Hoa Kỳ, Nhật Bản, Úc và Philippines sẽ tổ chức cuộc tập trận hải quân chung đầu tiên, bao gồm cả huấn luyện chiến tranh chống tàu ngầm, trong một cuộc biểu dương lực lượng vào Chủ nhật ở Biển Đông, nơi các hành động hung hăng của Bắc Kinh nhằm khẳng định quyền lực của họ với yêu sách lãnh thổ đã gây ra báo động.
Bốn đồng minh hiệp ước và đối tác an ninh đang tổ chức các cuộc tập trận để bảo vệ “luật pháp là nền tảng cho một khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương hòa bình và ổn định” cũng như duy trì quyền tự do hàng hải và hàng không, họ cho biết trong một tuyên bố chung do quốc phòng của họ đưa ra.
Trung Quốc không được đề cập đích danh trong tuyên bố, nhưng bốn nước tái khẳng định lập trường của họ rằng phán quyết của trọng tài quốc tế năm 2016, vô hiệu hóa các yêu sách mở rộng của Trung Quốc trên cơ sở lịch sử, là phán quyết cuối cùng và ràng buộc về mặt pháp lý.
Trung Quốc đã từ chối tham gia trọng tài, bác bỏ phán quyết và tiếp tục thách thức nó. Philippines đã đưa tranh chấp với Trung Quốc ra trọng tài quốc tế vào năm 2013 sau căng thẳng trên biển.
Năm ngoái, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã cảnh báo các cuộc tập trận quân sự có sự tham gia của Mỹ và các đồng minh ở vùng biển tranh chấp sẽ gây tổn hại đến an ninh và lợi ích lãnh thổ của nước này.
“Chúng tôi sát cánh cùng tất cả các quốc gia trong việc bảo vệ trật tự quốc tế dựa trên pháp quyền, vốn là nền tảng cho một khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương hòa bình và ổn định”, bốn quốc gia cho biết nhưng không cung cấp thông tin chi tiết cụ thể về cuộc tập trận quân sự.
Nhật Bản cho biết trong một tuyên bố do đại sứ quán nước này ở Manila đưa ra rằng nước này sẽ khai triển tàu khu trục JS Akebono cho cuộc tập trận ở Biển Đông, bao gồm huấn luyện tác chiến chống tàu ngầm và các cuộc diễn tập quân sự khác.
Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Minoru Kihara nêu rõ: “Nhật Bản tin rằng vấn đề liên quan đến Biển Đông liên quan trực tiếp đến hòa bình, ổn định trong khu vực và là mối quan tâm chính đáng của cộng đồng quốc tế bao gồm Nhật Bản, Australia, Philippines và Mỹ”.
Ông nói: “Nhật Bản phản đối bất kỳ hành động đơn phương nào thay đổi hiện trạng bằng vũ lực, những nỗ lực như vậy cũng như bất kỳ hành động nào làm gia tăng căng thẳng ở Biển Đông”.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin cho biết trong một tuyên bố riêng rằng cuộc tập trận “nhấn mạnh cam kết chung của chúng ta nhằm đảm bảo rằng tất cả các nước được tự do bay, đi lại và hoạt động ở bất cứ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép”.
Bộ trưởng Quốc phòng Úc Richard Marles cho biết “sự tôn trọng chủ quyền quốc gia cũng như các quy tắc và chuẩn mực đã được thống nhất dựa trên luật pháp quốc tế sẽ củng cố sự ổn định trong khu vực của chúng ta”.
Bộ trưởng Quốc phòng Gilberto Teodoro Jr. cho biết cuộc tập trận hôm Chủ nhật sẽ là cuộc tập trận đầu tiên trong một loạt hoạt động nhằm xây dựng “năng lực phòng vệ cá nhân và tập thể” của Philippines.
Ngoài Trung Quốc và Philippines, các tranh chấp âm ỉ kéo dài ở Biển Đông, tuyến đường thương mại toàn cầu quan trọng, còn liên quan đến Việt Nam, Malaysia, Brunei và Đài Loan. Tuy nhiên, các cuộc giao tranh giữa Bắc Kinh và Manila đặc biệt bùng phát kể từ năm ngoái.
Washington không đưa ra yêu sách nào đối với tuyến đường biển chiến lược nhưng đã nhiều lần cảnh báo rằng họ có nghĩa vụ phải bảo vệ đồng minh hiệp ước lâu năm của mình là Philippines nếu lực lượng, tàu và máy bay của Philippines bị tấn công vũ trang, kể cả ở Biển Đông.
Trung Quốc đã cảnh báo Mỹ không can thiệp vào các tranh chấp, điều này làm dấy lên lo ngại về sự leo thang thành một cuộc xung đột lớn có thể liên quan đến hai cường quốc thế giới.
Nhật Bản có tranh chấp lãnh thổ riêng biệt với Trung Quốc trên các đảo ở Biển Hoa Đông. Căng thẳng gia tăng ở vùng biển tranh chấp sẽ nằm trong chương trình nghị sự khi Tổng thống Joe Biden tiếp đón những người đồng cấp Nhật Bản và Philippines trong hội nghị thượng đỉnh tại Tòa Bạch Ốc vào tuần tới.
Trong cuộc xung đột mới nhất vào tháng trước, lực lượng bảo vệ bờ biển Trung Quốc đã sử dụng vòi rồng làm bị thương một đô đốc Philippines và 4 nhân viên hải quân của ông, đồng thời làm hư hỏng nặng tàu tiếp tế bằng gỗ của họ gần Bãi cạn Second Thomas.
Chính phủ Philippines đã triệu tập một nhà ngoại giao của Đại sứ quán Trung Quốc tại Manila để truyền đạt “sự phản đối mạnh mẽ nhất” chống lại Trung Quốc. Bắc Kinh cáo buộc tàu Philippines xâm phạm lãnh hải Trung Quốc, cảnh báo Manila không được “đùa với lửa” và nói rằng Trung Quốc sẽ tiếp tục có hành động để bảo vệ chủ quyền của mình.
Việt Linh (Theo Asia Times)