Trong hai tuần, Tsholofelo Moloi đã nằm trong số hàng ngàn người Nam Phi xếp hàng lấy nước khi thành phố lớn nhất đất nước, Johannesburg, phải đối mặt với sự cố hệ thống nước chưa từng có, ảnh hưởng đến hàng triệu người.
Người giàu và người nghèo chưa bao giờ chứng kiến tình trạng thiếu thốn trầm trọng đến thế này. Trong khi thời tiết nắng nóng đã khiến các hồ chứa bị thu hẹp, thì cơ sở hạ tầng xuống cấp sau nhiều thập kỷ bị bỏ quên cũng là nguyên nhân chính. Sự thất vọng của công chúng là một dấu hiệu nguy hiểm đối với Đảng Quốc đại Châu Phi cầm quyền, đảng nắm giữ quyền lực một cách thoải mái kể từ khi chấm dứt chế độ phân biệt chủng tộc vào những năm 1990, phải đối mặt với thách thức nghiêm trọng nhất trong cuộc bầu cử năm nay.
Một quốc gia vốn nổi tiếng vì tình trạng thiếu điện kéo dài hàng giờ hiện đang áp dụng một thuật ngữ gọi là “phân vùng đầu nguồn” – phương pháp sử dụng không có nước, từ thuật ngữ cắt điện hoặc phương pháp sử dụng không có điện.
Moloi, một cư dân ở Soweto ở ngoại ô Johannesburg, không chắc mình và những người hàng xóm có thể chịu đựng được nhiều hơn thế hay không.
Họ và những người khác trên khắp trung tâm kinh tế khoảng 6 triệu dân của Nam Phi xếp hàng ngày này qua ngày khác để chờ xe chở nước của thành phố đến. Trước khi xe tải đến vào ngày hôm trước, Moloi tuyệt vọng đã phải xin nước từ một nhà hàng gần đó.
Không có sự thay thế nào khác. Một chai nước 5 lít (1,3 gallon) được bán với giá 25 rand (1,30 USD), một mức giá đắt đỏ đối với hầu hết người dân ở quốc gia có hơn 32% dân số thất nghiệp.
“Chúng tôi thực sự đang gặp khó khăn,” Moloi nói. “Chúng tôi cần nấu ăn và trẻ em cũng phải đến trường. Chúng tôi cần nước để giặt quần áo của họ. Nó rất căng thẳng.”
Người dân Johannesburg và các vùng lân cận từ lâu đã quen với tình trạng thiếu nước – chỉ là không xảy ra cùng một lúc trên toàn bộ khu vực.
Cuối tuần qua, cơ quan quản lý nước của tỉnh Gauteng, bao gồm Johannesburg và thủ đô Pretoria, đã nói với các quan chức của cả hai thành phố rằng việc không giảm lượng nước tiêu thụ có thể dẫn đến sự sụp đổ hoàn toàn của hệ thống nước. Điều đó có nghĩa là các hồ chứa sẽ giảm xuống dưới 10% công suất và sẽ cần phải ngừng hoạt động để bổ sung.
Điều đó có thể có nghĩa là nhiều tuần không có nước từ vòi – vào thời điểm thời tiết nắng nóng khiến nhu cầu về nước tăng cao. Còn vài tuần nữa mới đến mùa đông lạnh giá ở Nam bán cầu.
Chưa có hạn hán nào được tuyên bố chính thức, nhưng các viên chức chính phủ đang kêu gọi người dân tiết kiệm lượng nước. Ngày Nước Thế giới vào thứ Sáu là một lời nhắc nhở khác về nhu cầu bảo tồn rộng rãi hơn.
Các nhà hoạt động và người dân phẫn nộ gọi đây là một cuộc khủng hoảng kéo dài nhiều năm. Họ đổ lỗi cho sự quản lý yếu kém của các quan chức và việc không duy trì được cơ sở hạ tầng nước cũ kỹ. Phần lớn nó diễn ra vào những năm ngay sau khi chế độ phân biệt chủng tộc kết thúc, khi các dịch vụ cơ bản được mở rộng cho người da đen của đất nước trong một kỷ nguyên lạc quan.
ANC đã duy trì sự nhiệt tình đó từ lâu, nhưng giờ đây nhiều người Nam Phi đang thắc mắc chuyện gì đã xảy ra. Ở Johannesburg, nơi được điều hành bởi một liên minh các đảng phái chính trị, người ta nói chung phẫn nộ với chính quyền khi người dân thắc mắc việc bảo trì một số động cơ kinh tế quan trọng nhất của đất nước đã đi chệch hướng như thế nào.
Một báo cáo được công bố năm ngoái bởi Bộ Nước và Vệ sinh Quốc gia thật đáng nguyền rủa. Việc giám sát việc sử dụng nước của các đô thị cho thấy 40% lượng nước của Johannesburg bị lãng phí do rò rỉ, bao gồm cả các đường ống bị vỡ.
Trong những ngày gần đây, ngay cả cư dân ở các vùng ngoại ô giàu có hơn và có nhiều bể bơi của Johannesburg cũng phải phụ thuộc vào sự xuất hiện của các tàu chở nước của thành phố, điều này gây sốc cho một số người.
Người dân ở khu phố Blairgowrie đã xuống đường biểu tình sau khi thiếu nước gần hai tuần.
Một ủy viên hội đồng địa phương ở Soweto, Lefa Molise, nói với hãng tin AP rằng ông không lạc quan rằng tình trạng thiếu nước sẽ sớm được giải quyết.
Việc cắt nước trở nên thường xuyên đến mức ông kêu gọi người dân dự trữ bất kỳ nguồn cung cấp nào họ có thể tìm thấy, đặc biệt khi ông cho biết chính quyền đưa ra rất ít hoặc không đưa ra cảnh báo nào về tình trạng thiếu nước sắp tới.
Ông nói thêm rằng các tàu chở nước không đủ để cung cấp cho người dân.
Một cư dân lớn tuổi, Thabisile Mchunu, cho biết vòi nước của cô đã khô từ tuần trước. Bây giờ cô ấy chở lượng nước có thể tìm thấy trong xô 20 lít.
Rand Water, cơ quan chính phủ cung cấp nước cho hơn chục đô thị ở tỉnh Gauteng, tuần này đã kêu gọi người dân giảm mức tiêu thụ. Các hồ chứa liên kết cung cấp cho hệ thống của nó hiện đạt 30% công suất và nhu cầu cao đối với bất kỳ hồ chứa nào đều ảnh hưởng đến tất cả.
Ngay cả hệ thống điện khét tiếng gặp khó khăn của Nam Phi cũng góp phần gây ra vấn đề nước, ít nhất một phần.
Hôm thứ Ba, Thị trưởng Johannesburg Kabelo Gwamanda cho biết một nhà máy điện cung cấp điện cho một trong những trạm bơm nước lớn của thành phố đã bị sét đánh, khiến trạm này không hoạt động.
Việt Linh (Theo CBS News)