Lãnh đạo phe đối lập 44 tuổi ít được biết đến của Senegal, Bassirou Diomaye Faye, đã được bầu làm tổng thống tiếp theo của đất nước hôm thứ Hai, chưa đầy hai tuần sau khi được ra tù để tham gia tranh cử.
Trong khi vẫn chưa có kết quả chính thức của cuộc bỏ phiếu hôm Chủ nhật, cựu thủ tướng, người dẫn đầu còn lại và được Tổng thống đương nhiệm Macky Sall ủng hộ, đã thừa nhận thất bại dựa trên kết quả sơ bộ. Sall theo sau với lời chúc mừng và đồng thời xướng tên Faye là người chiến thắng.
Chiến thắng của Faye phản ánh sự thất vọng của giới trẻ trước tỷ lệ thất nghiệp cao và những lo ngại về quản trị ở quốc gia Tây Phi này. Trong bài phát biểu đầu tiên với tư cách là tổng thống đắc cử vào cuối ngày thứ Hai, cựu thanh tra thuế đã hứa hẹn về một chương mới sau những tháng bạo lực và nhiều vụ bắt giữ chính trị dẫn đến cuộc bầu cử.
“Tôi cam kết cai trị với sự khiêm tốn và minh bạch, đồng thời chống tham nhũng ở mọi cấp độ. Tôi cam kết cống hiến hết mình để xây dựng lại các thể chế của chúng ta,” ông nói, nhắc lại những lời hứa đã đưa ra trong chiến dịch tranh cử của mình.
Faye, người được lãnh đạo phe đối lập nổi tiếng Ousmane Sonko hậu thuẫn , đã tuyên bố sẽ cải thiện quyền kiểm soát của Senegal đối với tài nguyên thiên nhiên bằng cách thúc đẩy các công ty quốc gia nhằm ngăn chặn đất nước rơi vào tình trạng mà chiến dịch của ông gọi là “nô lệ kinh tế”. Anh ta chạy thay cho đồng minh thân cận của mình là Sonko, người đã bị cấm chạy vì tiền án.
Sonko cũng được trả tự do vào ngày 14 tháng 3 sau nhiều tháng ngồi tù trong những lễ kỷ niệm tưng bừng ở thủ đô, sau thông báo của tổng thống về lệnh ân xá chính trị.
Tổng thống sắp mãn nhiệm Sall, người đã gây ra các cuộc biểu tình bạo lực hồi đầu năm nay khi cố gắng hoãn cuộc bầu cử đến cuối năm không thành công, đã mô tả kết quả của cuộc bỏ phiếu là một chiến thắng cho Senegal. Cựu thủ tướng của ông và là người thua cuộc trong cuộc đua, Amadou Ba, đã chúc Faye thành công trong một tuyên bố được nhóm vận động tranh cử của ông chia sẻ.
Cuộc bầu cử hôm Chủ nhật diễn ra sau nhiều tháng bất ổn do vụ bắt giữ Faye và Sonko vào năm ngoái, cũng như lo ngại rằng tổng thống sẽ tìm kiếm nhiệm kỳ thứ ba bất chấp giới hạn nhiệm kỳ theo hiến pháp. Bạo lực đã làm lung lay danh tiếng của Senegal như một nền dân chủ ổn định ở khu vực từng chứng kiến làn sóng đảo chính. Các nhóm nhân quyền cho biết hàng chục người đã thiệt mạng trong các cuộc biểu tình, trong khi khoảng 1.000 người bị bỏ tù.
Người chiến thắng được mong đợi trong cuộc bầu cử, Faye là một cựu nhân viên thu thuế và ít được biết đến cho đến khi Sonko chỉ định anh ta là người thừa kế của mình.
