Người dân Belarus sẽ bỏ phiếu vào Chủ nhật trong các cuộc bầu cử quốc hội và địa phương được kiểm soát chặt chẽ nhằm củng cố sự cai trị cứng rắn của nhà lãnh đạo độc tài của đất nước, bất chấp những lời kêu gọi tẩy chay từ phe đối lập coi cuộc bỏ phiếu là một “trò hề vô nghĩa”.
Tổng thống Alexander Lukashenko, người đã cai trị Belarus bằng bàn tay sắt trong gần 30 năm, cáo buộc phương Tây đang cố gắng lợi dụng cuộc bầu cử để làm suy yếu chính phủ của ông và “gây bất ổn” cho quốc gia 9,5 triệu dân.
Hầu hết các ứng cử viên thuộc bốn đảng được đăng ký chính thức: Belaya Rus, Đảng Cộng sản, Đảng Dân chủ Tự do và Đảng Lao động và Công lý. Các đảng đó đều ủng hộ chính sách của Lukashenko. Khoảng một chục đảng khác đã bị từ chối đăng ký vào năm ngoái.
Lãnh đạo phe đối lập Belarus Sviatlana Tsikhanouskaya, người đang sống lưu vong ở nước láng giềng Lithuania sau khi thách thức Lukashenko trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2020, đã kêu gọi cử tri tẩy chay cuộc bầu cử.
Tsikhanouskaya nói trong một tuyên bố video: “Không có người nào trong lá phiếu đưa ra những thay đổi thực sự vì chế độ chỉ cho phép những kẻ bù nhìn nắm quyền hoàn toàn”. “Chúng tôi đang kêu gọi tẩy chay trò hề vô nghĩa này, bỏ qua cuộc bầu cử này mà không có lựa chọn nào khác.”
Cuộc bỏ phiếu vào Chủ nhật là cuộc bầu cử đầu tiên ở Belarus kể từ cuộc bỏ phiếu đầy tranh cãi năm 2020 đã trao cho Lukashenko nhiệm kỳ thứ sáu tại vị và gây ra làn sóng biểu tình rầm rộ chưa từng có.
Các cuộc biểu tình lan rộng khắp đất nước trong nhiều tháng, khiến hàng trăm ngàn người xuống đường. Hơn 35.000 người đã bị bắt. Hàng ngàn người bị đánh đập khi bị cảnh sát giam giữ, hàng trăm cơ quan truyền thông độc lập và các tổ chức phi chính phủ bị đóng cửa và đặt ngoài vòng pháp luật.
Lukashenko đã dựa vào trợ cấp và hỗ trợ chính trị từ đồng minh chính của mình, Nga, để sống sót sau các cuộc biểu tình. Ông cho phép Moscow sử dụng lãnh thổ Belarus để đưa quân vào Ukraine vào tháng 2/2022.
Cuộc bầu cử diễn ra trong bối cảnh đàn áp không ngừng những người bất đồng chính kiến. Hơn 1.400 tù nhân chính trị vẫn bị giam giữ, bao gồm cả lãnh đạo các đảng đối lập và nhà hoạt động nhân quyền nổi tiếng Ales Bialiatski, người đã đoạt giải Nobel Hòa bình năm 2022.
Phe đối lập nói rằng cuộc bỏ phiếu sớm bắt đầu từ thứ Ba đã tạo cơ hội màu mỡ cho cuộc bỏ phiếu bị thao túng, với các thùng phiếu không được bảo vệ trong 5 ngày. Các quan chức bầu cử cho biết gần 1/4 cử tri cả nước đã bỏ phiếu trong 3 ngày đầu tiên bỏ phiếu sớm.
Trung tâm Nhân quyền Viasna cho biết sinh viên, quân nhân, giáo viên và các công chức khác bị buộc phải tham gia bỏ phiếu sớm.
Pavel Sapelka, đại diện của Viasna cho biết: “Các nhà chức trách đang sử dụng mọi phương tiện sẵn có để bảo đảm kết quả mà họ cần – từ phát sóng tuyên truyền trên truyền hình đến buộc cử tri bỏ phiếu sớm. Việc giam giữ, bắt giữ và khám xét đang diễn ra trong thời gian bỏ phiếu.”
