Khi Pháp trở thành quốc gia duy nhất bảo đảm rõ ràng quyền phá thai trong hiến pháp của mình, những người châu Âu khác nhìn vào việc Hoa Kỳ hủy bỏ quyền tiếp cận phá thai và tự hỏi: Điều đó có thể xảy ra ở đây không?
Phá thai rộng rãi là hợp pháp trên khắp châu Âu và các chính phủ đang dần dần mở rộng quyền phá thai, với một số trường hợp ngoại lệ. Phụ nữ có thể phá thai ở hơn 40 quốc gia châu Âu từ Bồ Đào Nha đến Nga, với các quy định khác nhau về thời gian cho phép mang thai muộn. Việc phá thai bị cấm hoặc bị hạn chế chặt chẽ ở Ba Lan và một số quốc gia nhỏ bé.
Quyết định của Tòa án Tối cao Hoa Kỳ năm 2022 lật ngược quyền phá thai lâu nay là chất xúc tác cho cuộc bỏ phiếu áp đảo của quốc hội Pháp hôm thứ Hai để bổ sung một sửa đổi hiến pháp tuyên bố “quyền tự do của phụ nữ được sử dụng biện pháp phá thai, điều này được bảo đảm”.
Dưới đây là một cái nhìn về những phát triển gần đây về quyền phá thai ở một số nước châu Âu:
BA LAN
Ba Lan – chủ yếu là người Công giáo – cấm phá thai trong hầu hết các trường hợp, ngoại trừ khi tính mạng hoặc sức khỏe của người phụ nữ bị đe dọa hoặc nếu việc mang thai là do bị hãm hiếp hoặc loạn luân. Trong nhiều năm, việc phá thai được cho phép trong trường hợp thai nhi bị dị tật bẩm sinh. Điều đó đã bị hủy bỏ vào năm 2020.
Những hạn chế này đã dẫn đến tử vong, chủ yếu là ở những phụ nữ muốn có con. Các nhà hoạt động vì quyền phụ nữ cho biết các bác sĩ ở Ba Lan hiện đang chờ đợi một bào thai không có cơ hội sống sót chết trong bụng mẹ hơn là thực hiện phá thai. Một số phụ nữ trong những trường hợp như vậy bị nhiễm trùng huyết và tử vong.
Phá thai là một chủ đề nóng dưới thời chính phủ mới. Nhiều người trong số những người đắc cử chính phủ của Donald Tusk muốn nới lỏng luật pháp, mặc dù có sự phản đối từ những người bảo thủ trong liên minh; các chính trị gia đang tranh luận liệu vấn đề này có nên được giải quyết bằng một cuộc trưng cầu dân ý hay không.
ANH
Ở Anh, việc phá thai đã được hợp pháp hóa một phần nhờ Đạo luật Phá thai năm 1967, cho phép phá thai tới 24 tuần thai nếu được hai bác sĩ chấp thuận. Việc phá thai muộn hơn được cho phép trong một số trường hợp, bao gồm cả nguy hiểm đến tính mạng của người mẹ.
Nhưng những phụ nữ phá thai sau 24 tuần ở Anh và xứ Wales có thể bị truy tố theo Đạo luật về tội chống lại con người năm 1861. Năm ngoái, một phụ nữ 45 tuổi ở Anh đã bị kết án 28 tháng tù vì đặt thuốc phá thai trực tuyến nhằm gây sảy thai khi cô đang mang thai từ 32 đến 34 tuần. Sau một hồi phản đối, bản án của cô đã được giảm bớt.
Các nhà lập pháp tại Quốc hội sẽ bỏ phiếu trong tháng này về việc có nên loại bỏ phần liên quan của luật năm 1861 hay không – mặc dù các bác sĩ hỗ trợ phụ nữ chấm dứt thai kỳ bằng cách phá thai muộn vẫn có thể bị buộc tội. Phá thai không phải là một vấn đề gây chia rẽ ở Anh như ở Mỹ và sự thay đổi này có thể sẽ thu hút đủ sự ủng hộ giữa các đảng để được thông qua.
NAM TƯ
Nam Tư do Cộng sản cai trị bắt đầu mở rộng quyền phá thai vào những năm 1950 và ghi chúng vào Hiến pháp năm 1974, trong đó nêu rõ: “Mọi người có quyền tự do quyết định việc sinh con. Quyền này chỉ có thể bị hạn chế vì lý do bảo vệ sức khỏe.”
