Người dân El Salvador đi bỏ phiếu vào Chủ nhật trong các cuộc bầu cử tổng thống và lập pháp mà các chuyên gia cho rằng phần lớn là về sự cân bằng giữa an ninh và dân chủ.
Với tỷ lệ tán thành tăng cao và hầu như không có sự cạnh tranh, Nayib Bukele gần như chắc chắn sẽ giành được nhiệm kỳ tổng thống thứ hai.
Hiến pháp El Salvador cấm tái tranh cử. Tuy nhiên, theo một cuộc thăm dò hồi tháng 1 của Đại học Trung Mỹ, khoảng 8/10 cử tri ủng hộ Bukele. Điều đó bất chấp việc Bukele đã thực hiện các bước trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình mà các luật sư và nhà phê bình cho rằng đã làm tổn hại đến hệ thống kiểm tra và cân bằng của đất nước.
Chính quyền của Bukele đã bắt giữ hơn 76.000 người kể từ khi cuộc đàn áp băng đảng bắt đầu vào tháng 3 năm 2022. Các vụ bắt giữ lớn đã bị chỉ trích vì thiếu thủ tục pháp lý, nhưng người dân Salvador đã chiếm lại các khu vực lân cận của họ do các băng nhóm kiểm soát từ lâu.
José Dionisio Serrano, 60 tuổi, tự hào là người đầu tiên xếp hàng vào lúc 6 giờ sáng Chủ nhật khi các cử tri bắt đầu xếp hàng bên ngoài một trường học ở khu Zacamil trước đây do băng đảng kiểm soát ở Mejicanos, ngay phía bắc San Salvador. Giáo viên bóng đá cho biết ông dự định bỏ phiếu cho Bukele và đảng Ý tưởng mới của ông.
Serrano nói: “Chúng ta cần tiếp tục thay đổi, biến đổi. Thành thật mà nói, chúng tôi đã trải qua những giai đoạn rất khó khăn trong cuộc đời. Là một công dân, tôi đã trải qua những thời kỳ chiến tranh và tình huống này chúng tôi đã gặp phải với các băng nhóm. Bây giờ chúng ta có một cơ hội lớn cho đất nước mình. Tôi muốn các thế hệ tương lai được sống trong một thế giới tốt đẹp hơn.”
Ông ta đã sống ở Mejicanos, một cộng đồng trong lịch sử bị chia rẽ giữa hai băng đảng trong phần lớn cuộc đời của anh ta, nhưng đã phải chạy trốn vài năm sau khi các thành viên băng đảng bắn anh ta và đe dọa tính mạng của anh ta. Khi được hỏi về những lo ngại rằng Bukele đang tìm cách tái tranh cử bất chấp lệnh cấm của hiến pháp, ông gạt nó sang một bên và nói: “Điều mọi người muốn là một thứ khác”.
Moisés Zaldivar, người chuẩn bị bỏ phiếu trong cuộc bầu cử đầu tiên, cho biết ông ủng hộ đảng Ý tưởng mới của Bukele.
“Đây là một sự thay đổi mà tôi chưa từng thấy,” anh nói. “Tôi mới 19 tuổi và đây là lần đầu tiên tôi thấy đất nước có sự thay đổi căn bản như vậy. Vì vậy, tôi muốn hỗ trợ dự án tuyệt vời này của đảng và tổng thống.”
Các đảng phái truyền thống cánh tả và cánh hữu của El Salvador đã tạo ra khoảng trống mà Bukele lấp đầy lần đầu tiên vào năm 2019 vẫn còn là một mớ hỗn độn. Thay nhau nắm quyền trong khoảng ba thập kỷ, Liên minh Cộng hòa Dân tộc chủ nghĩa bảo thủ (ARENA) và Mặt trận Giải phóng Quốc gia Farabundo Martí (FMLN) cánh tả đã bị mất uy tín hoàn toàn do tình trạng tham nhũng và kém hiệu quả của chính họ. Các ứng cử viên tổng thống của họ năm nay đang bỏ phiếu ở mức một con số thấp.