Phát biểu trong cuộc họp hôm thứ Ba với các quan chức thực thi pháp luật hàng đầu của Belarus, Lukashenko cáo buộc mà không đưa ra bằng chứng rằng các nước phương Tây đang cân nhắc kế hoạch tổ chức một cuộc đảo chính ở nước này hoặc cố gắng giành chính quyền bằng vũ lực. Ông ra lệnh cho cảnh sát tăng cường tuần tra vũ trang trên khắp Belarus, tuyên bố rằng “đó là yếu tố quan trọng nhất để bảo đảm luật pháp và trật tự”.
Sau cuộc bỏ phiếu, Belarus chuẩn bị thành lập một cơ quan nhà nước mới – Hội đồng nhân dân toàn Belarus gồm 1.200 ghế, bao gồm các quan chức hàng đầu, các nhà lập pháp địa phương, thành viên công đoàn, các nhà hoạt động ủng hộ chính phủ và những người khác. Nó sẽ có quyền hạn rộng rãi, bao gồm cả quyền xem xét sửa đổi hiến pháp và bổ nhiệm các quan chức bầu cử và thẩm phán.
Vài năm trước, Lukashenko được cho là đang cân nhắc liệu có nên lãnh đạo cơ quan mới sau khi từ chức hay không, nhưng tính toán của ông dường như đã thay đổi, và giờ đây ít nhà quan sát mong đợi ông sẽ từ chức sau khi nhiệm kỳ hiện tại kết thúc vào năm tới.
Lần đầu tiên, rèm được dỡ bỏ khỏi các phòng bỏ phiếu tại các điểm bỏ phiếu và cử tri bị cấm chụp ảnh lá phiếu của họ. Trong cuộc bầu cử năm 2020, các nhà hoạt động đã khuyến khích cử tri chụp ảnh lá phiếu của họ nhằm ngăn chặn chính quyền thao túng cuộc bỏ phiếu theo hướng có lợi cho Lukashenko.
Truyền hình nhà nước Belarus đã phát sóng đoạn phim về các cuộc diễn tập của Bộ Nội vụ, trong đó cảnh sát bắt giữ một kẻ được cho là phạm tội đang chụp ảnh lá phiếu của anh ta.
Belarus lần đầu tiên từ chối mời quan sát viên của Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu tới giám sát cuộc bầu cử. Belarus là thành viên của OSCE, một nhóm an ninh và nhân quyền hàng đầu xuyên Đại Tây Dương, và các giám sát viên của tổ chức này là quan sát viên quốc tế duy nhất tại các cuộc bầu cử ở Belarus trong nhiều thập niên.
Kể từ năm 1995, không một cuộc bầu cử nào ở Belarus được OSCE công nhận là tự do và công bằng.
OSCE cho biết quyết định không cho phép cơ quan giám sát đã tước đi “sự đánh giá toàn diện của một cơ quan quốc tế” đối với đất nước này.
“Tình hình nhân quyền ở Belarus tiếp tục xấu đi khi những người lên tiếng bất đồng chính kiến hoặc đứng lên bảo vệ nhân quyền của người khác đều phải chịu sự điều tra, đàn áp và thường xuyên bị truy tố,” tổ chức này cho biết trong một tuyên bố.
Các nhà quan sát lưu ý rằng chính quyền thậm chí còn không cố gắng giả vờ rằng cuộc bỏ phiếu là dân chủ.
Artyom Shraibman, một học giả không thường trú tại Trung tâm Á-Âu Carnegie Russia, cho biết, cuộc bầu cử mang lại cho chính phủ cơ hội tiến hành “thử nghiệm hệ thống sau các cuộc biểu tình lớn và cú sốc nghiêm trọng của cuộc bầu cử tổng thống vừa qua và xem liệu nó có hiệu quả hay không”. “Quốc hội sẽ vô trùng sau khi phe đối lập và tất cả các tiếng nói thay thế bị cấm tham gia tranh cử. Điều quan trọng là chính quyền phải xóa bỏ mọi ký ức về các cuộc biểu tình.”
Việt Linh (Theo Euro News)