Iran sẽ tổ chức các cuộc bầu cử quốc hội vào thứ Sáu này, tuy nhiên câu hỏi thực sự có thể không phải là ai được bầu mà là có bao nhiêu người thực sự đi bỏ phiếu.
Sự bất mãn lan rộng về nền kinh tế đang suy thoái, các cuộc biểu tình rầm rộ kéo dài nhiều năm làm rung chuyển đất nước và căng thẳng với phương Tây về chương trình hạt nhân của Tehran cũng như việc Iran ủng hộ Nga trong cuộc chiến chống Ukraine khiến nhiều người lặng lẽ tuyên bố rằng họ sẽ không bỏ phiếu trong cuộc bầu cử này.
Các quan chức đã kêu gọi người dân bỏ phiếu nhưng đáng chú ý là không có thông tin nào được đưa ra trong năm nay từ trung tâm bỏ phiếu thuộc sở hữu nhà nước ISPA về số cử tri đi bỏ phiếu dự kiến - một đặc điểm thường xuyên của các cuộc bầu cử trước đây. Trong số 21 người Iran được hãng tin AP phỏng vấn gần đây, chỉ có 5 người cho biết họ sẽ bỏ phiếu. 13 người cho biết họ sẽ không và 3 người cho biết họ chưa quyết định.
Amin, một sinh viên đại học 21 tuổi chỉ nêu tên vì sợ bị trả thù, cho biết: “Nếu tôi phản đối về một số thiếu sót, nhiều cảnh sát và nhân viên an ninh sẽ cố gắng ngăn cản tôi”. “Nhưng nếu tôi chết vì đói ở góc một trong những con phố chính, họ sẽ không phản ứng gì.”
Hơn 15.000 ứng cử viên đang tranh giành một ghế trong quốc hội gồm 290 thành viên, chính thức được gọi là Hội đồng tư vấn Hồi giáo. Nhiệm kỳ kéo dài 4 năm và 5 ghế được dành cho các nhóm tôn giáo thiểu số ở Iran.
Theo luật, quốc hội có quyền giám sát nhánh hành pháp, bỏ phiếu về các hiệp ước và xử lý các vấn đề khác. Trên thực tế, quyền lực tuyệt đối ở Iran thuộc về nhà lãnh đạo tối cao Ayatollah Ali Khamenei.
Những người theo đường lối cứng rắn đã kiểm soát quốc hội trong hai thập kỷ qua – với những khẩu hiệu “Chết đi nước Mỹ” thường được nghe thấy khắp nơi.
Dưới sự dẫn dắt của Chủ tịch quốc hội Mohammad Bagher Qalibaf, cựu tướng Vệ binh Cách mạng, người ủng hộ cuộc đàn áp bạo lực đối với sinh viên đại học Iran vào năm 1999, cơ quan lập pháp đã thúc đẩy một dự luật vào năm 2020 nhằm hạn chế đáng kể sự hợp tác của Tehran với cơ quan giám sát hạt nhân của Liên Hợp Quốc, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế.
Điều đó xảy ra sau khi Tổng thống Donald Trump đơn phương rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân của Iran với các cường quốc thế giới vào năm 2018 – một hành động gây ra nhiều năm căng thẳng ở Trung Đông và chứng kiến Iran làm giàu đủ uranium ở độ tinh khiết kỷ lục để có đủ nhiên liệu cho “một số nước”.
Gần đây hơn, quốc hội đã tập trung vào các vấn đề xung quanh việc Iran bắt buộc phải đội khăn trùm đầu, hay khăn trùm đầu, cho phụ nữ sau cái chết của Mahsa Amini, 22 tuổi, 22 tuổi vào năm 2022 khi bị cảnh sát giam giữ, điều này đã làm dấy lên các cuộc biểu tình trên toàn quốc.
Các cuộc biểu tình nhanh chóng leo thang thành lời kêu gọi lật đổ giới giáo sĩ cầm quyền ở Iran. Một cuộc đàn áp an ninh sau đó đã giết chết hơn 500 người, với hơn 22.000 người bị giam giữ.
Những lời kêu gọi tẩy chay bầu cử đã lan rộng trong những tuần gần đây, bao gồm cả từ Narges Mohammadi, người đoạt giải Nobel Hòa bình đang bị cầm tù, một nhà hoạt động vì quyền phụ nữ, người đã gọi họ là “sự giả tạo”.
Mohammadi nói trong một tuyên bố: “Cộng hòa Hồi giáo, với sự đàn áp tàn nhẫn và tàn bạo, giết hại thanh niên trên đường phố, hành quyết, bỏ tù và tra tấn đàn ông và phụ nữ, xứng đáng bị trừng phạt quốc gia và sự ô nhục toàn cầu”.
Những lời kêu gọi tẩy chay đã đặt chính phủ dưới áp lực mới – kể từ Cách mạng Hồi giáo năm 1979, chế độ thần quyền của Iran đã dựa vào tính hợp pháp của mình một phần dựa trên tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu trong các cuộc bầu cử.
Mặc dù ISPA, cơ quan bỏ phiếu, đã tiến hành các cuộc khảo sát bầu cử vào tháng 10 nhưng kết quả của nó vẫn chưa được công bố. Số liệu từ các chính trị gia và các phương tiện truyền thông khác cho thấy tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu khoảng 30%.
Trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2021 đưa người theo đường lối cứng rắn Ebrahim Raisi lên nắm quyền, tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu là 49% – mức thấp nhất được ghi nhận cho một cuộc bỏ phiếu tổng thống. Hàng triệu lá phiếu đã bị tuyên bố vô hiệu, có thể là của những người cảm thấy có nghĩa vụ phải bỏ phiếu nhưng không muốn bỏ phiếu.
Cuộc đua vào quốc hội năm 2019 chứng kiến tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu là 42%.
Ngoài ra, người Iran cũng sẽ bỏ phiếu vào thứ Sáu để bầu ra các thành viên của Hội đồng chuyên gia gồm 88 ghế của đất nước, nhiệm kỳ 8 năm trong một hội đồng sẽ bổ nhiệm nhà lãnh đạo tối cao tiếp theo của đất nước sau Khamenei, 84 tuổi.
Bị cấm tham gia cuộc đua đó là cựu Tổng thống Iran Hassan Rouhani, một người tương đối ôn hòa dưới nhiệm kỳ của ông, Iran đã đạt được thỏa thuận hạt nhân năm 2015 với các cường quốc thế giới.
Một số người cho biết những khó khăn kinh tế của Iran là lý do khiến họ tránh xa các cuộc bầu cử. Lạm phát được cho là ở mức khoảng 50%, với tỷ lệ thất nghiệp khoảng 20% đối với thanh niên Iran.
Ông nói: “Chúng ta phải duy trì cuộc bầu cử, nếu không những kẻ theo đường lối cứng rắn sẽ đóng cửa nó mãi mãi”.
Việt Linh (Theo Al Jazeera)