Người dân Sénégal đã bỏ phiếu vào Chủ nhật trong cuộc chạy đua tổng thống đầy cạnh tranh sau nhiều tháng bất ổn đã thử thách danh tiếng của quốc gia Tây Phi này như một nền dân chủ ổn định trong một khu vực bị rung chuyển bởi làn sóng đảo chính trong những năm gần đây.
Cuộc bầu cử diễn ra sau khi Tổng thống Macky Sall cố gắng hoãn cuộc bỏ phiếu ngày 25/2 đến cuối năm không thành công, làm dấy lên những cuộc biểu tình bạo lực. Sall bị hiến pháp cấm tranh cử nhiệm kỳ thứ ba. Kết quả là cuộc bỏ phiếu diễn ra trong tháng Ramadan, tháng linh thiêng khi những người theo đạo Hồi nhịn ăn từ bình minh cho đến hoàng hôn.
Việc kiểm phiếu bắt đầu từ đầu giờ tối trong bầu không khí căng thẳng ở một số vùng trên cả nước. Tại St. Louis, một thị trấn đánh cá lớn, một đám đông la ó và ném đá vào phái đoàn chính phủ đang tiến vào điểm bỏ phiếu sau khi cuộc bỏ phiếu kết thúc.
Các nhà quan sát cho biết tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu trong số hơn 7 triệu cử tri đã đăng ký dường như cao vào buổi sáng, mặc dù số liệu chính xác hơn sẽ có vào Chủ nhật tuần sau. Babacar Gueye, người đứng đầu mạng lưới quan sát viên xã hội dân sự COSCE của Senegal, cho biết việc tham gia là rất quan trọng để mang lại tính hợp pháp cho cuộc bầu cử.
Ông nói rằng: “Khi khai trương các điểm bỏ phiếu ngày hôm nay, trong 15 năm qua, tôi chưa bao giờ thấy nhiều người đi bỏ phiếu đến vậy trong 15 năm qua”.
Dòng người xếp hàng bên ngoài các điểm bỏ phiếu quanh thủ đô Dakar. Đường phố vắng lặng khi lực lượng cảnh sát tinh nhuệ của quốc gia được khai triển khắp thành phố trên xe bọc thép để kiểm tra thẻ cử tri. Kết quả chính thức dự kiến vào tuần tới, nhưng các ứng cử viên hàng đầu cho biết họ đã biết kết quả đầu tiên vào tối Chủ nhật.
Trong thời gian chuẩn bị cho cuộc bầu cử vào Chủ nhật, lãnh đạo phe đối lập Ousmane Sonko đã được ra tù vào tuần trước, gây ra những lễ kỷ niệm tưng bừng trên đường phố Dakar và làm mới lại sự phấn khích về cuộc tranh cử. Sonko đã bị cấm tranh cử do từng bị kết tội phỉ báng và đang ủng hộ đồng minh chủ chốt của mình là Bassirou Diomaye Faye, người cũng đã được ra tù vào tuần trước.
Khodia Ndiayes, một đầu bếp 52 tuổi, cho biết bà chọn Faye trong lá phiếu vì muốn Sonko giành chiến thắng.
“Tôi tự hào đã bỏ phiếu,” cô nói. “Chúng ta cần một tổng thống mới vì cuộc sống đắt đỏ, nền kinh tế tồi tệ và chúng ta cần những trường học tốt hơn.”
Mối quan tâm hàng đầu của nhiều cử tri Senegal là nền kinh tế vốn đang bị chèn ép bởi giá lương thực và năng lượng tăng cao một phần do cuộc chiến ở Ukraine. Theo nhà nghiên cứu độc lập Afrobarometer, gần một phần ba thanh niên Senegal thất nghiệp, khiến hàng ngàn người phải mạo hiểm mạng sống của mình trên những hành trình nguy hiểm để tìm kiếm việc làm ở phương Tây.
Cheikh Omar Sy, người làm việc cho một cơ quan phát triển quốc tế ở Dakar, cho biết: “Những người trẻ tuổi có bằng thạc sĩ nhưng họ bán cà phê bên đường hoặc là tài xế xe ôm – họ không có việc làm”.