Joao Picardo, nhà nghiên cứu tại Đại học Francisco Gavidia, cho biết: “Có sự mất kết nối giữa người dân và các đảng phái chính trị trong cấu trúc chính trị”. Người Salvador nói rằng họ đã “kết nối nhiều hơn với hình ảnh của tổng thống”.
Bukele, người tự nhận mình là “nhà độc tài ngầu nhất thế giới”, đã nổi tiếng nhờ đàn áp tàn bạo các băng nhóm, trong đó hơn 1% dân số cả nước đã bị bắt giữ.
Trong khi chính quyền của ông bị cáo buộc vi phạm nhân quyền trên diện rộng, bạo lực cũng đã giảm mạnh ở một đất nước chỉ cách đây vài năm được biết đến là một trong những quốc gia nguy hiểm nhất thế giới.
Vì lẽ đó, những cử tri như nữ doanh nhân 55 tuổi Marleny Mena sẵn sàng bỏ qua những lo ngại rằng Bukele đã có những bước đi phi dân chủ để tập trung quyền lực.
Trước đây là người bán hàng rong ở trung tâm thành phố từng do băng đảng kiểm soát của San Salvador, Mena cho biết cô từng rất sợ đi bộ quanh thành phố vì sợ có thể vô tình đi từ lãnh thổ của băng đảng này sang lãnh thổ của băng đảng khác và có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng. Kể từ khi Bukele bắt đầu cuộc trấn áp, nỗi sợ hãi đó đã tan biến.
Mena nói: “Ông ấy chỉ cần thêm một chút thời gian, thời gian cần thiết để tiếp tục cải thiện đất nước.”
Reinaldo Duarte, một công nhân phi chính thức bán sách trên đường phố, cho biết anh sẽ bỏ phiếu cho FMLN không phải vì họ có thể thắng mà để bỏ phiếu chống lại Bukele.
Anh ấy tức giận vì nền kinh tế đang bị đình trệ, ảnh hưởng không tương xứng đến những người lao động phi chính thức, nhưng cũng vì anh ấy nói rằng chính phủ của Bukele không minh bạch cả về cách quản lý quỹ công cũng như cách chính phủ xử lý các băng đảng, nói rằng “có rất nhiều băng nhóm tự do”.
“Có lẽ bây giờ mọi người không thể nhìn thấy nó vì chúng tôi đang trong một chiến dịch bầu cử, nhưng tôi đã sống qua sự đàn áp của quân đội vào những năm 80 khi còn trẻ,” ông nói. “Tôi không muốn điều này xảy ra với cháu tôi và con tôi. Có rất nhiều thanh niên vô tội đang ở trong tù.”
Trước cuộc bỏ phiếu hôm Chủ nhật, Bukele không xuất hiện trong chiến dịch tranh cử công khai. Thay vào đó, nhà dân túy dán đầy các phương tiện truyền thông xã hội và màn hình tivi khắp đất nước với một thông điệp đơn giản được ghi lại từ chiếc ghế dài của ông: Nếu ông và đảng Ý tưởng Mới của ông không giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm nay, “cuộc chiến với các băng đảng sẽ gặp nguy hiểm. ”
Ông nói: “Phe đối lập sẽ có thể đạt được kế hoạch thực sự và duy nhất của mình, đó là giải thoát các thành viên băng đảng và sử dụng chúng để quay lại nắm quyền”.
Tuy nhiên, Bukele, 42 tuổi và đảng của ông ngày càng được coi là một trường hợp điển hình cho sự trỗi dậy rộng rãi hơn trên toàn cầu của chủ nghĩa độc tài .
Tyler Mattiace, nhà nghiên cứu người Mỹ của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, cho biết: “Ngày càng có nhiều sự phản đối các nguyên tắc cơ bản của dân chủ và nhân quyền, cũng như sự ủng hộ chủ nghĩa dân túy độc tài của những người cảm thấy rằng, các khái niệm như dân chủ, nhân quyền và quy trình tố tụng hợp pháp đã thất bại”.
Việt Linh (Theo Reuters)