Đó là lựa chọn của bà ấy – nhưng là lựa chọn phụ thuộc vào hy vọng của hàng triệu người dân Venezuela đấu tranh để khôi phục nền dân chủ của họ.
Bị cấm tranh cử, lãnh đạo phe đối lập María Corina Machado đang phải đối mặt với áp lực từ các nhà lãnh đạo nước ngoài và các đối thủ chính phủ đồng nghiệp để từ bỏ cuộc ứng cử tổng thống đang bế tắc của bà trước thời hạn đăng ký ứng cử viên vào ngày 25 tháng 3 và tạo khoảng trống cho người thay thế để chống người đương nhiệm cố thủ, Nicolás Maduro.
Đó là một lựa chọn bất khả thi, nhấn mạnh xu hướng ngày càng độc tài của Venezuela. Cuộc bầu cử gần đây nhất được công nhận rộng rãi là đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế đã diễn ra gần một thập kỷ trước, khi phe đối lập giành quyền kiểm soát Quốc hội vào năm 2015. Nhưng việc phe đối lập tẩy chay các cuộc đua tiếp theo đã củng cố quyền lực của Maduro.
Machado, một cựu nghị sĩ, đã vươn lên vị trí lãnh đạo phe đối lập vào năm 2023, lấp đầy khoảng trống còn sót lại khi các nhà lãnh đạo khác phải sống lưu vong. Sự dũng cảm và cuộc tấn công có nguyên tắc của bà nhằm vào tình trạng tham nhũng trong chính phủ cũng như sự quản lý yếu kém của Maduro đối với nền kinh tế phụ thuộc vào dầu mỏ đã tập hợp hàng triệu người Venezuela bỏ phiếu áp đảo cho bà trong cuộc bầu cử sơ bộ của phe đối lập vào tháng 10 mà chính phủ đã cố gắng đặt ra ngoài vòng pháp luật.
Tuy nhiên, thành công đã khiến bà trở thành mục tiêu. Vào tháng 1, bất chấp thỏa thuận bầu cử mà Maduro đã ký với liên minh đối lập, giúp ông thoát khỏi các lệnh trừng phạt kinh tế của Mỹ, tòa án tối cao của Venezuela đã khẳng định lệnh cấm giữ chức vụ của Machado.
Chính phủ của Maduro kể từ đó cũng cáo buộc Washington âm mưu ám sát ông, bắt giữ nhiều đối thủ chính trị hơn và trục xuất các nhân viên của Văn phòng Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc.
Michael McKinley, người từng là đại sứ Mỹ tại Afghanistan, Brazil, Colombia và Peru, cho biết tổng hợp lại, các hành động này cho thấy Maduro không quan tâm đến một cuộc đua cạnh tranh và chỉ đang tìm cách kéo dài sự cai trị kéo dài hàng thập kỷ của mình.
McKinley nói: “Chúng tôi không còn phải đối mặt với một quy trình bầu cử không hoàn hảo nữa. Đó là sự chấm dứt hoàn toàn mọi thách thức có ý nghĩa đối với Maduro. Trong bối cảnh đó, thật khó để tranh luận rằng phe đối lập tham gia bầu cử mà không có Machado và với một ứng cử viên tượng trưng bằng cách nào đó thúc đẩy sự cởi mở dân chủ.”
Cuộc thăm dò cho thấy người Venezuela muốn đi bỏ phiếu và sẽ đánh bại Maduro nếu có một nửa cơ hội. Và mặc dù Machado là ứng cử viên ưa thích của họ, nhưng phần lớn những người ủng hộ phe đối lập muốn bà nhượng bộ người khác thay vì để phe đối lập đứng ngoài cuộc đua mà Maduro sẽ tìm kiếm nhiệm kỳ sáu năm thứ ba.
“Chúng tôi sẽ sát cánh cùng Maria Corina cho đến cuối cùng,” Sonia Alfonzo, người đã nghỉ hưu nói, lặp lại khẩu hiệu tranh cử của Machado là “Hasta el Final” – Cho đến cuối cùng. Nhưng nếu cô ấy không thể chạy, cô ấy phải có một quân bài trong tay.”
Machado đã nhiều lần bác bỏ ý định từ bỏ ứng cử của mình, nhưng bà vẫn chưa giải thích chiến lược của mình để vượt qua lệnh cấm. Gerardo Blyde, người đàm phán thỏa thuận bầu cử của phe đối lập với các đại diện của Maduro, nói với một đài phát thanh hôm thứ Sáu “rằng vẫn còn thời gian” để chính phủ sửa chữa và “cho phép chúng tôi ứng cử mà không gặp trở ngại”.
Nhưng các đồng minh khác đã đưa ra kế hoạch B. Ứng cử viên tổng thống từng hai lần thuộc phe đối lập Henrique Capriles trong tuần này đã kêu gọi những người đối lập với Maduro hãy có “cảm giác thực tế” và tập hợp lại để ủng hộ một giải pháp thay thế. Capriles, người đã rời bỏ cuộc bầu cử sơ bộ khi sự ủng hộ dành cho Machado tăng lên trong suốt chiến dịch, đã yêu cầu họ đặt người Venezuela và “đất nước lên trên hết”.
