Cuộc tấn công chết người đầu tiên của phiến quân Houthi ở Yemen nhằm vào hàng hải có nguy cơ cắt đứt tuyến đường huyết mạch hàng hải quan trọng đối với thương mại toàn cầu và mang theo những rủi ro vượt xa những rủi ro trên biển.
Tòa Bạch Ốc hiện đang cảnh báo rằng sẽ có phản ứng trước cuộc tấn công hôm thứ Tư nhằm vào tàu chở hàng rời True Confidence của Liberia, mang cờ Barbados ở Vịnh Aden. Điều đó sẽ như thế nào vẫn chưa rõ ràng, nhưng Mỹ đã tiến hành hết đợt này đến đợt không kích khác nhằm vào Houthis, một nhóm nổi dậy đã nắm giữ thủ đô của Yemen kể từ năm 2014, và nhiều khả năng sẽ còn nhiều đợt khác đang diễn ra.
Tuy nhiên, cuộc tấn công đã gây ra tác động kinh tế, nhân đạo và chính trị rộng lớn hơn. Nó cũng làm nổi bật thêm cuộc chiến kéo dài nhiều năm của Yemen, hiện bị lu mờ bởi cuộc chiến khốc liệt của Israel với Hamas trên Dải Gaza có thể kéo dài đến tháng ăn chay Ramadan của người Hồi giáo linh thiêng, làm tăng nguy cơ làm trầm trọng thêm sự tức giận trong khu vực.
Theo Bộ Y tế Gaza, kể từ khi bắt đầu các cuộc tấn công của Houthi, phiến quân đã coi chúng như một cách để gây áp lực buộc Israel phải chấm dứt chiến tranh, vốn đã giết chết hơn 30.700 người Palestine. Cuộc chiến bắt đầu vào ngày 7 tháng 10 với cuộc tấn công của Hamas ở Israel khiến khoảng 1.200 người thiệt mạng và bắt 250 người khác làm con tin.
Nhưng khi các chủ hàng bắt đầu tránh Vịnh Aden và Biển Đỏ, quân nổi dậy bắt đầu tấn công các tàu có mối quan hệ mong manh – hoặc không – với Israel hoặc chiến tranh. Trong khi đó, tàu chiến của Mỹ và liên minh đã bắn hạ bất kỳ hỏa lực nào của Houthi đến gần họ. Điều đó khiến quân nổi dậy nhắm mục tiêu vào các tàu thương mại mà sự bảo vệ duy nhất của họ là lính canh có vũ trang, hàng rào thép gai và vòi rồng – đủ tốt để ngăn chặn cướp biển, nhưng không phải là tên lửa đạn đạo chống tàu.
Cuộc tấn công hôm thứ Tư nhấn mạnh sự nguy hiểm đối với những người thậm chí không tham gia vào cuộc chiến. Tên lửa Houthi bắn trúng True Confidence khiến 2 người Philippines và 1 người Việt Nam thiệt mạng. Lực lượng Houthi được Iran hậu thuẫn đã không thừa nhận những cái chết đó và tìm cách tránh xa mọi hậu quả từ hành động của họ.
Người phát ngôn của Houthi, Mohammed Abdulsalam, viết trên mạng hôm thứ Năm: “Chúng tôi buộc Mỹ phải chịu trách nhiệm về hậu quả của mọi chuyện xảy ra”.
Một con tàu khác bị chìm vào cuối tuần qua sau cuộc tấn công của Houthi.
Hiện tại, người Houthis đã tấn công ít nhất một con tàu chở hàng viện trợ đến lãnh thổ mà họ nắm giữ. Tàu chở hàng rời Sea Champion mang cờ Hy Lạp, thuộc sở hữu của Hoa Kỳ, chở đầy ngũ cốc từ Argentina và đang trên đường đến Aden và sau đó là Hodeida do quân nổi dậy nắm giữ khi nó bị tấn công vào tháng Hai. Khi nạn đói hoành hành ở Dải Gaza trong cuộc chiến tranh Israel, nó vẫn đeo bám Yemen, quốc gia nghèo nhất thế giới Ả Rập.
Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc cảnh báo: “Sự leo thang của cuộc khủng hoảng ở Biển Đỏ có thể sẽ làm tình hình mất an ninh lương thực ở Yemen trở nên tồi tệ hơn vào năm 2024, làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng nhân đạo vốn đã nghiêm trọng”.
