Tập đoàn nội thất gia đình khổng lồ Ikea gần đây đã đặt các bảng quảng cáo ở Bồ Đào Nha để quảng cáo về một tủ sách tự lắp ráp, nhằm nhắc nhở về biến động chính trị của đất nước. “Một nơi tốt để cất sách. Hoặc để cất giữ 75.800 euro,” nó nói.
Đó là số tiền mặt tương đương 82.000 USD mà cảnh sát tìm thấy trong phong bì trên giá sách khi khám xét văn phòng chánh văn phòng thủ tướng vào năm ngoái trong một cuộc điều tra tham nhũng.
Việc phát hiện này đã gây ra một vụ bê bối khiến chính phủ sụp đổ và dẫn đến cuộc tổng tuyển cử sớm vào Chủ nhật.
Paula Espirito Santo, phó giáo sư tại Viện Khoa học Chính trị và Xã hội Cao cấp của Đại học Lisbon, cho biết tham nhũng là một vấn đề nổi bật trong cuộc bầu cử sau khi các vụ việc “gây ra nhiều sự mất tinh thần trong công chúng”.
Sự phẫn nộ có thể tạo thêm động lực cho xu hướng thiên về cánh hữu trong nền chính trị châu Âu khi một đảng dân túy cực hữu được hưởng lợi từ sự bất mãn với các đảng chính trị chính thống. Xu hướng tương tự cũng xảy ra với các nước láng giềng Tây Ban Nha và Pháp.
Đảng Xã hội trung tả và Đảng Dân chủ Xã hội trung hữu của Bồ Đào Nha đã luân phiên nắm quyền trong nhiều thập kỷ. Họ dự kiến sẽ thu thập được phần lớn trong số 10,8 triệu phiếu bầu tiềm năng lần này.
Nhưng cả hai đều bị vấy bẩn bởi tội tham nhũng và chủ nghĩa thân hữu.
Cuộc bầu cử đang diễn ra vì nhà lãnh đạo Đảng Xã hội António Costa đã từ chức sau 8 năm làm thủ tướng trong bối cảnh cuộc điều tra tham nhũng. Ông ta chưa bị buộc tội gì cả.
Ngoài ra, một tòa án ở Lisbon gần đây đã quyết định rằng một cựu thủ tướng Đảng Xã hội phải ra tòa vì tội tham nhũng. Các công tố viên cáo buộc José Sócrates, thủ tướng giai đoạn 2005-2011, đã bỏ túi khoảng 34 triệu euro (37 triệu USD) từ hối lộ, gian lận và rửa tiền trong thời gian ông nắm quyền.
Đảng Dân chủ Xã hội cũng không phải là không có tì vết.
Một cuộc điều tra tham nhũng gần đây ở Quần đảo Madeira của Bồ Đào Nha đã khiến hai quan chức nổi tiếng của Đảng Dân chủ Xã hội phải từ chức. Vụ bê bối nổ ra vào cùng ngày đảng công bố một bảng quảng cáo chống tham nhũng ở Lisbon với dòng chữ: “Mọi chuyện không thể tiếp diễn như thế này”.
Tuy nhiên, tình trạng bất ổn của Bồ Đào Nha còn sâu sắc hơn nạn tham nhũng.
Bất chấp hàng chục tỷ euro viện trợ phát triển của Liên minh châu Âu trong những thập kỷ gần đây, đây vẫn là một trong những quốc gia nghèo nhất Tây Âu.
Vào năm 2022, mức lương trung bình hàng tháng trước thuế là khoảng 1.400 euro (1.500 USD) – chỉ đủ để thuê một căn hộ một phòng ngủ ở Lisbon khi giá cả tăng vọt trong bối cảnh khủng hoảng nhà ở.
Gần 3 triệu công nhân Bồ Đào Nha kiếm được ít hơn 1.000 euro (1.085 USD) mỗi tháng. Lương hưu trung bình cho người già là khoảng 500 euro (543 USD) một tháng. Khó khăn đã tăng lên do lạm phát gia tăng.
