Tòa án tối cao của Liên Hợp Quốc hôm thứ Sáu đã ra lệnh cho Israel làm tất cả những gì có thể để ngăn chặn cái chết, sự tàn phá và bất kỳ hành động diệt chủng nào ở Gaza, nhưng hội đồng đã không ra lệnh cho Jerusalem chấm dứt cuộc tấn công quân sự.
Trong một phán quyết sẽ giữ Israel dưới lăng kính pháp lý trong nhiều năm tới, tòa án đã đưa ra một chút an ủi khác cho các nhà lãnh đạo Israel trong vụ án diệt chủng do Nam Phi đưa ra, vốn là cốt lõi của một trong những cuộc xung đột khó giải quyết nhất trên thế giới. Nửa tá mệnh lệnh của tòa án sẽ khó đạt được nếu không có một số hình thức ngừng bắn hoặc tạm dừng cuộc chiến.
Chủ tịch tòa án Joan E. Donoghue cho biết: “Tòa án nhận thức sâu sắc về mức độ thảm kịch của con người đang diễn ra trong khu vực và lo ngại sâu sắc về tình trạng mất mát nhân mạng và đau khổ liên tục của con người”.
Phán quyết này là sự khiển trách mạnh mẽ đối với hành vi thời chiến của Israel và tăng thêm áp lực quốc tế nhằm ngăn chặn cuộc tấn công kéo dài gần 4 tháng đã giết chết hơn 26.000 người Palestine, tàn phá những vùng đất rộng lớn ở Gaza và khiến gần 85% trong tổng số 2,3 triệu người ở đây phải di tản.
Việc cho phép các cáo buộc được giữ nguyên đã gây khó chịu cho chính phủ Israel, vốn được thành lập như một nhà nước Do Thái sau khi Đức Quốc xã tàn sát 6 triệu người Do Thái trong Thế chiến thứ hai.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho biết việc tòa án sẵn sàng thảo luận về cáo buộc diệt chủng là “dấu vết xấu hổ sẽ không thể xóa bỏ qua nhiều thế hệ”. Ông thề sẽ tiếp tục cuộc chiến.
Sức mạnh của phán quyết đã được tăng cường theo thời điểm của nó, diễn ra vào đêm trước Ngày Tưởng niệm Thảm sát Holocaust Quốc tế.
Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Israel Benny Gantz nói: “Những kẻ thực sự cần phải hầu tòa là những kẻ đã sát hại và bắt cóc trẻ em, phụ nữ và người già”. Vụ tấn công đã giết chết khoảng 1.200 người và khiến 250 người khác bị bắt cóc.
Tòa án cũng kêu gọi Hamas thả các con tin vẫn đang bị giam giữ. Hamas kêu gọi cộng đồng quốc tế yêu cầu Israel thực hiện mệnh lệnh của tòa án.
Nhiều biện pháp đã được đa số thẩm phán chấp thuận. Trong số sáu lệnh, một thẩm phán Israel đã bỏ phiếu ủng hộ hai lệnh – một lệnh viện trợ nhân đạo và một lệnh khác nhằm ngăn chặn phát ngôn mang tính kích động.
Thẩm phán Israel Aharon Barak cho biết ông ủng hộ những mệnh lệnh đó với hy vọng rằng chúng sẽ “giúp giảm căng thẳng và ngăn cản những lời lẽ gây tổn hại” đồng thời giảm bớt “hậu quả của cuộc xung đột vũ trang cho những người dễ bị tổn thương nhất”.
Các biện pháp tạm thời như vậy do tòa án thế giới ban hành có tính ràng buộc về mặt pháp lý, nhưng không rõ liệu Israel có tuân thủ chúng hay không.
Ông Netanyahu, người phản đối phán quyết bằng hai thứ tiếng, cho biết: “Chúng tôi sẽ tiếp tục làm những gì cần thiết để bảo vệ đất nước và người dân của chúng tôi”. Trong một thông điệp nhắm đến khán giả trong nước, giọng điệu thách thức hơn bằng tiếng Do Thái, và ông không ngừng chỉ trích tòa án một cách công khai bằng tiếng Anh.