Sau khi liên bang bị chia rẽ trong các cuộc chiến đẫm máu vào những năm 1990, các nước cộng hòa cũ vẫn giữ luật phá thai cũ, nhưng họ được coi là chưa đạt được những gì Pháp đã làm hôm thứ Năm khi đưa ra lời bảo đảm.
Ví dụ, ở Serbia, Hiến pháp năm 2006 quy định rằng “mọi người đều có quyền quyết định việc sinh con”. Đã có những lời kêu gọi thu hồi điều này, nhưng chỉ từ các nhóm bên lề.
Tại Croatia, nơi có nền Công giáo trung thành, các nhóm tôn giáo và bảo thủ có ảnh hưởng đã cố gắng cấm phá thai nhưng không thành công. Tuy nhiên, nhiều bác sĩ từ chối phá thai, buộc phụ nữ Croatia phải sang nước láng giềng để thực hiện thủ thuật. Năm 2022, Croatia chứng kiến nhiều cuộc biểu tình sau khi một phụ nữ bị từ chối phá thai dù con cô có vấn đề về sức khỏe.
MALTA
Malta đã nới lỏng luật phá thai nghiêm ngặt nhất ở Liên minh châu Âu vào năm ngoái, sau khi một du khách người Mỹ bị sảy thai phải được đưa ra khỏi quốc đảo Địa Trung Hải này để điều trị.
Luật pháp mới của Malta vẫn rất nghiêm ngặt, quy định một phụ nữ phải có nguy cơ tử vong mới được phá thai và chỉ sau khi có sự đồng ý của ba bác sĩ chuyên khoa. Nếu nguy cơ tử vong sắp xảy ra thì chỉ cần có sự chấp thuận của một bác sĩ.
Cho đến khi có luật mới, Malta đã cấm phá thai vì bất kỳ lý do gì, với luật quy định việc phá thai có thể bị phạt tới ba năm tù nếu thực hiện thủ tục hoặc tối đa bốn năm để hỗ trợ một phụ nữ thực hiện phá thai.
Ý VÀ SAN MARINO
Ý chống lại áp lực của Vatican và bảo đảm quyền tiếp cận phá thai bắt đầu từ năm 1978, cho phép phụ nữ chấm dứt thai kỳ theo yêu cầu trong 12 tuần đầu tiên của thai kỳ, hoặc muộn hơn nếu sức khỏe hoặc tính mạng của phụ nữ bị đe dọa.
Luật năm 1978 cho phép nhân viên y tế ở quốc gia có phần lớn dân số theo Công giáo La Mã đăng ký làm người phản đối vì lương tâm, điều này trên thực tế thường làm giảm đáng kể khả năng tiếp cận của phụ nữ với thủ tục hoặc buộc họ phải đi một quãng đường dài để được làm thủ tục.
San Marino, một quốc gia nhỏ bé được bao quanh bởi Ý và là một trong những nước cộng hòa lâu đời nhất thế giới, từng là một trong những quốc gia châu Âu cuối cùng vẫn hình sự hóa việc phá thai trong mọi trường hợp cho đến năm 2022, khi nước này hợp pháp hóa thủ tục này trong 12 tuần đầu tiên của thai kỳ.
NGA
Mặc dù việc phá thai ở Nga là hợp pháp và phổ biến rộng rãi, nhưng các nhà chức trách đã tích cực tìm cách hạn chế quyền tiếp cận nó khi Tổng thống Vladimir Putin ủng hộ “các giá trị truyền thống” trong nỗ lực tập hợp người dân xung quanh lá cờ và thúc đẩy tăng trưởng dân số.
Phụ nữ ở Nga có thể chấm dứt thai kỳ cho đến khi thai được 12 tuần, cho đến khi thai được 22 tuần trong trường hợp bị cưỡng hiếp và ở bất kỳ giai đoạn nào vì lý do y tế.
Áp lực về quyền phá thai gia tăng sau cuộc xâm lược Ukraine của Moscow vào năm 2022. Kể từ năm 2023, bảy khu vực của Nga đã thông qua luật trừng phạt bất kỳ ai bị phát hiện “ép buộc” phụ nữ phá thai.
Ở một số khu vực và Crimea do Nga chiếm đóng, các phòng khám tư nhân đã từ chối thực hiện phá thai, thay vào đó đẩy phụ nữ đến các cơ sở chăm sóc sức khỏe nhà nước, nơi cần nhiều thời gian hơn để đặt lịch hẹn và các bác sĩ thường gây áp lực buộc phụ nữ phải giữ thai.
Việt Linh (Theo Euro News)