Nguồn gốc của anh nằm ở một thị trấn nhỏ ở miền trung Sénégal. Ông là một người theo đạo Hồi và có hai vợ. Trước cuộc bầu cử vào Chủ nhật, Faye đã công bố bản kê khai tài sản của mình và kêu gọi các ứng cử viên khác cũng làm như vậy. Anh ta liệt kê một ngôi nhà ở Dakar, đất ở bên ngoài thủ đô và quê hương của anh ấy. Tài khoản ngân hàng của anh ấy có khoảng 6.600 USD.
“Tôi thậm chí có thể nói rằng anh ấy thành thật hơn tôi. Tôi giao dự án vào tay anh ấy,” Sonko nói với những người ủng hộ tại một cuộc họp báo chung vào tháng 3 năm ngoái. Vài tuần sau, Faye bị bắt và bỏ tù với nhiều tội danh khác nhau, bao gồm cả tội phỉ báng.
Alioune Tine, người sáng lập Trung tâm Afrikajom, một cơ quan tư vấn của Senegal, cho biết kết quả của cuộc bỏ phiếu chứng tỏ Senegal sẽ tồn tại sau một năm khó khăn làm suy yếu niềm tin của người dân vào nền dân chủ.
“Từ nhà tù đến dinh tổng thống,” Tine nói. “Quốc gia duy nhất ở Châu Phi có khả năng chống chọi với căn bệnh dân chủ đã làm rung chuyển tất cả các thể chế của mình, làm rung chuyển sâu sắc xã hội của mình, chỉ để phục hồi sau đó.”
Các nhà phân tích quốc tế cho rằng sự thay đổi lãnh đạo ở Sénégal sẽ mang lại sự nhẹ nhõm sau nhiều tháng bạo lực, nhưng đặt ra những câu hỏi mới về chính sách đối ngoại của chính phủ mới vào thời điểm quốc gia ven biển này đang trở thành nhà sản xuất dầu khí.
Vào tối thứ Hai, Faye đã phác thảo một số ưu tiên chính sách đối ngoại ban đầu, trong đó bao gồm cải cách khối khu vực Tây Phi đang gặp khó khăn được gọi là ECOWAS.
Rida Lyammouri thuộc Trung tâm chính sách cho miền Nam mới, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Maroc, cho biết: “Chiến thắng của phe đối lập cũng đồng nghĩa với những thay đổi lớn trong chính sách đối nội và đối ngoại sắp tới”.
Trên khắp các quốc gia láng giềng ở Sahel, bao gồm Burkina Faso, Mali và Niger, những quốc gia vừa trải qua các cuộc đảo chính quân sự gần đây, tình cảm đã quay lưng lại với Pháp. Chính quyền cầm quyền đã chấm dứt hợp tác quân sự với Pháp, thay vào đó chuyển sang yêu cầu hỗ trợ từ Nga.
Các nhà quan sát cho biết cuộc bỏ phiếu phần lớn diễn ra trong hòa bình với tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu cao. Kết quả kiểm phiếu ban đầu cho thấy cử tri đã áp đảo ủng hộ phe đối lập. Sonko hứa hẹn một chiến thắng vang dội trên kênh YouTube của mình. Đến tối ở Dakar, Faye được tuyên bố là người chiến thắng và lễ ăn mừng nổ ra ở Dakar.
Tại các khu vực lân cận thủ đô, những người ủng hộ đã nhảy múa, chơi nhạc và đốt pháo hoa cho đến tận đêm khuya.
Ndeye Sow, 27 tuổi, cho biết: “Nền dân chủ của chúng tôi sẽ phát triển mạnh mẽ hơn từ những kết quả này. Chúng tôi rất vui vì không có bạo lực ở đây, hòa bình là mệnh lệnh trong ngày”.
Hơn 7 triệu người đã đăng ký bầu cử ở đất nước có khoảng 17 triệu dân. Để giành chiến thắng, các ứng cử viên phải giành được hơn 50% phiếu bầu. Đây là lần chuyển giao quyền lực dân chủ thứ tư của Senegal kể từ khi giành được độc lập từ Pháp hơn sáu thập kỷ trước.
Việt Linh (Theo Common Dreams)