Sénégal đã đứng ngoài cuộc trong một khu vực nơi quân đội đã giành quyền lực từ các chính phủ dân sự ở Mali, Niger và Burkina Faso. Cuộc bầu cử này được coi là cuộc chuyển giao quyền lực dân chủ thứ tư của quốc gia kể từ khi giành được độc lập từ Pháp vào năm 1960.
Bất chấp thành tích của Senegal, quá trình bầu cử trong năm qua đã bị hủy hoại bởi bạo lực và tình trạng bất ổn, với hàng chục người thiệt mạng và hàng trăm người biểu tình đối lập bị bỏ tù. Có 19 ứng cử viên tham gia cuộc đua, trong đó có một phụ nữ, con số cao nhất trong lịch sử quốc gia, mặc dù đã có hai người bỏ cuộc để ủng hộ đội do Sonko hậu thuẫn.
Các nhà phân tích cho rằng không có ứng cử viên nào được kỳ vọng sẽ giành được hơn 50% phiếu bầu, điều đó có nghĩa là có khả năng xảy ra một cuộc bầu cử vòng hai và việc xây dựng liên minh có thể diễn ra nhiều hơn ở phía trước. Nhưng đến tối Chủ nhật, những người ủng hộ đội Sonko-Faye đã ăn mừng trên đường phố Dakar, ngồi trên nóc ô tô và đốt pháo hoa.
Cùng với Faye, những người tham gia bao gồm Amadou Ba, cựu thủ tướng, Khalifa Sall, cựu thị trưởng Dakar không liên quan đến tổng thống, và Idrissa Seck, cựu thủ tướng từ đầu những năm 2000, người đã về nhì trong cuộc đua tổng thống năm 2019.
Amadou Ba nói với cử tri sau khi bỏ phiếu rằng chiến dịch đã thành công và kết quả sẽ được biết vào cuối Chủ nhật. Faye cũng cho biết kết quả sẽ được biết sau vài giờ nữa, bày tỏ sự tin tưởng rằng đội của họ sẽ giành chiến thắng. Sonko hứa hẹn một chiến thắng vang dội trên kênh YouTube của mình.
Phản ảnh việc chính phủ đàn áp các cuộc biểu tình đã thúc đẩy sự ủng hộ cho đảng đối lập như thế nào, Mame Diarra Juey, một quản trị viên 29 tuổi, nói với AP rằng cô đã phải ngồi tù một tháng sau khi cảnh sát tìm thấy trong túi xách của cô một chiếc vòng tay thành viên thuộc về đảng đối lập.
Nhưng đối với những người khác, lời hùng biện gay gắt của Sonko tố cáo tham nhũng và mối quan hệ của chính phủ với các thế lực nước ngoài là đáng báo động.
“Tôi đã bỏ phiếu cho Amadou Ba và tôi không che giấu sự thật,” Ndeye Sylla, 35 tuổi, nói. “Ông ấy là một chính khách có nhiều kinh nghiệm. Ông ấy có thể đưa đất nước đi rất xa. Sénégal cần hòa bình và thanh thản. Tôi nghĩ Amadou Ba là người duy nhất có khả năng giúp đỡ đất nước”.
Tại Fatick, một thị trấn cách thủ đô khoảng 167 km (104 dặm), dòng người chủ yếu là phụ nữ và người già xếp hàng dài trên bãi đất cát bên ngoài các trạm bỏ phiếu vào buổi sáng. Quân đội được giao nhiệm vụ bảo đảm an ninh cho cuộc bầu cử bên ngoài thủ đô và các cử tri sẽ bị bôi mực đỏ vào ngón tay để bảo đảm không ai bỏ phiếu nhiều hơn một lần.
“Tôi đã thực hiện nghĩa vụ của mình và bỏ phiếu. Tôi tự hào vì đã bỏ phiếu”, Fodé Ndour, 70 tuổi, chống gậy đi bộ, nói.
Việt Linh (Theo Al Jazeera)