ thứ hai thường được các chiến binh sử dụng để gây thêm thương vong bằng cách nhắm vào các nhân viên cấp cứu đang ứng phó với một cuộc tấn công.
Truyền hình nhà nước Iran và hãng thông tấn nhà nước IRNA dẫn lời các quan chức cấp cứu về con số thương vong, tăng nhanh trong vài giờ sau vụ nổ. Nhà chức trách tuyên bố hôm thứ Năm sẽ là ngày quốc tang.
Iran có nhiều kẻ thù có thể đứng đằng sau vụ tấn công, bao gồm các nhóm lưu vong, các tổ chức chiến binh và các quốc gia đối thủ.
Trong khi Israel đã thực hiện các cuộc tấn công ở Iran về chương trình hạt nhân của nước này, họ đã tiến hành các vụ ám sát có chủ đích chứ không phải các vụ đánh bom gây thương vong hàng loạt. Các nhóm cực đoan dòng Sunni bao gồm cả nhóm Nhà nước Hồi giáo trước đây đã tiến hành các cuộc tấn công quy mô lớn giết chết dân thường ở Iran với đa số người theo dòng Shiite, mặc dù không phải ở Kerman tương đối yên bình.
Iran cũng đã chứng kiến các cuộc biểu tình rầm rộ trong những năm gần đây, bao gồm cả những cuộc biểu tình về cái chết của Mahsa Amini, 22 tuổi vào năm 2022. Nước này cũng là mục tiêu của các nhóm lưu vong trong các cuộc tấn công bắt nguồn từ tình trạng hỗn loạn xung quanh Cách mạng Hồi giáo năm 1979.
Iran đã trang bị vũ khí cho các nhóm chiến binh trong nhiều thập niên, bao gồm Hamas, lực lượng dân quân Hezbollah người Shiite ở Lebanon và phiến quân Houthi ở Yemen. Khi Israel tiến hành cuộc chiến tàn khốc ở Gaza sau cuộc tấn công ngày 7 tháng 10 của Hamas khiến 1.200 người ở Israel thiệt mạng và hơn 200 người khác bị bắt làm con tin, cả Hezbollah và Houthis đều đã phát động các cuộc tấn công nhắm vào Israel mà họ nói là thay mặt cho người Palestine.
Israel bị nghi ngờ đã phát động một cuộc tấn công hôm thứ Ba giết chết một phó thủ lĩnh của Hamas ở Beirut, nhưng cuộc tấn công đó gây ra thương vong hạn chế tại một khu dân cư đông đúc của thủ đô Lebanon.
Mohammed Abdel-Salam, phát ngôn viên của Houthi, đã tìm cách liên kết các vụ đánh bom với “sự hỗ trợ của Iran cho các lực lượng kháng chiến ở Palestine và Lebanon”.
Abdel-Salam viết trên mạng: “Mọi nỗ lực của Mỹ và Israel nhằm gây bất ổn an ninh Iran sẽ thất bại”, mặc dù ông không đổ lỗi cụ thể cho bất kỳ ai về vụ tấn công.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan gửi lời chia buồn về “các cuộc tấn công khủng bố tàn khốc”. Tổng thống Iran Ebrahim Raisi dự kiến sẽ đến thăm Thổ Nhĩ Kỳ vào thứ Năm.
Soleimani là người kiến tạo nên các hoạt động quân sự trong khu vực của Iran và được ca ngợi là biểu tượng quốc gia trong số những người ủng hộ chế độ thần quyền của Iran. Ông cũng giúp bảo vệ chính phủ của Tổng thống Syria Bashar Assad sau khi các cuộc biểu tình Mùa xuân Ả Rập năm 2011 chống lại ông biến thành một cuộc chiến tranh dân sự và sau đó là một cuộc chiến tranh khu vực vẫn còn khốc liệt cho đến ngày nay.
Tương đối không được biết đến ở Iran cho đến khi Mỹ xâm lược Iraq năm 2003, sự nổi tiếng và sự huyền bí của Soleimani ngày càng tăng sau khi các quan chức Mỹ kêu gọi giết chết ông ta vì giúp trang bị cho các chiến binh những quả bom ven đường giết chết và làm bị thương quân đội Mỹ.
15 năm sau, Soleimani đã trở thành chỉ huy chiến trường nổi tiếng nhất của Iran. Ông phớt lờ những lời kêu gọi tham gia chính trị nhưng ngày càng trở nên quyền lực, nếu không muốn nói là hơn cả giới lãnh đạo dân sự.
Cuối cùng, một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái do chính quyền Trump phát động đã giết chết vị tướng này, một phần của các sự cố leo thang xảy ra sau khi Mỹ đơn phương rút khỏi thỏa thuận hạt nhân của Tehran với các cường quốc thế giới vào năm 2018.
Cái chết của Soleimani đã thu hút nhiều đám rước lớn trong quá khứ. Tại đám tang của ông vào năm 2020, một vụ giẫm đạp đã nổ ra ở Kerman và ít nhất 56 người thiệt mạng và hơn 200 người bị thương khi hàng ngàn người đổ về đám rước. Mặt khác, Kerman phần lớn không bị ảnh hưởng gì trong tình trạng bất ổn và các cuộc tấn công gần đây xảy ra ở Iran. Thành phố và tỉnh cùng tên nằm ở cao nguyên sa mạc miền trung Iran.
Cho đến thứ Tư, cuộc tấn công nguy hiểm nhất nhằm vào Iran kể từ cuộc cách mạng là vụ đánh bom xe tải năm 1981 vào trụ sở của Đảng Cộng hòa Hồi giáo ở Tehran. Cuộc tấn công đó đã giết chết ít nhất 72 người, bao gồm lãnh đạo đảng, 4 bộ trưởng chính phủ, 8 thứ trưởng và 23 thành viên quốc hội.
Năm 1978, ngay trước cuộc cách mạng, một vụ phóng hỏa có chủ đích tại rạp chiếu phim Rex ở Abadan đã giết chết hàng trăm người.
Việt Linh (Theo Al Jazeera)