Các trường học và cửa hàng đóng cửa, nhiều người ở trong nhà và binh lính tuần tra trên đường phố ở các thành phố lớn nhất của Ecuador hôm thứ Tư, một ngày sau khi những người có vũ trang xâm nhập vào chương trình tin tức trực tiếp buổi chiều của một đài truyền hình và tổng thống ra lệnh cho lực lượng an ninh quét sạch các băng đảng ma túy đang khủng bố đất nước.
Nhóm cầm chất nổ và súng xuất hiện trên tivi của người dân Ecuador trong 15 phút hôm thứ Ba khi những kẻ đột nhập đe dọa và hành hung nhân viên của đài mạng TC Televisión ở thành phố Guayaquil. Không ai thiệt mạng và 13 nghi phạm bị bắt, nhưng chương trình phát sóng bạo lực đã khiến phần lớn khu vực choáng váng – và gây ra phản ứng của chính phủ.
Tổng thống Daniel Noboa đã ban hành sắc lệnh cho biết đất nước của ông đang trong một “cuộc xung đột vũ trang nội bộ” và chỉ định 20 băng nhóm buôn bán ma túy là nhóm khủng bố mà quân đội có quyền “vô hiệu hóa” trong giới hạn của luật nhân đạo quốc tế.
Noboa nói trong cuộc phỏng vấn với Radio Canela hôm thứ Tư: “Chúng tôi đang trong tình trạng chiến tranh và chúng tôi không thể nhượng bộ”.
Ông đã ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia hôm thứ Hai sau khi thủ lĩnh của một trong những băng đảng ma túy mạnh nhất Ecuador biến mất khỏi nhà tù. Kể từ khi Adolfo Macías bỏ trốn rõ ràng, Ecuador đã chứng kiến cảnh sát bị bắt cóc và ít nhất 125 nhân viên cải huấn bị bắt làm con tin trong các nhà tù.
Chính phủ cho biết gần 330 người, bao gồm cả nghi phạm TC Televisión, đã bị bắt vì cáo buộc có hành vi khủng bố tính đến chiều thứ Tư. Lực lượng an ninh trên khắp Ecuador bảo vệ các bệnh viện, phương tiện công cộng và các phòng tin tức. Chính phủ ra lệnh cho giáo viên và học sinh tổ chức các lớp học từ xa cho đến thứ Sáu.
Trong cuộc phỏng vấn trên đài phát thanh, Noboa hứa sẽ trấn áp các nhóm buôn bán ma túy và củng cố hòa bình ở quốc gia với 18 triệu dân.
Noboa nói: “Chúng tôi đang chiến đấu chống lại các nhóm khủng bố gồm hơn 20.000 người. Họ muốn bị coi là nhóm tội phạm có tổ chức nhưng họ là những kẻ khủng bố.”
Tổng thống cảnh báo rằng các thẩm phán, công tố viên và quan chức hợp tác với các băng đảng sẽ bị coi là một phần của mạng lưới khủng bố.
Ngay cả ở một quốc gia nơi một ứng cử viên tổng thống bị ám sát năm ngoái, việc phô trương vũ lực tràn vào nhà và nơi làm việc của người dân Ecuador là chưa từng có.
“Chúng tôi đang phát sóng, vì vậy bạn biết rằng bạn không thể gây rối với mafia”, một trong những kẻ tấn công nói trong cuộc tấn công được phát sóng. Những lời này nghe giống như một lời cảnh báo gửi đến chính quyền Ecuador và cả nước nói chung.
Quyết tâm của Noboa được nhiều người dân Ecuador hoan nghênh, những người đã chứng kiến đất nước của họ rơi vào hỗn loạn. Trong khi nằm giữa các nước sản xuất cocaine lớn Colombia và Peru, Ecuador lại tương đối yên bình. Nhưng những kẻ buôn lậu chán việc kinh doanh ở các nước quân sự hóa hơn đã mở cửa hàng ở đó.
Humberto Poggi del Salto, 50 tuổi, một doanh nhân ở Guayaquil, kêu gọi chính phủ trấn áp các nhóm vũ trang bằng “bàn tay cứng rắn hơn, không thương xót, không khoan dung hay tôn trọng nhân quyền của tội phạm”.
Ông nói: “Tổng thống Noboa phải làm những gì El Salvador đã làm. Tình hình đã vượt khỏi tầm kiểm soát. Và đó là do thiếu các biện pháp mạnh tay.”