Sau đó là những cuộc xung đột đang bao trùm Đông Phi. Chương trình Lương thực Thế giới đã đưa ra cảnh báo hôm thứ Ba liên quan đến các hoạt động của họ ở Somalia, nói rằng cuộc khủng hoảng vận chuyển đang cản trở khả năng “duy trì dòng viện trợ nhân đạo thường xuyên”. Tại Sudan bị chiến tranh tàn phá, Ủy ban Cứu hộ Quốc tế cho biết họ đã đình chỉ các hoạt động tới Cảng Sudan do chi phí tăng cao và những lo ngại khác gia tăng từ các cuộc tấn công của Houthi.
Sau đó là áp lực kinh tế. Trong khi Israel mô tả nền kinh tế của mình cho đến nay không bị ảnh hưởng thì điều tương tự lại không xảy ra với nước láng giềng Ai Cập. Theo số liệu của Liên hợp quốc, giao thông trên kênh đào Suez nối Biển Đỏ với Biển Địa Trung Hải tới châu Âu đã giảm gần một nửa.
Những khoản phí vận chuyển đó mang lại doanh thu quan trọng cho chính phủ Ai Cập, khiến đồng bảng Ai Cập mất giá nhanh chóng khi nước này đạt được thỏa thuận với Quỹ Tiền tệ Quốc tế để tăng khoản vay cứu trợ từ 3 tỷ USD lên 8 tỷ USD. Tình trạng bất ổn kinh tế hơn nữa có thể gây ra tình trạng bất ổn ở Ai Cập, chưa đầy 15 năm kể từ Mùa xuân Ả Rập 2011.
Kể từ khi bắt đầu chiến dịch không kích vào tháng 1, quân đội Mỹ tuyên bố họ đã phá hủy hơn 100 tên lửa của Houthi. Tuy nhiên, điều đó không ngăn cản được khả năng tiến hành các cuộc tấn công của phiến quân.
Đó là điều mà liên minh do Saudi dẫn đầu chống lại người Houthis đã học được sau khi phát động chiến dịch riêng chống lại phiến quân bắt đầu vào năm 2015 để hỗ trợ chính phủ lưu vong của đất nước. Các cuộc tấn công của Mỹ cho đến nay chính xác hơn, chỉ có một dân thường thiệt mạng trong hàng chục cuộc tấn công.
Nhưng sự tham gia của Mỹ đã khiến Ả Rập Saudi và đối tác chính của nước này, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, đi sai hướng – đặc biệt là sau khi Tổng thống Joe Biden vào năm 2021 nhậm chức và nhanh chóng tuyên bố rằng chiến tranh ở Yemen “phải kết thúc”. Cả hai nước đều tránh tích cực tham gia vào chiến dịch do Mỹ dẫn đầu hiện nhắm vào quân nổi dậy. Và Ả Rập Saudi đã đạt được thỏa thuận hòa dịu một năm trước với Iran. Nước này hy vọng sẽ dẫn đến một thỏa thuận hòa bình, một điều vẫn chưa xảy ra.
Đối với người Houthis, cuộc chiến chống lại Israel và Mỹ có thể là tất cả những gì họ mong muốn. Nhóm Zaydi Shiite của họ đã điều hành một vương quốc 1.000 năm tuổi ở Yemen cho đến năm 1962. Khẩu hiệu của họ từ lâu đã là: “Chúa là vĩ đại nhất; cái chết đối với nước Mỹ; cái chết cho Israel; nguyền rủa người Do Thái; chiến thắng của đạo Hồi.”
Chiến đấu chống lại hai kẻ thù không đội trời chung của họ cho phép phe nổi dậy tăng cường sự ủng hộ của họ với Yemen, cũng như giành được sự công nhận của quốc tế trong một thế giới Ả Rập vốn đang phẫn nộ trước việc giết hại người Palestine trong chiến dịch của Israel ở Dải Gaza. Nếu giao tranh ở đó diễn ra vào tháng Ramadan, thời điểm trong đạo Hồi dành cho hòa bình và suy ngẫm, nó có thể truyền cảm hứng cho bạo lực quân sự lan rộng hơn nữa.
Việt Linh (Theo Al Jazeera)