Tòa án phán quyết rằng Israel phải làm tất cả những gì có thể để ngăn chặn nạn diệt chủng, bao gồm cả việc kiềm chế làm hại hoặc giết hại người Palestine. Tòa án cũng ra phán quyết rằng Israel phải khẩn cấp nhận viện trợ cơ bản cho Gaza và nước này nên trừng phạt bất kỳ hành vi kích động diệt chủng nào, cùng các biện pháp khác.
Hội đồng yêu cầu Israel nộp báo cáo về các bước thực hiện trong vòng một tháng.
Quyết định hôm thứ Sáu là một phán quyết tạm thời. Có thể mất nhiều năm để tòa án xem xét tất cả các khía cạnh của cáo buộc diệt chủng ở Nam Phi .
Tại Israel, các nhà bình luận cho rằng quyết định không ra lệnh ngừng bắn được xem là nhẹ nhõm phần nào vì nó giúp Israel tránh được xung đột với cơ quan hàng đầu của Liên hợp quốc.
Người Palestine và những người ủng hộ họ cho biết tòa án đã thực hiện một bước quan trọng trong việc buộc Israel phải chịu trách nhiệm. Bộ Ngoại giao của chính phủ tự trị Palestine được quốc tế hậu thuẫn ở Bờ Tây cho biết phán quyết này “sẽ đóng vai trò như một lời cảnh tỉnh đối với Israel và các tác nhân đã tạo điều kiện cho nước này được miễn trừng phạt”, một ám chỉ rõ ràng đến Hoa Kỳ, đồng minh chính của Israel.
Mỹ lặp lại quan điểm của mình rằng Israel phải “thực hiện mọi bước có thể” để giảm thiểu thiệt hại cho dân thường, tăng cường viện trợ nhân đạo và hạn chế “những lời lẽ phi nhân đạo”.
“Chúng tôi tiếp tục tin rằng các cáo buộc diệt chủng là vô căn cứ”, Bộ Ngoại giao cho biết trong một tuyên bố.
Chính phủ Nam Phi cho biết phán quyết xác định rằng “các hành động của Israel ở Gaza có tính chất diệt chủng chính đáng”.
Chính phủ Israel cho biết trong một tuyên bố: “Không có cơ sở đáng tin cậy nào để Israel tiếp tục tuyên bố rằng các hành động quân sự của họ tuân thủ đầy đủ luật pháp quốc tế”.
Israel thường tẩy chay các tòa án quốc tế và các cuộc điều tra của Liên Hợp Quốc, cho rằng chúng không công bằng và thiên vị. Nhưng lần này, họ thực hiện một bước hiếm hoi là cử một nhóm pháp lý cấp cao đến – một dấu hiệu cho thấy họ coi vụ việc này nghiêm trọng đến mức nào.
Bộ Y tế ở Gaza do Hamas điều hành không phân biệt số người chết giữa các chiến binh và dân thường, nhưng cơ quan này cho biết khoảng 2/3 số người thiệt mạng là phụ nữ và trẻ em.
Quân đội Israel tuyên bố ít nhất 9.000 trong số hơn 26.000 người thiệt mạng là phiến quân Hamas.
Các quan chức Liên hợp quốc bày tỏ lo ngại rằng thậm chí còn có nhiều người có thể chết vì bệnh tật và suy dinh dưỡng, với ít nhất 1/4 dân số Gaza phải đối mặt với nạn đói .
Yuval Shany, giáo sư luật tại Đại học Do Thái và thành viên cấp cao tại Viện Dân chủ Israel, cho biết quyết định của tòa án “không tệ như Israel lo ngại” và về cơ bản sẽ không thay đổi cách quân đội tiến hành chiến tranh.
Shany nói: “Nỗi sợ hãi lớn nhất là tòa án sẽ yêu cầu Israel dừng chiến tranh”, đồng thời mô tả quyết định này là “điều mà Israel có thể chấp nhận được”.
Việt Linh (Theo Euro News)