Châu Âu mong muốn hai điều từ Trung Quốc: Thứ nhất, sự thay đổi quan điểm tương đối thân Nga của nước này trong cuộc chiến ở Ukraine . Thứ hai, giảm sự mất cân bằng thương mại – xuất khẩu hàng hóa của Trung Quốc sang EU đã vượt quá nhập khẩu từ khối 27 quốc gia này là 291 tỷ euro (310 tỷ USD) vào năm ngoái.
Không rõ liệu nó có tiến xa được ở cả hai mặt trận hay không.
Thủ tướng Đức Olaf Scholz trở thành nhà lãnh đạo châu Âu mới nhất rời Trung Quốc với những lời hứa sẽ đàm phán nhưng không nhiều. Những tuyên bố của Trung Quốc về các cuộc gặp của ông tại Bắc Kinh tuần này dường như không đưa ra được căn cứ nào về các vấn đề gây chia rẽ giữa EU và Trung Quốc.
Có một số lý do để hy vọng ở châu Âu. Trung Quốc rất muốn đầu tư nước ngoài để thúc đẩy nền kinh tế đang trì trệ của mình. Và Trung Quốc đã nỗ lực hàn gắn các mối quan hệ từ châu Âu đến Mỹ và Úc, bất chấp những khác biệt với họ.
Nhưng những cân nhắc đó có thể không vượt qua được những lý do chiến lược lớn hơn mà Trung Quốc đưa ra để liên kết với Nga khi nước này tìm kiếm một giải pháp thay thế cho trật tự toàn cầu do Mỹ dẫn đầu và để thúc đẩy các công ty năng lượng xanh của mình khi nước này cố gắng xây dựng quốc gia trở thành quốc gia dẫn đầu về công nghệ.
Cả EU và Mỹ đều phàn nàn rằng các chính sách thúc đẩy năng lượng xanh của Trung Quốc đã khuyến khích các công ty xây dựng quá nhiều năng lực sản xuất xe hơi điện, tấm pin mặt trời và các sản phẩm liên quan khác.
Xuất khẩu giá thấp đã gây thiệt hại cho các công ty năng lượng mặt trời ở châu Âu và châu Mỹ, đồng thời gây ra mối đe dọa tiềm tàng cho các ngành công nghiệp khác. Mùa thu năm ngoái, EU đã mở một cuộc điều tra về các khoản trợ cấp của Trung Quốc và có thể áp thuế đối với xe điện xuất khẩu từ Trung Quốc.
Trung Quốc đã đồng ý đàm phán về năng lực sản xuất với Mỹ nhưng vẫn kiên định bảo vệ việc xuất khẩu các sản phẩm năng lượng xanh. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nói với Scholz: “Chúng không chỉ làm phong phú thêm nguồn cung toàn cầu và giảm bớt áp lực lạm phát toàn cầu mà còn đóng góp quan trọng vào phản ứng toàn cầu trước biến đổi khí hậu cũng như quá trình chuyển đổi xanh và carbon thấp”.
Dư thừa công suất cũng là một vấn đề đối với Trung Quốc. Các chuyên gia đã kêu gọi phối hợp chính sách tốt hơn để không phải tỉnh nào cũng thúc đẩy các ngành giống nhau. Mặc dù điều đó có thể tránh được các vấn đề trong tương lai nhưng nó sẽ không làm giảm tình trạng dư thừa hiện tại.
Không phải tất cả mọi người ở châu Âu đều đồng ý rằng thuế quan sẽ là một điều tốt. Trung Quốc là thị trường lớn đối với nhiều công ty châu Âu và một số lo ngại về thuế quan có thể gây ra chiến tranh thương mại.
Phòng Thương mại Đức cho biết họ muốn tập trung vào việc mở cửa hơn nữa thị trường Trung Quốc cho các công ty Đức. Phù hợp với suy nghĩ đó, Scholz kêu gọi một hệ thống pháp lý đáng tin cậy, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và tiếp cận thị trường bình đẳng cho các công ty nước ngoài tại Trung Quốc.
Những vấn đề này ngày càng trở nên quan trọng khi các công ty Trung Quốc nổi lên như những người dẫn đầu về đổi mới trong các công nghệ then chốt. Một cuộc khảo sát gần đây đối với các công ty Đức cho thấy 5% coi các đối thủ cạnh tranh Trung Quốc là những người dẫn đầu về đổi mới, với 11% xem như vậy trong lĩnh vực xe hơi.
Maximilian Butek, giám đốc điều hành Phòng Thương mại Đức tại Đông Trung Quốc, cho biết: “Đây thực sự là một chủ đề mới. Và nếu những công ty có tính cạnh tranh cao đó vẫn được chính phủ bảo vệ, thì chúng ta thực sự sẽ phải đối mặt với những thách thức toàn cầu từ đó.”
Nếu có một vấn đề mà hầu hết châu Âu có thể đồng ý, đó là hy vọng Trung Quốc sẽ dựa vào Tổng thống Nga Vladimir Putin để chấm dứt cuộc xâm lược Ukraine, hiện đã là năm thứ ba không có dấu hiệu dừng lại.
Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte cho biết cách đây ba tuần tại Bắc Kinh rằng ông đã yêu cầu các nhà lãnh đạo Trung Quốc “đặt sức nặng đáng kể của họ… lên Nga để tác động đến diễn biến các sự kiện”. Năm ngày sau, Ngoại trưởng Pháp Stéphane Séjourné cho biết sau cuộc gặp với người đồng cấp Trung Quốc rằng Pháp mong đợi Trung Quốc chuyển những thông điệp rõ ràng tới Nga về Ukraine.
Tuần này đến lượt Scholz. Ông nói: “Lời nói của Trung Quốc có trọng lượng ở Nga. Vì vậy, tôi đã yêu cầu Chủ tịch Tập gây áp lực lên Nga để Putin cuối cùng cũng từ bỏ chiến dịch điên rồ của mình, rút quân và chấm dứt cuộc chiến khủng khiếp này.”
Vấn đề là châu Âu và Trung Quốc có xuất phát điểm khác nhau về cơ bản. Châu Âu cùng với Mỹ cho rằng Nga sai và nên rút quân và rời khỏi Ukraine. Trung Quốc không đổ lỗi cho Nga và nói rằng bất kỳ giải pháp hòa bình nào cũng cần phải giải quyết các mối lo ngại của Nga cũng như của Ukraine và phương Tây.
Trung Quốc đã giảm bớt các biện pháp trừng phạt của phương Tây bằng cách tiếp tục giao thương với Nga . Scholz và những người khác đã bày tỏ lo ngại về các báo cáo cho rằng các công ty Trung Quốc đang bán các mặt hàng “công dụng kép” giúp Nga chế tạo phần cứng quân sự. Trung Quốc đổ lỗi cho Mỹ và các nước khác đã kéo dài cuộc chiến bằng cách cung cấp vũ khí cho Ukraine.
Ding Chun, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Châu Âu tại Đại học Phúc Đán ở Thượng Hải, cho biết: “Trung Quốc chưa cung cấp vũ khí cho bên nào và Trung Quốc có quyền duy trì quan hệ kinh tế và thương mại bình thường với Nga”.
Chính phủ Trung Quốc chia sẻ mong muốn của các nước khác về việc chấm dứt giao tranh nhưng dường như khó có thể gây áp lực buộc Nga phải rút lui. Tuyên bố của Trung Quốc về cuộc hội đàm Xi-Scholz không giải quyết được yêu cầu của nhà lãnh đạo Đức.
Việt Linh (Theo Deutsche Welle)