Tổng thống El Salvador, Nayib Bukele, hai năm trước đã đình chỉ các quyền hiến định để tiến hành một cuộc chiến tổng lực chống lại các băng nhóm bạo lực. Tỷ lệ bạo lực tội phạm giảm mạnh kể từ đó đã khiến nhà lãnh đạo 42 tuổi này trở nên nổi tiếng ở trong nước và khắp châu Mỹ Latinh.
Tuy nhiên, các vụ bắt giữ hàng loạt hàng chục ngàn thành viên băng đảng bị nghi ngờ – nhiều người trong số họ vô tội – và việc mở một “nhà tù lớn” gây tranh cãi đã làm dấy lên những cáo buộc vi phạm nhân quyền tràn lan ở El Salvador.
Một cố vấn của Bukele, người yêu cầu giấu tên vì không được phép phát biểu về chủ đề này, nói với hãng tin AP hôm thứ Tư rằng Ecuador sẽ không chứng kiến mức độ bạo lực hiện tại nếu nước này noi gương El Salvador.
Các chuyên gia theo dõi các nhóm tội phạm ở Mỹ Latinh cho rằng mặc dù cần có phản ứng mạnh mẽ ngay lập tức để chứng tỏ chính phủ đang kiểm soát, nhưng việc đơn giản quân sự hóa đất nước có thể chỉ khiến mọi thứ trở nên tồi tệ hơn về lâu dài.
Ivan Briscoe, Giám đốc Nhóm Khủng hoảng Quốc tế tại khu vực Mỹ Latinh và Caribe, cho biết: “Các chính sách cực đoan có thể giống như một hậu quả hợp lý mà chúng tôi đã chứng kiến”. Nhưng “nếu bạn chuyển sang một chính sách an ninh hoàn toàn dựa trên đàn áp và giết chóc, bạn sẽ bước vào một vòng xoáy cực kỳ bạo lực.”
Các quốc gia như Colombia và Mexico đã giao tranh với các băng đảng vũ trang trong nhiều thập niên, nhắm vào các trùm ma túy như một chiến lược nhằm tiêu diệt toàn bộ các tổ chức tội phạm. Nhưng chiến tranh đã khiến những nhóm như vậy chia thành các phe phái và buộc họ phải thích nghi.
Theo thời gian, điều đó đã khiến cơ quan chức năng gặp khó khăn hơn trong việc triệt phá các doanh nghiệp tội phạm. Khi một nhóm vũ trang bị hạ gục, năm nhóm mới khác sẽ xuất hiện thay thế.
Briscoe cho biết, điều cần phải xảy ra về lâu dài là các nhà chức trách phải loại bỏ tận gốc nạn tham nhũng trong chính phủ vốn đã cho phép các băng đảng nắm quyền kiểm soát các nhà tù và nhiều thành phố cảng, đồng thời tạo ra một hệ thống tư pháp phá vỡ mọi mối liên hệ giữa tội phạm có tổ chức và các tổ chức tội phạm.
Briscoe nói: “Đưa vào tù ở Ecuador có nghĩa là đưa đến nhà của một tổ chức tội phạm.”
Juanita C. Francis Bone, lãnh đạo nhóm nhân quyền Soones de Asfalto ở thành phố ven biển Esmeraldas, lo lắng rằng con đường Noboa đang đi có thể dẫn đến việc hình sự hóa các cộng đồng nghèo hơn.
Esmeraldas đã chứng kiến các vụ thảm sát ngư dân địa phương, thi thể treo cổ bằng dây thòng lọng trên cầu và hàng loạt vụ đánh bom xe phát nổ.
Nhiều năm chính phủ bỏ mặc và nghèo đói đã tạo ra hàng ngũ các băng đảng vũ trang với những người trẻ tuổi, những người không có nhiều lựa chọn cho bản thân. Francis Bone cho biết, ngoài những khẩu súng bổ sung trên đường phố, những người dân Ecuador như vậy cần được tiếp cận với giáo dục, chăm sóc sức khỏe và việc làm.
“Sự bất bình đẳng sâu sắc luôn là nguyên nhân dẫn đến việc chiêu mộ người vào các nhóm tội phạm. Rất khó để ai đó nói về hòa bình và an ninh khi họ đang đói khát,” cô nói. “Bạn không thể đơn giản rửa tay khỏi bất kỳ lời đổ lỗi nào bằng cách chỉ nói rằng bạn sẽ quân sự hóa.”
Việt Linh (Theo CBS News)