Cựu Bộ trưởng Tư pháp Feleti Teo của Tuvalu được bổ nhiệm làm thủ tướng của quốc gia nhỏ bé ở Nam Thái Bình Dương hôm thứ Hai sau cuộc bầu cử cách đây một tháng đã lật đổ nhà lãnh đạo chính phủ cuối cùng.
Teo là ứng cử viên duy nhất được đề cử bởi 15 đồng nghiệp là nhà lập pháp và Toàn quyền Tofiga Vaevalu Falani tuyên bố ông được bầu mà không cần bỏ phiếu, thư ký chính phủ Tufoua Panapa cho biết trong một tuyên bố.
Lễ tuyên thệ nhậm chức của Teo và Nội các của ông sẽ được tổ chức vào cuối tuần này.
Hiện chưa rõ chính phủ mới sẽ ảnh hưởng như thế nào đến ảnh hưởng của Trung Quốc tại quốc gia có khoảng 11.500 dân nằm giữa Úc và Hawaii, mặc dù một chuyên gia cho biết ông không mong đợi bất kỳ thay đổi nào trong việc công nhận ngoại giao, ít nhất là trong ngắn hạn.
Thủ tướng trước đó, Kausea Natano, và 3 trong số 8 bộ trưởng của ông đã không tái đắc cử trong cuộc bầu cử ngày 26/1.
Natano muốn Tuvalu vẫn là một trong 12 quốc gia có quan hệ ngoại giao chính thức với Đài Loan, nền dân chủ tự trị mà Trung Quốc tuyên bố là lãnh thổ của mình.
Cựu bộ trưởng tài chính của Natano, Seve Paeniu, người được coi là ứng cử viên lãnh đạo, đã lập luận về việc xem xét lại mối quan hệ của Tuvalu với cả Bắc Kinh và Đài Loan.
Tại Bắc Kinh, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ning kêu gọi Tuvalu chuyển sang công nhận ngoại giao với Trung Quốc.
Bà nói: “Chúng tôi kêu gọi một số quốc gia vẫn giữ cái gọi là mối quan hệ với khu vực Đài Loan hãy đứng về phía đúng của lịch sử và đưa ra quyết định đúng đắn, thực sự phục vụ lợi ích lâu dài của họ”.
Nauru, một quốc đảo Thái Bình Dương khác, đã cắt đứt quan hệ với Đài Loan và nối lại quan hệ với Trung Quốc vào tháng trước.
Một hiệp ước an ninh được đề xuất giữa Tuvalu và Australia có thể được viết lại hoặc hủy bỏ dưới thời chính phủ mới. Hiệp ước, được công bố vào tháng 11 năm ngoái, cam kết Australia sẽ giúp Tuvalu ứng phó với các thảm họa thiên nhiên lớn, đại dịch và xâm lược quân sự.
Australia đã mang đến cho người dân Tuvalu một huyết mạch để giúp cư dân thoát khỏi mực nước biển dâng cao và những cơn bão ngày càng gia tăng do biến đổi khí hậu mang lại. Các đảo san hô vòng ở vùng trũng của Tuvalu khiến nơi đây đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi hiện tượng nóng lên toàn cầu. Úc ban đầu sẽ cho phép tối đa 280 người Tuvalu đến Úc mỗi năm.
Hiệp ước, vẫn chưa được phê chuẩn, cũng sẽ trao cho Úc quyền phủ quyết đối với bất kỳ thỏa thuận nào liên quan đến an ninh hoặc quốc phòng mà Tuvalu muốn thực hiện với bất kỳ quốc gia nào khác, kể cả Trung Quốc.
Nhà lập pháp Tuvalu Enele Sopoaga, người giữ chức thủ tướng cho đến cuộc bầu cử trước đó vào năm 2019, phản đối hiệp ước.
Thủ tướng Úc Anthony Albanese đã đề cập đến hiệp ước khi chúc mừng ông Teo đắc cử.
“Úc đánh giá cao mối quan hệ của chúng tôi với Tuvalu, theo tinh thần của Liên minh Falepili,” Albanese nói trên mạng xã hội, đề cập đến hiệp ước, được chính thức gọi là Liên minh Falepili Úc-Tuvalu.
“Tuvalu có thể tin tưởng vào sự hỗ trợ của Australia và tôi mong muốn được làm việc với Thủ tướng Teo,” Albanese nói thêm.
Trước khi Teo được công bố làm thủ tướng, Meg Keen, giám đốc Chương trình Đảo Thái Bình Dương tại Viện Lowy, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Sydney, cho biết chính phủ mới sẽ xem xét hiệp ước và “đóng dấu riêng của họ vào đó”.
Keen nói: “Quan điểm của tôi là những cải tiến có thể được thương lượng và thỏa thuận có cơ hội tốt để tiến hành”.
George Carter, chuyên gia về chính trị quốc tế của Đại học Quốc gia Australia, cho biết Teo đã nhận được sự ủng hộ từ đa số 10 trong số 16 nhà lập pháp trong vòng hai tuần sau cuộc bầu cử.
Carter cho biết những người ủng hộ Teo muốn Tuvalu tiếp tục quan hệ với Đài Loan và rằng việc thay đổi lòng trung thành với Bắc Kinh khó có thể xảy ra trong tương lai gần.
“Tôi nghĩ ông ấy sẽ cố gắng không làm lung lay con thuyền trước những cân nhắc hiện tại về mặt hỗ trợ cho Đài Loan vào lúc này. Nhưng mọi thứ có thể thay đổi”, ông nói.
Carter cho biết Teo đã nói với những người ủng hộ rằng Sopoaga, cựu thủ tướng và Paeniu, cựu bộ trưởng tài chính, sẽ bị loại khỏi Nội các của ông.
Mỹ và Trung Quốc đang chạy đua giành ảnh hưởng ở Nam Thái Bình Dương. Tuần trước, Lực lượng bảo vệ bờ biển cho biết, một tàu tuần tra của Lực lượng bảo vệ bờ biển Mỹ đã tuần tra vùng biển xung quanh Kiribati trong sáu ngày vào đầu tháng này cùng với các thành viên của cảnh sát hàng hải quốc gia, trong đó tàu này đã hai lần tiếp cận các tàu đánh cá Trung Quốc. “Thủy thủ đoàn nhận thấy các tàu tuân thủ mọi yêu cầu”, một tuyên bố cho biết.
Việt Linh (Theo The Australian Times)