Sự thất vọng càng trở nên rõ ràng hơn vì cuộc bầu cử gần như trùng với lễ kỷ niệm 50 năm Cách mạng Hoa cẩm chướng vào tháng tới. Cuộc đảo chính quân sự đó đã quét sạch chế độ độc tài cánh hữu của António Salazar, vốn đã giam giữ đất nước trong bốn thập kỷ, và đưa ra một hệ thống chính quyền dân chủ.
Sự kiện mang tính bước ngoặt này là biểu tượng mạnh mẽ của niềm hy vọng ở Bồ Đào Nha. Theo ý kiến của nhiều người thiên tả, những lý tưởng cao cả của nó đã bị thay thế bởi những lợi ích chính trị bẩn thỉu.
“Tất nhiên là tôi hơi thất vọng. Tôi nghĩ tất cả chúng ta đều đang trải qua giai đoạn vỡ mộng… Chúng tôi đã tin vào điều gì đó,” Osvaldo Sousa, một ca sĩ opera tại nhà hát Sao Carlos ở Lisbon, người khi còn là sinh viên 20 tuổi đã chứng kiến xe tăng và quân đội trên đường phố vào ngày 25 tháng 4, 974 cho biết.
“Giấc mơ của chúng tôi đã không thành hiện thực,” anh nói tại căn hộ của mình ở ngoại ô thủ đô, chỉ ra những khó khăn hiện tại về nhà ở và chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
Điều thậm chí còn khó chịu hơn đối với những người như Sousa là một đảng cực hữu giờ đây có thể tiếp cận quyền lực thông qua thùng phiếu.
Đảng Chega có thể sẽ đóng vai trò là người tạo ra vua nếu, như mong đợi, các đảng chính cần sự hỗ trợ của các đối thủ nhỏ hơn để thành lập chính phủ.
Chỉ mới 5 tuổi, Chega đã giành được ghế đầu tiên trong Quốc hội 230 ghế của Bồ Đào Nha vào năm 2019. Con số này đã tăng lên 12 ghế vào năm 2022 và các cuộc thăm dò cho thấy lần này nó có thể tăng hơn gấp đôi con số đó.
Lãnh đạo đảng André Ventura đang khai thác sự bất mãn của công chúng. Gần đây ông nói: “Trong 50 năm qua, người Bồ Đào Nha đã bỏ phiếu cho cùng một đảng và không có gì thay đổi”.
Ventura đã tạo dựng mối quan hệ thân thiện với Matteo Salvini, phó thủ tướng Ý và người đứng đầu đảng Liên đoàn dân túy, cánh hữu, và nhà lãnh đạo cực hữu Pháp Marine Le Pen. Giống như họ, ông thích EU là một nhóm các quốc gia có chủ quyền không có nghĩa vụ liên bang. Ông cũng muốn kiểm soát chặt chẽ hơn về nhập cư.
Ventura cho biết ông sẵn sàng từ bỏ một số đề xuất gây tranh cãi hơn của Chega, chẳng hạn như thiến hóa học đối với một số tội phạm tình dục, nếu điều đó mở ra cơ hội cho một liên minh cầm quyền với các đảng trung hữu khác.
Ông đã tận dụng mạng xã hội để tiếp cận những cử tri trẻ tuổi. Một người là Carolina Pereira, 21 tuổi, cho biết cô đã phải bỏ học đại học vì không đủ khả năng để tiếp tục.
Hiện cô không thể tìm được việc làm vì công việc hiện có lương rất thấp và những người trẻ ở thành phố Almada gần Lisbon của cô đang tìm việc làm ở nước ngoài.
Cô nói: “Tôi đồng cảm với Ventura vì tôi muốn mọi thứ thay đổi.”
Việt Linh (Theo Euro News)