Áp lực cũng đến từ bên ngoài Venezuela. Tổng thống cánh tả của Brazil, Luiz Inácio Lula da Silva, gần đây đã khẳng định mình không thể tranh cử tổng thống vào năm 2018 trong khi đang đấu tranh với cáo buộc tham nhũng trong tù để làm gương cho Machado noi theo.
Lula, người sau đó đã được xóa tội hình sự, cho biết: “Thay vì khóc lóc, tôi đã bổ nhiệm một ứng cử viên khác.”
Sự thăng tiến nhanh chóng của Machado với tư cách là nhà lãnh đạo phe đối lập vào năm ngoái được hỗ trợ bởi thông điệp cẩn thận giúp làm dịu đi hình ảnh của cô như một người theo đường lối cứng rắn theo chủ nghĩa tinh hoa và cho phép cô kết nối với những người hoài nghi. Nhưng trong suốt năm 2023, các nhà lãnh đạo đảng cầm quyền đã nói rõ rằng bà sẽ không bao giờ đối đầu với Maduro.
Đã có mâu thuẫn trong nhiều thập kỷ giữa Machado và các học trò của cố vấn và người tiền nhiệm của Maduro, cố lãnh đạo nóng nảy Hugo Chávez.
Machado, một người bảo thủ theo thị trường tự do, từng dám ngắt lời Chávez khi ông phát biểu trước Quốc hội, gọi việc chiếm đoạt tài sản của doanh nghiệp là trộm cắp.
Chính quyền Biden đã cố gắng vạch ra ranh giới rõ ràng giữa việc bày tỏ sự ủng hộ đối với Machado – trong nhiều năm vốn liên kết chặt chẽ hơn với các đảng viên Cộng hòa ở Washington – và nuôi hy vọng sống sót về một số hình thức tham gia bầu cử.
Một quan chức cấp cao của Mỹ cho biết chính quyền Biden chưa yêu cầu Machado từ chức và sẽ tôn trọng bất kỳ quyết định nào của bà. Tuy nhiên, Mỹ đang nhấn mạnh sự cần thiết của phe đối lập để đoàn kết đằng sau một chiến lược chung, một chiến lược phản ánh ý chí của người dân Venezuela thường xuyên đi bỏ phiếu, quan chức này khẳng định không nêu tên để thảo luận về vấn đề nhạy cảm.
Một cột mốc quan trọng trong điệu nhảy mong manh đó diễn ra vào tháng 4, khi việc giảm nhẹ các biện pháp trừng phạt tạm thời phát sinh từ thỏa thuận bầu cử được ký năm ngoái ở Barbados hết hạn và Tòa Bạch Ốc phải quyết định xem có nên áp dụng lại các hạn chế được cho là nguyên nhân gây ra cuộc khủng hoảng nhân đạo ngày càng tồi tệ khiến 7,4 triệu người Venezuela rơi vào tình trạng khó khăn hay không.
Christopher Sabatini, một nhà nghiên cứu tại Chatham House ở London, cho biết: “Mặc dù các cuộc bầu cử sẽ không hoàn hảo nhưng chúng vẫn mang đến cơ hội lớn để người Venezuela huy động và bày tỏ tiếng nói của mình theo những cách mà họ chưa từng làm trong một thập kỷ”. Nhóm này trong tháng này đã tổ chức hai ngày thảo luận kín về Venezuela với sự tham dự của các quan chức Mỹ, các nhà ngoại giao quốc tế, các nhà hoạt động nhân quyền và các thành viên phe đối lập.
Chính phủ Maduro khẳng định lệnh cấm của Machado là một thỏa thuận đã được thực hiện và không thể xem xét lại. Sau khi các quan chức cho biết ngày bầu cử sẽ là ngày 28 tháng 7 – ngày sinh nhật của Chávez – chính phủ tuyên bố sẽ gửi lời mời tới các quan sát viên bầu cử quốc tế như Liên minh Châu Âu và Trung tâm Carter, những tổ chức có sự tham gia là một phần của thỏa thuận Barbados. Tuy nhiên, cho đến nay, lời mời vẫn chưa được gửi đi.
Các nhà lãnh đạo cố thủ, độc tài đôi khi đánh giá quá cao sức mạnh của mình và thậm chí còn thua trong các cuộc bầu cử có sai lệch nặng nề. Đó là những gì đã xảy ra ở Nicaragua vào năm 1990, khi thủ lĩnh phiến quân Sandinista, Daniel Ortega, bị đánh bại sau một thập kỷ nắm quyền, cũng như khi người Chile trong cuộc trưng cầu dân ý năm 1988 đã lật đổ nhà độc tài Augusto Pinochet.
Nhưng những ví dụ đó ít liên quan hơn trong một thế giới nơi nền dân chủ đang ở thế phòng thủ và khả năng định hình các sự kiện của Hoa Kỳ đang suy giảm, McKinley, cựu đại sứ Hoa Kỳ cho biết.
Ông cho rằng nhiều khả năng Maduro đang tìm kiếm nguồn cảm hứng cho cuộc bầu cử tổng thống ở Nga, nơi Vladimir Putin đang cạnh tranh với một nhóm ứng cử viên được Điện Kremlin lựa chọn cẩn thận, nhằm phá hủy nền dân chủ của Venezuela hơn nữa.
Ông nói: “Thật khó để nghĩ rằng Maduro không theo dõi tấm gương bầu cử của Putin và tin rằng ông ấy có thể làm theo”.
Việt Linh (Theo Common Dreams)